حرکت از مصرف‌کنندگی به تولید در 5G
کارشناسان با تأکید بر ضرورت فرهنگ‌سازی و آمادگی بخش‌های مختلف برای ورود 5G به کشور، معتقدند درحالی که در نسل‌های مخالف موبایل، مدل اتکای کشور بر محصولات خارجی بود، اکنون با توانمندسازی تولیدکنندگان داخلی می‌توانیم این امکان را فراهم کنیم که در نسل پنجم ارتباطی صرفاً مصرف‌کننده محصولات خارجی نباشیم.
پس از اینکه در سال‌های گذشته با ورود نسل سوم و چهارم تلفن همراه در دنیا مواجه بودیم، چند سالی است که صحبت از 5G یا همان نسل پنجم تلفن همراه مطرح میشود. کاهش تأخیر، ظرفیت بالای دسترسی، قابلیت اطمینان بسیار بالا، ارتقا ارتباطات موبایل پهن باند و قابلیت اتصال و ارتباط اشیا در سطح بسیار وسیع ازجمله ویژگی‌های نسل پنج ارتباطی است که این فناوری نوین ارتباطی را به‌عنوان یک فناوری تحول‌ساز که سایر جنبه‌های فناوری را نیز متحول می‌کند مطرح کرده است.
محمدجواد آذری جهرمی -وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات- سال گذشته درباره اینترنت نسل پنج گفته بود مقدمات پیاده‌سازی 5G در ایران انجام شده است و از اجرایی کردن اولین نسخه 5G و ارائه خدمات اینترنت نسل ۵ به‌عنوان یک مطالبه جدی و نیازمندی کسب‌وکارها در کشور خبر داده بود. او همچنین ۱۶ خرداد ماه سال جاری، اظهار کرد که مطابق برنامه تا شهریورماه، پنج منطقه تاریخی تهران زیر پوشش نسل پنجم تلفن همراه قرار می‌گیرد.
در این راستا و به نقل از وزارت ارتباطات، بابک حسین‌خلج، دانش آموخته دانشگاه استنفورد و عضو هیئت‌علمی دانشکده مهندسی برق دانشگاه صنعتی شریف و محمدرضا پاکروان دانش‌آموخته دانشگاه اتاوا و استادیار دانشکده مهندسی برق دانشگاه صنعتی شریف، در نشست نقد و اندیشه با موضوع «5G نسل نو در ارتباطات»، با تأکید بر ضرورت فرهنگ‌سازی و آمادگی بخش‌های مختلف برای ورود 5G به کشور، این فناوری را فرصتی مناسب برای افزایش توانمندی‌های کشور درزمینه تولید محصولات ارتباطی و مخابراتی کشور دانستند.
با 5G وضعیت ارتباطی دچار تحول جدی میشود
حسین خلج -عضو هیئت‌علمی دانشکده مهندسی برق دانشگاه صنعتی شریف- با اشاره به تاریخچه نسل‌های ارتباطی گفت: نسل‌های قبلی ارتباطی موضوعاتی همچون انتقال صدا بعد متن و در ادامه داده و تصویر را محقق می‌کردند اما انتظار می‌رود با راه‌اندازی نسل پنجم ارتباطی، وضعیت ارتباطی دچار تحول جدی شود. با راه‌اندازی 5G، علاوه بر امکان انتقال داده با سرعت‌بالا، امکان ارتباط اشیا و دستگاه‌ها بدون دخالت انسان فراهم میشود. برای مثال پیش‌بینی میشود با ورود 5G ما با یخچال‌هایی سر و کار خواهیم داشت که با سنسورهای ارتباطی امکان ثبت اطلاعات مواد داخل آن را خواهند داشت و برای ما برنامه‌ریزی می‌کنند.
این استاد دانشگاه ادامه داد: مسئله مهمی دیگری که در 5G وجود دارد، بحث کاهش تأخیر در انتقال داده در شبکه است و می‌تواند از طریق ارتباطی که با دنیای بیرونی برقرار می‌کند، امکان تأثیرگذاری را افزایش دهد، به‌طوری‌که در آینده و با کمک نسل پنجم ارتباطی امکان جراحی از راه دور فراهم خواهد شد. تحولات با ورود نسل پنجم ارتباطی آن‌قدر گسترده است که پس‌ازآن و با ورود نسل‌های بعدی ارتباطی نمی‌توانیم انتظار تحولات خیلی گسترده‌تر و جدی‌تر در مقایسه با 5G داشته باشیم و به‌نوعی این نسل ارتباطی نقطه عطفی در حوزه ارتباطات خواهد بود.
