کرونا بازار اینترنت ثابت ایران را متحول کرد/ آغازی برای یک تحول
شیوع کرونا در ایران، مشکلات متعددی را بازارهای مختلف و کسب‌وکارها ایجاد کرد؛ اما در همان حال تأثیرات مثبتی بر برخی از بازارها به‌جا گذاشت که حتماً یکی از این بازارها، اینترنت ثابت بود. جایی که در سال‌های اخیر بارها و بارها بر لزوم توسعه آن تأکید شده بود؛ اما هر بار به دلیل مشکلات متعدد، این مهم با سرعتی نه‌چندان قابل‌قبول پیگیری می‌شد؛ اما اکنون شرایط به‌گونه‌ای است که به نظر می‌رسد همه فعالان و تصمیم‌گیران این بازار، در اندیشه توسعه هستند و آن را جدی پیگیری می‌کنند.
به گزارش نشریه ارتباطات ، درچند ماه اخیر شیوع کرونا بخش‌های مختلف جامعه را فلج کرده، خسارات جانی انسان‌ها یک‌طرف و تعدیل و تعطیلی کسب‌وکارها طرف دیگری است که کرونا تاکنون به جهان نشان داده است. دراین‌بین اما شرکت‌های اینترنتی به خاطر دوران قرنطینه و پیش رفتن اکثر سازمان‌ها و شرکت‌ها به سمت دورکاری با افزایش میزان مصرف روبه‌رو شد‌ه‌اند.
تا جایی که در اسفندماه سال پیش و در هفته‌های اول شیوع این بیماری در کشور به دلیل افزایش دو برابری مصرف اینترنت، شبکه اینترنت ثابت و تلفن همراه در کشور با مشکلاتی مانند کندی و کاهش کیفیت روبه‌رو شد که درنهایت این شرایط عدم توسعه‌یافتگی در شبکه اینترنت کشور مخصوصاً اینترنت ثابت را بیش از گذشته نمایان کرد.
به دنبال این اتفاق، وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات با برگزاری جلسه‌های مختلف با حضور شرکت‌های اینترنتی و اپراتورهای تلفن همراه سعی کردند با افزایش میزان پهنای باند و افزایش ظرفیت شبکه انتقال تا حدودی کاهش کیفیت و کندی سرویس اینترنت کاربران را جبران کنند؛ اما افزایش چند برابری ظرفیت‌های زیرساختی راه‌حل نهایی برای برون‌رفت از این بحران نبود.
درنهایت وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات در توییتی اعلام کرد که به‌زودی کاربران استان‌های قم و تهران با تبدیل‌شدن اینترنت ADSL به VDSL به اینترنت چهار برابری دسترسی خواهند داشت. وعده‌ای که در گذشته نیز مطرح‌شده بود؛ اما در عمل به دلیل مشکلات سرمایه‌گذاری در این بازار و پیچیدگی استفاده از زیرساخت‌های ارتباطاتی به نتیجه دلخواه نرسیده بود.
حالا با آمارهایی که وزارت ارتباطات از توسعه شبکه بر مبنای فنّاوری VDSL در استان‌های تهران و قم می‌دهد به نظر می‌رسد قفل توسعه در این بخش شکسته شده و احتمالاً تا پایان سال ۱۳۹۹ شاهد دسترسی قابل‌توجه کاربران به اینترنت پرسرعت واقعی خواهیم بود.
از اشباع پهنای باند تا افزایش ظرفیت
با به اجرا گذاشتن طرح قرنطینه و بعد هم دورکاری ، در خانه ماندن نیروهای کسب‌وکارهایی که امکان دورکاری در خانه را داشتند بیشتر از همه‌چیز روی شبکه اینترنت کشور تأثیر گذاشت. استفاده ۲۴ ساعته نیروهای کار و البته دانش‌آموزانی که حالا آموزش از مدرسه به آموزش از راه دور تبدیل‌شده بود، کیفیت اینترنت را روزبه‌روز بدتر کرد. پیگیری رسانه‌ها از رگولاتوری در مورد کاهش شدید کیفیت اینترنت در ایام شیوع کرونا یک جواب مشخص داشت، پهنای باند کشور به مرز اشباع رسیده است
. برای نمونه حسین فلاح جوشقانی، معاون وزیر ارتباطات و رئیس رگولاتوری در گفت‌وگوهای متعدد خود با خبرگزاری‌ها دلیل افت سرعت اینترنت را نه اختلال که کاهش کیفیت به دلیل اشباع شدن پهنای باند و ظرفیت انتقال عنوان کرده بود. او در این زمینه گفت: «ما با اختلالی در سرویس اینترنت روبه‌رو نیستیم و تنها افت کیفیت در سرویس اپراتورهای ثابت و همراه دیده میشود. میزان مصرف در چند روز گذشته تا ۴۰ درصد افزایش داشته و بالا رفتن مصرف موجب اشباع پهنای باند شده است، از همین رو وقتی مشتری جدیدی می‌خواهد از سرویس اینترنت استفاده کند به‌صورت سیستمی برای اینکه ارائه سرویس متوقف نشود و سرعت اینترنت به خاطر پهنای باند اشتراکی پایین می‌آید.»
