تماشاگران بازی رئال- مایورکا در جریان پخش این بازی با نوع جدیدی از سانسور مواجه شدند و آن حذف تبلیغات دیجیتالی دور زمین استارتآپهای ایرانی بود. تکنولوژیای که پیش از این توسط شرکتهای مختلف به دلیل ارزانبودن و جذابیت جایگاه آن (دور زمین فوتبال) از آن بهره گرفتند. حالا و اخیرا نیز استارتآپهایی چون کافه بازار، اسنپ و دیجیکالا برای برقراری ارتباطات با مخاطبانشان به سمت این نوع تبلیغات رفتهاند اما در بازی رئال- مایورکا صداوسیما تصاویر تبلیغات دور زمین کافه بازار را حذف کرد، این درحالی بود که تبلیغات خارجی و از جمله برخی تبلیغات نوشیدنیهای الکلی حذف نشد.
این اقدام صداوسیما واکنشهای گستردهای در فضای اینترنت ایجاد کرد بهخصوص آنکه چند ماه پس از آن صورت گرفت که رئیس سازمان صداوسیما در پاسخ به درخواست رئیسجمهور در ستاد ملی کرونا برای تبلیغ استارتآپهای ایرانی گفته بود ممکن است به خاطر تبلیغ از طرف شرکت توسکا (مجری تبلیغات صداوسیما) مورد شکایت قرار گیرد. مهمترین نقد به این اتفاق جدید را امیر ناظمی رئیس سازمان فناوری اطلاعات و معاون وزیر ارتباطات بیان کرد. او در پستی در توییتر در این زمینه نوشت: «صداوسیما در فوتبال رئال- مایورکا تبلیغ شرکت ایرانی کافه بازار را در اطراف زمین سانسور کرده است. نابودی فرهنگ کم نبود ضربه به اقتصاد هم در دستور کار قرار گرفته. میترسند سو بشوند. به فهرست سانسورهایشان حالا شرکت ایرانی هم اضافه شده است.»
سجاد بنابی عضو هیاتمدیره شرکت زیرساخت اما موضوع را به سمت خود کافه بازار برگرداند و با انتقادی تلویحی از موضع امیر ناظمی در توییتر نوشت: «باید منصف باشیم. تبلیغ شرکتها باید با رعایت اصول تجاری باشد. آیا کافه بازار بدون قرارداد تجاری، تبلیغ سایرین را انجام میدهد؟ سوال این است که چرا چنین کنترلی در مورد برندهای خارجی انجام نمیشود؟»امیر ناظمی هم در پاسخ به وی نوشت: «اینکه چرا چنین کنترلی برای برندهای خارجی نیست، به هر حال نمیشود با برندهای خارجی متفاوت از ایرانی برخورد کرد. وضعیت فعلی به نفع برند خارجی در برابر برند ایرانی است.» پویا پیرحسینلو هم در پاسخ به توییت عضو هیاتمدیره زیرساخت نوشت: «فکر نمیکنم صداوسیما (بهعنوان رسانه) حق داشته باشد محتوای داخل برنامه را به نفع خودش تغییر دهد. همانطور که حق سانسور لوگووال در یک مصاحبه را ندارد حق سانسور تبلیغات دور زمین را هم ندارد. اما نکته اصلی اینجاست چرا تبلیغات دور زمینه شرکتهای خارجی پخش میشود؟»حسام آرمندهی بنیانگذار کافه بازار هم در توییتی نوشت: بهنظرتان چه تفکری در صداوسیما باعث میشود تبلیغات دور زمین کافه بازار، دیجیکالا و اسنپ در فوتبال دیشب رئالمادرید سانسور بشود؟ چه خصومتی با برندهای ایرانی دارند؟
حمید محمدی مدیرعامل دیجیکالا هم با انتقاد از اینکه[تبلیغ] برندهای نوشیدنیهای الکلی و شرطبندی بدون اشکال است اما استارتآپهای ایرانی اشکال دارد نوشت: «با این رویکرد رویای خلق برند ملی را باید فراموش کنیم.»