کرونا الزام ورود به 5G را بیشتر کرد
خلج با اشاره به شیوع ویروس کرونا در جهان گفت: با شیوع این ویروس و ضرورت فاصله‌گذاری‌های اجتماعی جنبه الزامی ورود به فناوری 5G خیلی بیشتر و ملموس‌تر شده است. در حال حاضر پیش‌بینی میشود که درصورت تداوم وجود این ویروس باید آموزش چه در مدارس و چه در دانشگاه‌ها به‌صورت آنلاین و از راه دور انجام شود. وقتی چنین نیازی وجود داشته باشد بالطبع نیاز به‌سرعت بالای بدون وقفه بیش‌ازپیش احساس میشود. همین موضوع نیز سبب شده تا سرعت توسعه فناوری دوچندان شده و این از جنبه‌های مثبت تأثیر کرونا است.
او درباره اینکه با توجه به هزینه‌های بالای تغییر نسل ارتباطی چرا باید در همان بدو امر خودمان را با این تغییر همراه کنیم، گفت: حرکتی که به سمت 5G وجود دارد به‌دلیل دامنه و گسترده و بستری که فراهم می‌کند، یک حرکت جهانی است و ما نمی‌توانیم خودمان را از آن جدا کنیم چراکه ممکن است تا چند سال آینده برای نتوانیم در ایران از یخچال‌هایی استفاده کنیم که نیازمند اتصال به نسل پنجم ارتباطی هستند؛ بنابراین ما ناگزیریم با این حرکت جهانی همراه شویم.
این استاد دانشگاه با تأکید بر اینکه البته با ورود نسل پنجم ارتباطی نیاز نیست همه افراد و یا کاربران از همان ابتدا به آن متصل شوند، گفت: شاید تا مدت‌ها 4G پاسخگوی نیاز کاربران عادی باشد؛ بنابراین باید در استراتژی حرکت به سمت 5G اولویت‌بندی داشته باشیم و سرویس‌هایی که برای کشور از اهمیت بیشتری برخوردار است همچون آموزش، شهر هوشمند، حمل‌ونقل، بخش تولیدی، بیمارستان‌ها را در اولویت اتصال به 5G قرار دهیم و در ادامه امکان اتصال کاربران عادی را فراهم کنیم.
متناسب با توسعه ارتباطی، قوانین هم باید به‌روزرسانی شود
خلج با اشاره به موضوع حمل‌ونقل در دوره نسل پنجم ارتباطی گفت: حوزه حمل‌ونقل در دوره نسل پنجم ارتباطی دو ذی‌نفع اصلی دارد یکی حاکمیت‌ها به‌عنوان فراهم‌کننده زیرساخت جاده‌ای و دیگری سازندگان خودروها هستند؛ چراکه در حمل‌ونقل هوشمند ارتباط بین ماشین‌ها و محیط اطراف به‌ویژه جاده‌های ارتباطی از بعد امنیت بسیار کلیدی است.
او با بیان اینکه بخش‌هایی از حاکمیت باید قوانین متناسب با حوزه‌های مرتبط با نسل پنجم ارتباطی را تدوین کنند، گفت: 5G یک شمشیر دو لبه است؛ در عین اینکه این فناوری می‌تواند قابلیت‌هایی را در حوزه امنیت و آرامش ایجاد کند اما اگر دچار اختلال شود ممکن است تبعات نامطلوبی را داشته باشد. برای مثال اگر شبکه 5G در جاده‌ها به هر دلیلی دچار اختلال شود و تصادفی در جاده‌ای رخ دهد و سیگنال هشدار به راننده‌های پشت سر داده نشود، می‌تواند به‌اتفاق ناگواری منجر شود و در این شرایط پیدا کردن مقصر آسان نیست؛ بنابراین نیازمند آن هستیم که متناسب با توسعه ارتباطی قوانین هم به‌روزرسانی شود.