او ادامه داد: «متأسفانه به خاطر شیوع ویروس کرونا بسیاری از افراد در خانه مانده‌اند و به همین خاطر شاهد افزایش استفاده از سرویس‌های محتوایی و مخصوصاً سرویس‌های VOD بوده‌ایم در چنین شرایطی کاملاً طبیعی است که استفاده از پهنای باند به اشباع برسد.» به دنبال این اتفاق تلاش‌هایی برای بهبود وضعیت انجام شد و ازجمله خبر آمد که شرکت‌های اینترنت ثابت و تلفن همراه ظرفیت پهنای باند خود را تا ۱۰۰ گیگ افزایش داده‌اند؛ اما این افزایش ظرفیتها باعث نشد تا شبکه اینترنت ثابت بتواند جوابگوی کاربران در ایام قرنطینه باشد.
هم‌زمان با افزایش ظرفیت‌های وزارت ارتباطات به‌صورت جدید اجرای توسعه شبکه بر مبنای فنّاوری VDSL را در دو استان کشور یعنی تهران و قم کلید زد.
یک دهه تلاش برای توسعه اینترنت پرسرعت
مشکل کاهش سرعت و کیفیت اینترنت مشکل جدیدی نیست و تنها کرونا عامل افت کیفیت این سرویس در کشور نشده است. در یک دهه گذشته قطع و وصلی و اختلال در سرویس‌های اینترنت در صدر شکایت و انتقادات کاربران در شبکه‌های اجتماعی بوده است. دلیل این اختلال و کاهش سرعت اینترنت ایران هم یا قطعی مسیرهای ارتباطی در اروپا اعلام‌شده یا حمله هکرها به زیرساخت‌های شبکه. تاکنون سیاست‌گذاری‌های رگولاتوری از پیشنهاد برای ادغام شرکت‌های اینترنت ثابت (FCP) تا راه‌اندازی سامانه‌های شکایت مانند ۱۹۵ یا سامانه‌ای مانند نت‌سنج پلاس برای ردیابی زنده کیفیت شبکه اپراتورها توسط کاربران نتوانسته مشکل کیفیت اینترنت در ایران را حل کند و درنهایت کرونا مشکل همیشگی کیفیت پایین اینترنت در ایران را پررنگ‌تر کرد. وزارت ارتباطات بعد از پیگیری افزایش ظرفیت‌هایی که در بخش پهنای باند و شبکه انتقال به کمک شرکت‌های اینترنتی یک گام جدی‌تر هم در دو ماه گذشته برداشت و آن‌هم وعده اجرای پیاده‌سازی شبکه VDSL در برخی استان‌ها بود. وعده‌ای که در چند سال گذشته اجرای آن با تأخیر همراه بوده است.
محمدجواد آذری جهرمی، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات در آخرین روزهای اسفندماه سال ۹۸ در توییتر خود خبر از افزایش ۴ برابری سرعت اینترنت کاربران در استان‌های قم و تهران با اجرای پروژه VDSL داد. البته این اولین باری نیست که وزیر ارتباطات چنین وعده‌ای را می‌دهد چرا که پیش‌ازاین در بهمن‌ماه ۹۷ و تیرماه ۹۸ نیز او این خبر را داده بود؛ اما به نظر می‌رسد این بار این وعده جدی‌تر از گذشته در حال پیگیری است؛ چراکه بر اساس اظهارات مدیران ارشد وزارت ارتباطات می‌توان استنباط کرد حتی در یک ماه اخیراً شرکت‌های ارائه‌کننده اینترنت پرسرعت که قبلاً شرکت مخابرات را عامل محدودکننده توسعه شبکه شرکت‌های اینترنت ثابت عنوان می‌کردند، اکنون اعلام می‌کنند مخابرات به‌صورت جدی پای کار آمده و در تلاش است تا وعده دسترسی کاربران به اینترنت ۴ برابری محقق شود.
هنوز آمار مشخصی از میزان کاربران استفاده‌کننده از سرویس VDSL یا فیبرنوری از سوی سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات منتشرنشده، اما وزیر ارتباطات در پخش زنده اینستاگرامی خود در فروردین‌ماه سال جاری، با اشاره به شروع برنامه توسعه اینترنت ثابت در استان‌های تهران و قم و تبدیل اینترنت ADSL کاربران این استان‌ها به VDSL اعلام کرد که هم‌اکنون ۳۰ هزار مشترک در استان قم به اینترنتی با ۵ برابر سرعت قبلی دسترسی پیداکرده‌اند. آن‌طور که جهرمی گفته بود آن‌ها در تلاش هستند که تا ۲۷ اردیبهشت‌ماه نیز ۸۰۰ هزار پورت VDSL در تهران دایر شود.
