فروشگاه‌های اینترنتی که «شناسه کالا» را برای اجناس نو درج نکنند فیلتر می‌شوند
دفتر نظارت بر سامانه های الکترونیکی و هوشمند در ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز جلسه‌ای با چند فروشگاه اینترنتی داشته و به آنها تاکید کرده که در صورت نداشتن شناسه کالا برای اجناس نو، حق فروش این کالاها را ندارند و در صورت عدم رعایت چنین اقدامی، سایت آنها فیلتر خواهد شد. نامه اجرایی این طرح قرار است به زودی برای فروشگاه‌های اینترنتی ارسال شود.
(توضیح: شناسه کالا (یک کد ۱۳ رقمی) به مجموعه‌ای از خصوصیات یک کالا (از قبیل جنس، نوع، مدل، نام تجاری و نوع کاربری) و به عبارت بهتر شناسنامه کالا، نسبت داده میشود. این خصوصیات به ازای هر کالا، توسط وزارت صنعت، معدن و تجارت با همکاری دستگاه‌های تخصصی مربوطه استخراج می‌گردد. شناسه کالا، زبان مشترک تشریح کالا در فرآیند تجاری کشور بالاخص بین سامانه‌های الکترونیکی از قبیل سامانه جامع تجارت ایران، ثبتارش، پنجره واحد تجارت فرامرزی، بارنامه برخط، جامع انبارها و تدارکات الکترونیکی دولت است.)
این جلسه برای مبارزه با قاچاق کالا و چند روز پیش با حضور نمایندگانی از ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز و پلتفرم‌های فروش اینترنتی نظیر دیجی‌کالا، زنبیل، دیوار، شیپور، ایسام، ترب و ایمالز برگزار شده است. به نظر می‌رسد با توجه به محدودیت‌های ارزی که دولت در سال جدید با آن روبرو شده، نظارت بر واردات رسمی بیش از پیش مورد توجه ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز قرار گرفته است. این ستاد که در سال ۹۶، در مرکزیت اجرای طرح رجیستری حضور داشت، توانست تا حد زیادی جلوی قاچاق موبایل را بگیرد و حالا می‌خواهد از واردات قاچاق لوازم خانگی و دیگر اجناس جلوگیری کند. اما آیا رویه‌ای که پیش گرفته شده راه درستی است؟
«نیما اشرف زاده» مدیر بازاریابی سایت شیپور،می‌گوید مبارزه با قاچاق باید به شکل ریشه‌ای و در مرز باشد نه از طریق فروشگاه‌های اینترنتی و کف اینترنت. به گفته او مشکل قاچاق با منع کردن و محدودیت فروش کالاها در پلتفرم‌ها حذف حل نمی‌شود بلکه نیاز به فرهنگسازی در بین مردم دارد: «مبارزه با قاچاق یک کار فرهنگی است؛ به خاطر تحریم‌ها ما اجناسی داریم که غیرقانونی وارد کشور میشود؛ اجناسی که مردم به آنها نیاز دارند و آنها را دوست دارند. اگر واردات این کالاها به طور غیرقانونی مشکل‌دار است، باید مشکل را لب مرزها حل کرد و نه در سایت‌های اینترنتی.»
اشرف زاده اعلام می‌کند که شیپور، با اعمال این محدودیت که قرار شده از هفته‌های آتی به شکل قطعی اجرا شود، به مشکلاتی برمی‌خورد که دنباله رو سنگ‌اندازی جلوی کسب‌وکارهای اینترنتی است. او در همین رابطه توضیح می‌دهد:
«شناسه کالای اجناس لوازم خانگی مانند IMEI موبایل نیست که در هر کالا منحصر به همان یک کالا باشد. این شناسه متفاوت است، شناسه کالاها در فضای مجازی به راحتی یافت میشود؛ این برای فروشندگان مجازی کاری ندارد که شناسه کالای جعلی درج نمایند و سپس بعد از تلفن مشتری به آنها، جنس قاچاق بفروشند. اتفاقی که همین امروز در کف بازار آفلاین به وفور رخ می‌دهد و شما با وارد شدن به هر مغازه‌ای، می‌توانید جنس قاچاق را به راحتی در پشت انبارها بخرید. این اتفاق در فضای مجازی هم عینا رخ خواهد داد و جلوگیری از آن با این روش‌ها ممکن نیست بلکه باید ریشه‌ای با این موضوع برخورد کرد.»
با پیگیری از افراد دیگری که در جلسه حاضر بوده‌اند و نمی‌خواهند نامشان ذکر شود، پی به این نکته برده که قرار است نامه اجرایی این طرح به زودی برای سایت‌ها ابلاغ شود و موعد آغاز آن تقریبا دو هفته دیگر اعلام شده است. همچنین در این پیگیری‌ها مشخص شد که در ابتدای امر قرار بوده تا اجناس دست دوم نیز در این طرح قرار بگیرند و با صحبت‌هایی که در جلسات مطرح شده، ماجرای درج شناسه کالا برای اجناس دست دوم که توسط مردم فروخته میشود منتفی شده است؛ هر چند در بخش فروش اجناس نو سایت‌هایی چون دیوار و شیپور نیز بسیاری از کالاهای آکبند توسط خود مردم فروخته می‌شوند و آنها اجناس نویی که لازم ندارند را در آنجا به فروش می‌رسانند.
در حال حاضر به نظر می‌رسد که این راه مبارزه با قاچاق لوازم خانگی با توجه به اینکه تمامی مدل‌های یک دستگاه، همگی یک شناسه کالا دارند (و آن شناسه کالا در اینترنت به راحتی یافت میشود) چندان راه درستی به نظر نمی‌رسد و بعید است با اجرای این طرح بتوان تضمین موفقیت ضمنی آن مانند طرح رجیستری را متصور شد. تهدید به فیلتر شدن سایت‌ها در صورت این اقدام نیز از دیگر موضوعاتی است که به گفته حاضرین در جلسه بارها و بارها از سوی نهادهای مختلف حاکمیت و دولت به سوی آنها روانه شده و دیگر به این نوع تهدیدات عادت کرده‌اند.
گفتنیست در حال حاضر دیجی‌کالا و زنبیل و چند فروشگاه معدود دیگر اینترنتی که تعدادشان به انگشتان یک دست نمی‌رسد به درج شناسه کالا اقدام می‌کنند. اما این تغییرات جدید احتمالاً مشکلات بسیار بزرگی برای دیوار و شیپور به وجود خواهد آورد؛ پلتفرم‌هایی که هر کدام اکنون تبدیل به محلی برای فعالیت فروشنده‌های سنتی نیز شده‌اند.