خلج با تائید ضرورت فرهنگ‌سازی هم‌زمان با توسعه فناوری گفت: از حدود چهار سال پیش که تحقیقات در حوزه 5G را در دانشگاه شریف و بعد در پژوهشگاه ارتباطات آغاز کردیم بر بحث فرهنگ‌سازی و حضور نهادهای مختلف فرهنگی و قانونی در جلسات کاری خودمان تأکید داشتیم. اتفاقاً پژوهشگاه ارتباطات برای چند جلسه از بخش‌های مختلف حقوقی، قضایی، انتظامی و فرهنگی دعوت کرد تا در این جلسات حضور پیدا کنند اما به این دعوت‌ها پاسخ مناسب داده نشد، گویی که ضرورتی برای حضور در این جلسات وجود ندارد. این در حالی است که با ورود 5G تمام بخش‌های مختلف کشور چه بخواهند، چه نخواهند با این فناوری درگیر خواهند شد.
این استاد دانشگاه با تاکید بر فراهم کردن زیرساخت‌های فرهنگی، حقوقی و انتظامی این فناوری تأکید کرد: من خیلی وحشت می‌کنم وقتی می‌بینم یک فناوری با این قدرت در حال ورود به جامعه است درحالی‌که بخش‌های مختلف کشور اعم از فرهنگی، اجتماعی، حقوقی و انتظامی، آمادگی لازم را برای این ورود فناوری را ندارد. بر این اساس فرهنگ‌سازی در ابعاد مختلف حوزه 5G یک امر ضروری است و باید هم‌فکری‌ها میان توسعه‌دهندگان و فرهنگ‌سازان شکل بگیرد در غیر این صورت در آینده دچار مشکل خواهیم شد.
هدف 5G افزایش رفاه و بهبود کیفیت زندگی انسان‌ها است
پاکروان -استادیار دانشکده مهندسی برق دانشگاه صنعتی شریف- نیز با بیان اینکه 5G با امکان برقراری ارتباط میان اشیا در مسیر بهتر کردن حال خوب انسان‌ها حرکت می‌کند گفت: سیستم‌های هوشمند، شهرهای هوشمند، مدیریت هوشمند مصرف انرژی و بسیاری از امکاناتی که با ورود نسل پنجم ارتباطی فراهم میشود، در نهایت هدفش افزایش رفاه و بهبود کیفیت زندگی انسان‌ها است. یک‌بخشی از این بهبود از جنس تفریح و سرگرمی خواهد بود و یک‌بخشی هم از جنس امکانات و ایمنی و راحتی افراد است.
وی افزود: از جنبه تفریح در حوزه قابلیت و امکانات نسل پنجم ارتباطی، یک تحول که 5G ایجاد می‌کند واقعیت مجازی است که می‌تواند حس بودن از یک مکان به یک مکان بسیار دور را به‌طور کاملاً واقعی برای افراد فراهم کند. برای مثال افراد می‌توانند از یک کشوری موزه‌های کشورهای دیگر را مشاهده کنند در عین آنکه احساس حضور واقعی در آن مکان را دارند.
این استاد دانشگاه درباره اینکه برخی عنوان می‌کنند چه ضرورتی دارد اساساً به سمت راه‌اندازی نسل پنج ارتباطی برویم و آیا امکانات موجود با کمی تغییر و توسعه زیرساخت نمی‌تواند پاسخگوی نیازهای ما باشد گفت: مدل رشد صنعت در این سال‌ها این‌طور بوده است که وقتی زیرساخت‌های ارتباطی فراهم میشود، کاربردها، به‌تناسب آن توسط فعالان عرصه اقتصادی ایجاد میشود.
کاربردها الزام به توسعه فناوری را مشخص می‌کند
پاکروان درباره اینکه چه الزامی داریم در ایران به سمت نسل پنجم ارتباطی برویم گفت: تا ۱۰ سال پیش داشتن گوشی هوشمند برای افراد اساساً ضرورتی نداشت چراکه داشتن چنین گوشی کاربردی برای آن‌ها نداشت اما امروز داشتن چنین گوشی‌هایی در زندگی شخصی افراد به یک الزام تبدیل‌شده است و ساعتی را بدون آن نمی‌توانند بگذرانند. تا قبل از شیوع کرونا داشتن گوشی هوشمند برای دانش‌آموزان الزامی نبود اما بعد از شیوع این ویروس بود که این ضرورت احساس شد که دانش آموزان هم باید گوشی هوشمند داشته باشند تا بتوانند برنامه «شاد» را نصب کرده و با آن از راه دور آموزش ببینند.