البته او در اوایل اردیبهشت‌ماه در یک پست اینستاگرامی با اعلام اینکه شبکه اینترنت خانگی با ۴ برابر سرعت ADSL یا همان شبکه VDSL، در تهران، با سرعت خوبی در حال نصب است گزارشی از وضعیت شبکه VDSL در تهران داد. بر اساس گفته‌های او تا آن زمان (ابتدای اردیبهشت‌ماه) مخابرات ایران، برای ۲۴۸ هزار مشترک ظرفیت دایر کرده که ۶۲ هزار آن واگذارشده است. همچنین تاکنون ۱۵۰ هزار مشترک مخابرات ایران در تهران درخواست ارتقا داده‌اند که واگذاری به مابقی هم با سرعت در حال انجام است. آن‌طور که جهرمی ادعا کرده شاتل هم برای ۱۰ هزار مشترک، خدمات پرسرعت جدید دایر کرده که ظرف چند هفته آینده تقدیم مشترکان خود خواهد کرد.
افزایش ظرفیت موبایل در انتظار همکاری صداوسیما
درحالی‌که وزارت ارتباطات با کمک مخابرات و برخی شرکت‌های اینترنت ثابت در تلاش برای توسعه شبکه اینترنت ثابت است اما کاربران همچنان پای پست‌های او در شبکه‌های اجتماعی از کیفیت پایین اینترنت شبکه موبایل انتقاد می‌کنند. رگولاتوری هم پیوسته در مقابل این انتقادات در چند هفته گذشته اعلام کرده است که تا جایی که امکانش وجود داشته ظرفیت شبکه موبایل را افزایش داده‌اند و افزایش بیشتر این ظرفیت نیاز به آزادسازی فرکانس‌هایی دارد که در اختیار صداوسیما است.
همچنین محمدجواد آذری جهرمی در این زمینه و در گفت‌وگو با خبرگزاری ایسنا تأکید کرده بود که شبکه موبایل در تهران به حداکثر میزان ظرفیت خود رسیده و تنها راه افزایش ظرفیت پهنای باند در این شبکه اضافه کردن فرکانسی است که در اختیار صداوسیماست. جهرمی در این گفت‌وگو اعلام کرده که وزارت ارتباطات در ۳ سال گذشته بارها تلاش کرده تا این فرکانس‌ها را پس بگیرد؛ اما تاکنون هیچ‌کدام از این تلاش‌ها به نتیجه‌ای نرسیده است.
جهرمی در این مورد گفته است: «هم در دولت و هم در مجلس، گفته‌ایم در باندی دیگر نیازهای آینده صداوسیما را تأمین می‌کنیم، نصف درآمد حاصل از واگذاری فرکانس‌ها به اپراتورها هم برای توسعه شبکه دیجیتال به صداوسیما می‌دهیم اما آن‌ها همراهی نکرده‌اند». البته در مقابل این ادعای وزارت ارتباطات هم سازمان صداوسیما اعلام کرده که باندهای موردنظر این وزارتخانه یعنی باندهای فرکانسی ۶۰۰، ۷۰۰ و ۸۰۰ برای استفاده برخی برنامه‌های این سازمان در حال استفاده است و با توجه به هزینه‌ای که آن‌ها برای نگهداری این باندهای فرکانسی انجام داده‌اند، آزاد کردن این باند‌ها برای آن‌ها هزینه خواهد داشت.
تاکنون اپراتورهای اول و دوم کشور در اطلاعیه‌های جداگانه اعلام کرده‌اند که آزادسازی این باندهای فرکانسی تا چه حد می‌تواند به توسعه شبکه آن‌ها کمک کند و از صداوسیما خواسته‌اند که در این زمینه همکاری لازم را داشته باشد. همچنین اخیراً ۱۲۸ استاد برجسته دانشگاه در نامه‌ای به رئیس سازمان صداوسیما از او خواسته‌اند برای گسترش و تقویت هرچه سریع‌تر زیرساخت‌های داخلی با انعقاد تفاهم‌نامه یا قرارداد با وزارت ارتباطات این باندهای فرکانسی را در اختیار اپراتورهای تلفن همراه کشور بگذارد. آزادسازی این باندهای فرکانسی نه‌تنها در شرایط فعلی می‌تواند به افزایش کیفیت شبکه اینترنت ۳G و ۴G کمک کند که در آینده نیز می‌تواند منجر به رشد توسعه شبکه همراه بر اساس فنّاوری ۵G شود.
وزارت ارتباطات تاکنون از طریق درخواست به ریاست‌جمهوری و بردن لایحه به مجلس برای آزادسازی این باندهای فرکانسی تلاش کرده است اما این تلاش‌ها به نتیجه نرسیده است. حالا باید منتظر ماند و دیدید آیا پرونده آزادسازی این باندهای فرکانسی در سال ۹۹ و با همکاری صداوسیما بسته خواهد شد یا خیر.