چگونه از فناوری ها به نفع خودمان استفاده کنیم؟
نو آوری هایی که تغییرات عمده ای در سبک زندگی انسان ها از قبیل کسب و کار، تغذیه و کالاهایی که برای گذران زندگی از آنها استفاده می شود، را دچار دگرگونی اساسی می کند، موضوع جدیدی نیست.
نوآوری هایی که تقریبا هر 55 سال یکبار در سطح جهان اتفاق افتاده و انقلابی را ایجاد می کنند، در طول تاریخ قابل مشاهده است. به گونه ای که، نخستین انقلابی که زندگی بشر را دچار دگرگونی اساسی کرد، کشاورزی بود؛ بعد از آن انقلاب چاپ و در پی آن انقلاب صنعتی ظهور پیدا کرد.
امروزه با مفهوم انقلاب دیجیتال مواجه هستیم. این مقوله به نوعی انقلاب فناوری هاست، که تحت عنوان فناوری اطلاعات شناخته می شود. این مقوله امکان انتقال بی درنگ متن، صدا و داده های ویدئویی، در هر جای جهان را برای انسان فراهم و همچنین امکان ذخیره آسان داده ها و بازیابی آنها را در هر زمانی، میسر کرده است.
سوای این اتفاقات آنچه که امروزه برای دولت ها، جوامع و سیاستگذاران حائز اهمیت است، شناخت روش هایی، برای پیش بینی روندهای فناوری اطلاعات در آینده است. به گونه ای که با در اختیار داشتن نگاهی بلندمدت و علمی بتوانند پیش از وقوع حوادث و شرایط آینده، آنها را پیش بینی کرده و از قبل، خود را برای رویارویی با آنها آماده کنند. رسیدن به چنین نتیجه مطلوبی نیازمند داشتن دیدگاهی مشخص و برنامه ریزی از قبل است که در ادبیات امروز از آن تحت عنوان «آینده نگاری» یاد می شود.
با توجه به اهمیت این موضوع دولت ها به ویژه در کشورهای در حال توسعه برای باقی ماندن در عرصه رقابت جهانی و حضور قدرتمند در عرصه های علوم و فناوری باید از تجربیات دولت های موفق صنعتی بهره مند شوند. چنانکه، بسیاری از کشورها مانند کره جنوبی، برزیل و هندوستان در اوایل دهه 80 میلادی با الهام از کشورهای مطرحی مانند ژاپن و آمریکا و بومی سازی تجربیات به دست آمده بر اساس نیازها و زیرساخت ها ی موجود کشورشان اولویت های فناوری خود را تعیین کردند.
از این روست که در عصر حاضر همه کشور ها درصددند با شناخت نقش فناوری ارتباطات و اطلاعات به عنوان محور بسیاری از تحولات جهانی و همچنین مطرح کردن آن به عنوان یکی از ابزارها و بسترهای مهم توسعه همه جانبه، از این غافله عقب نمانند. به همین دلیل متصدیان امور مملکتی که خواهان افزایش قدرت و ثروت ملی و بهبود بخشیدن به شاخص های زندگی شهروندان خود هستند، در هزاره سوم به این امر توجه و اهتمام ویژه ای دارند.
اما در این میان نباید از این موضوع غافل ماند که فناوری زمانی می تواند به اهداف مورد نظر برسد که درست در زمانی که باید ایجاد شده و زیرساخت ها و بسترهای آن در جامعه آماده شود.
پژوهش های بسیاری در این حوزه انجام شده که نتایج همه آنها نشان می دهد کشورهای موفق در این حوزه، فناوری های «امنیت اطلاعات» را از نظر شاخص اثرهای اجتماعی، شاخص اثرهای اقتصادی و شاخص اهمیت، فناوری های برتر آینده شناخته و از آنها بهره گرفته اند.
بر اساس این پژوهش ها به طور متوسط فاصله زمانی میان تحقق فناوری و پذیرش و به کارگیری آن در جامعه، حدودا بیش از 5 سال خواهد بود. به گونه ای که تحلیل آینده نگاری ژاپن و چین بیانگر این موضوع است که این کشورها پا را از زمان فراتر نهاده و ابعاد نهفته در مدل توسعه اطلاعاتی را مطالعه و شناسایی کرده و از حالا برای آنها برنامه ریزی می کنند.
از این رو، بر اساس اسناد بلندمدت کشورمان در این حوزه که از جمله آن سند چشم‌انداز 1404 است، بر دانش‌بنیان شدن جامعه و دستیابی به یک جامعه اطلاعاتی تاکید فراوانی شده است. از این رو، برای تحقق این امر به زیرساخت ها و به کارگیری فناوری اطلاعات اشاره شده است.
با این وجود آنچه در حال حاضر موجود است، چالشهایی مانند نبود قانون جامع، ضعف فرهنگ استفاده، ضعف زیرساخت، و ضعف ابزاری مانند امضای الکترونیکی و … است که دلیل آن می تواند عدم توجه به آینده پژوهی در این حوزه در سال های گذشته باشد.
از این رو، برای اینکه در آینده در مواجهه با فناوری های نوینی مانند 5G دیگر با مشکلات این چنینی مواجه نشویم، ترویج برنامه‌ریزی با رویکرد آینده‌نگاری و بومی‌سازی آن و پایش روندهای جهانی فناوری اطلاعات در تمامی دستگاه ها و نهادهای بخش دولتی و خصوصی و همچنین در نگرش مسوولان و حاکمیت به شدت توصیه می شود.