این استاد دانشگاه ادامه داد: بنابراین این کاربرد است که الزام را مشخص می‌کند؛ الزام امر ذاتی نیست. فناوری وقتی توسعه پیدا می‌کند، بستر کاربرد را فراهم کرده و بعد با افزایش کاربرد است که تقاضا برای سرعت گرفتن توسعه فناوری بیشتر میشود. هم‌اکنون به دلیل نیاز مردم به استفاده از خدمات هوشمند منجر به ایجاد تقاضا برای افزایش پهنای باند شده است.
پاکروان تصریح کرد: در چنین شرایط باید مشخص شود پاسخ مناسب به کاربران برای افزایش سرعت ارتباطات به چه شکلی است. در بعضی از موارد پاسخ مناسب افزایش ظرفیت پهنای باند است، در بعضی از موارد هم پاسخ مناسب بهره‌گیری از نسل‌های جدید ارتباطی است. البته به‌تدریج و با مرور زمان به مرحله‌ای می‌رسیم که پاسخ به نیاز کاربران از طریق پهنای باند ممکن نخواهد بود و آن موقع نیاز به 5G بیش‌ازپیش احساس میشود.
او بابیان اینکه در ورود به نسل پنجم ارتباطی، هم شرایط اقتصادی جامعه برای خرید ابزارهای جدید و هم‌توان اپراتورها برای توسعه زیرساخت‌های ارتباطی نسل جدید ازجمله فاکتورهای مهم و تعیین‌کننده محسوب میشود، گفت: روش هوشمند این است که متناسب با شرایط کنونی اقتصاد کشور خصوصاً با توجه به اعمال تحریم‌ها، باید از یک‌سو تلاش کنیم از فناوری‌های نوین عقب نمانیم و از سوی دیگر ملاحظات خاص خودمان ازجمله شرایط اقتصادی را مدنظر قرار دهیم تا یک نوع عدم تعادل در جامعه ایجاد نشود.
پاکروان افزود: وقتی رسانه‌ها به موضوعی که برای همه مردم قابل‌دسترسی نیست بیش‌ازاندازه بپردازند، این پرداختن منجر به افزایش انتظاراتی میشود که متناسب با آنچه شدنی است نخواهد بود و باعث ایجاد یک نوع حس بد و حقارت خواهد شد این در حالی است که قرار است فناوری حس خوب را در جامعه ایجاد کند و نه حس بد.
قانون‌گذاران بستر استفاده مناسب از 5G را فراهم کنند
این استاد دانشگاه با بیان اینکه در توسعه فناوری، فرهنگ‌سازی یک امر ضروری است گفت: وقتی خودرو می‌آید فرهنگ استفاده از خودرو هم باید بیاید اما این به آن معنا نیست که عوامل تولیدکننده خودرو وظیفه فرهنگ‌سازی دارند. انتظار داریم که نهادهای که وظیفه فرهنگ‌سازی یا قانون‌گذاری را بر عهده‌دارند بستری استفاده مناسب از فناوری‌های نوین همچون 5G را فراهم کنند. فرهنگ و فناوری باید به‌صورت متوازن توسعه پیدا کند. این در حالی است که متأسفانه در کشور ما بخش فرهنگی متناسب با توسعه فناوری، اثرگذاری خود را افزایش نداده است و به‌نوعی بخش فرهنگ‌ساز عقب‌تر از فناوری است.
پاکروان خاطرنشان کرد: توسعه فناوری 5G مستلزم پیاده‌سازی مجموعه‌های وسیع سیستم‌ها و نرم‌افزارهای مختلف در شبکه ارتباطی کشور است و حجم گردش اقتصادی بسیار بزرگی را به‌عنوان سرمایه‌گذاری و بعدها به‌عنوان منبع درآمد در اپراتورها ایجاد خواهد کرد. یکی از نیازهای مهم کشور ما در حرکت روبه‌جلو افزایش توانمندی‌های کشور درزمینه فناوری و تولید محصولات ارتباطی است.
او افزود: توسعه نسل پنجم ارتباطی یک فرصت مهم برای کشور است که اگر سیاست‌گذاران کشور به‌درستی از آن استفاده کنند می‌تواند موجب افزایش توانمندی‌های کشور درزمینه تولید محصولات ارتباطی و مخابراتی شود. در نسل‌های مخالف موبایل مدل اتکای کشور بر محصولات خارجی بود. اما اکنون شرایط تحریمی می‌تواند این امکان را فراهم کند تا در بخش‌هایی که امکان‌پذیر است با توانمندسازی تولیدکنندگان داخلی تولید شود و در نسل پنجم ارتباطی صرفاً مصرف‌کننده محصولات خارجی نباشیم.