تبلیغات دیجیتالی دور زمین
تبلیغات دیجیتالی دور زمین مسابقات ورزشی سابقهای بیش از ۶ سال دارد. نخستین بار وقتی تبلیغ شرکت پارس آنلاین در سال ۱۳۹۳ در بازی رئالمادرید و اتلتیکومادرید پخش شد بسیاری بهدنبال چرایی موضوع رفتند. اصل این موضوع مربوط به یک تکنولوژی نسبتا نوپای تصویری به نام Digital replacement یا جاگذاری تکنولوژی است که بهصورت قانونی و با همکاری دارندگان حق پخش مسابقات فوتبال و شبکههای تلویزیونی انجام میشود، به این ترتیب که میتوان تبلیغات دور زمین را کاملا هدفمند برای مناطق مختلف جهان تغییر داد. به این ترتیب بینندگان در هر نقطه از جهان تبلیغی را میبینند که آگهیدهندگان محلی آن را سفارش دادهاند. در این شیوه تبلیغات که با همسانسازی دوربینها و زاویههای نمایش و پرسپکتیو تصویر بهدست میآید بینندگان مسابقه متوجه تغییر تصویر نمیشوند.
بهنظر میرسد هزینه پایین تبلیغات از این طریق و محبوبیت مسابقات فوتبال در داخل کشور، برندهای بزرگ و بهخصوص استارتآپها را به فکر انداخته تا ازاین فرصت تبلیغاتی بهره ببرند و این موضوع بهخصوص با توجه به هزینه سنگین تبلیغات صداوسیما و رابطه تیره دو طرف انجام گرفته است. هرچند تا قبل از این صداوسیما حداقل از امکانات حذف چنین تبلیغاتی برخوردار نبود اما با اتفاق چهارشنبه شب بهنظر میرسد این سازمان حالا تمهیدات لازم برای این موضوع را هم در اختیار گرفته است.
رابطه صداوسیما و استارتآپها
رابطه بین استارتآپها و صداوسیما با توجه به شکلگیری اقتصاد دیجیتال و بزرگ برندهای استارتآپی که حالا به مخاطبان عمومیتر و وسیعتر میاندیشند، وارد مرحله تازهای شده است. صداوسیما بهرغم آنکه سهم قابلتوجهی از درآمد تبلیغات خود را به رسانهها و فضای مجازی واگذار کرده اما همچنان به اعتقاد کارشناسان مدیوم تلویزیون یک رسانه قدرتمند در جامعه به حساب میآید.
علی مختاری یک کارشناس شبکههای اجتماعی میگوید: بهنظر میرسد بهرغم آنکه هم صداوسیما و هم استارتآپها طی ماههای اخیر به چالشهایی در رابطه با هم برخوردهاند اما نیاز هر دوطرف به هم بیشتر شده است. از یکطرف برخی استارتآپهای بزرگتر در شرایط اقتصادی امروز نقطه درآمدی خوبی برای صداوسیمایی به حساب میآیند که به هر حال با کاهش درآمد تبلیغاتی روبهرو شده است. از طرف دیگر استارتآپها هم که تا پیش از این خود سهم قابلتوجهی از درآمدهای تبلیغاتی را به خود اختصاص دادهاند حالا و بهخصوص در آستانه ورود به بورس به این رسانه نیاز دارند.
مختاری میافزاید: در این میان چالشهایی برای عدم ایجاد یک رابطه مناسب بین دو طرف وجود دارد که از جمله آنها اتفاقاتی است که طی ماههای اخیر رخ داده، از پوشش تصویری که در زمینه کشف ماسک در انبار دیجیکالا گرفته تا گزارشهای متعدد تلویزیونی از القای ناامنی برای خرید و فروش در پلتفرمهایی چون دیوار و حتی همین اواخر بحث اصرار برای صدور مجوز تلویزیوهای اینترنتی.