غول بزرگ جاسوسی داده در راه وال‌استریت
نام شرکت پالانتیر Palantir با نام سیاست و نهادهای جاسوسی و امنیتی و نظامی آمریکا گره خورده است. شرکتی که اکنون در دل صنعت تکنولوژی و سیلیکون‌ولی است، ارزش خود را در حد استارت‌آپ‌های بزرگ افزایش داده و در یکی از جنجالی‌ترین صنایع و شاید آینده‌دارترین آنها فعالیت می‌کند؛ یعنی صنعت داده. این شرکت که حالا به‌خصوص در جریان اتفاقاتی که در رابطه با بیماری کووید-۱۹ در جهان رخ داده، به موقعیتی رسیده است که حتی قصد دارد به‌زودی وارد بورس شود. این اتفاق برای این شرکت و اشخاص جنجالی پشت آن مانند پیتر تیل که مهم‌ترین حامی ترامپ در انتخابات ریاست‌جمهوری در سیلیکون‌ولی بود، یک موفقیت بزرگ است، اما این موفقیت ممکن است برای بسیاری دیگر یک تهدید بزرگ باشد.
فرصت کرونا
در نخستین روزهای پیشرفت بیماری همه‌گیر کووید-۱۹ بسیاری از سیستم‌های بهداشت کشورها همچنان متکی به تکنولوژی‌های ارتباطی قدیمی مانند ماشین فکس بوده‌اند و این یعنی برای حجم عظیمی از داده‌ها که نیاز به پردازش دارند، آمادگی نداشتند. همین باعث شد که دپارتمان خدمات‌درمانی و بهداشتی ایالات‌متحده (HHS) با قراردادی با یک شرکت خصوصی که رابطه خوبی هم با ترامپ دارد، به دنبال رفع مشکلات داده‌ای خودش در این پاندمی باشد. نام این شرکت پالانتیر تکنولوژی است. تخصص شرکت پالانتیر در جمع‌آوری دیتا و تحلیل دیتا برای نهادهای دولتی است. این شرکت هم‌اکنون حدود ۵/ ۱ میلیارد دلار فقط با نهادهای دولتی آمریکا قرارداد دارد که تازه‌ترین آنها نیروی هوایی و نیروی دریایی هستند. حالا با رشد تعداد مبتلایان کووید-۱۹ و شکسته شدن رکورد مبتلایان روزانه، پالانتیر به همراه یک شرکت خصوصی دیگر به نام Teletracking، به دنبال کمک به سازماندهی اطلاعات در یک پلتفرم جدید وزارت بهداشت آمریکا به اسم HHS Protect است.
این دو شرکت در واقع جایگزین مرکز پیشگیری و کنترل بیماری‌های آمریکا (CDC) می‌شوند که قبلا این اطلاعات را در شبکه ملی مراقبت‌های بهداشتی و ایمنی جمع‌آوری و ذخیره می‌کردند، اما دولت ترامپ حالا به بیمارستان‌ها ومراکز درمانی دستور داده دیگر اطلاعات خود را به این شبکه ندهند. به این ترتیب HHS Protect که مردم عادی دسترسی به اطلاعات آن ندارند، به تنها منبع اطلاعات کووید-۱۹ در آمریکا تبدیل خواهد شد.
مرکز کنترل بیماری‌ها -که به‌طور مستقل اداره میشود- از ابتدای شیوع ویروس کرونا با دولت ترامپ بر سر اطلاعات و نحوه عملکرد در مقابله با کرونا بحث وجدل داشته است. حالا اما قطع کردن منبع آماری این مرکز عملا گرفتن سلاح آمار و اطلاعات از دست این مرکز است. از سوی دیگر، اما این فرصتی برای شرکت‌های خصوصی تحت قرارداد مثل پالانتیر است. یک مقام وزارت بهداشت به نیویورک تایمز گفته است که CDC همچنان به آمارهای هفتگی بیمارستان‌ها دسترسی خواهد داشت، با این حال به گفته او آمریکا به یک سیستم به لحظه، جدید و سریع نیاز دارد تا بتواند ویروس کرونا را شکست دهد.
پالانتیر معمار این سیستم اطلاعاتی جدید است. مقر این شرکت در پائولوآلتو است؛ جایی که شرکت‌هایی چون اپل و گوگل حضور دارند. ۱۷ سال قبل شرکت را پیترتیل پایه‌گذاری کرد که خود از سرمایه‌گذاران مشهور سیلیکون‌ولی است و همه او را با سرمایه‌گذاری روی پی‌پال و فیس‌بوک می‌شناسند. با این حال شرکت پالانتیر به شهرت دیگر غول‌های سیلیکون‌ولی نیست هرچند از نظر ارزش مادی بسیار قابل‌توجه است. پالانتیر بخش عمده کارش را در سالیان گذشته با دولت و نهادهای دولتی گذرانده از جمله نهادهای امنیتی و اطلاعاتی. طی سال‌های اخیر گزارش‌های متعددی درباره این شرکت و این نوشته شده است که این شرکت تقریبا به هر نوع اطلاعاتی درباره اشخاص دسترسی دارد. گفته میشود داده‌های این شرکت در نهایت منجر به پیدا کردن بن‌لادن شد (هرچند این ادعا هنوز به‌طور رسمی تایید نشده است) و در عین حال شرکت به خاطر دادن اطلاعاتی از خانواده‌های مهاجر به آمریکا به دولت این کشور که منجر به جداسازی آنها شده است نیز مورد انتقاد زیادی قرار گرفت. حالا این استارت‌آپی که در زمینه دیتا به غول بزرگ جاسوسی تبدیل شده است، می‌خواهد وارد بورس شود.
ارباب حلقه‌ها بر اساس راهکارهای یازدهم سپتامبر
پالانتیر در سال ۲۰۰۳ توسط بنیان‌گذار پی‌پال، پیتر تیل و با همراهی جو لانسدال، استفان کوهن، ناتان گتینگز و الکس کارپ راه‌اندازی شد که این آخری هم‌اکنون مدیرعامل شرکت است. کارپ دانش‌آموخته حقوق و دکترا در زمینه تئوری اجتماعی نئوکلاسیک است. نام شرکت از رمان نویسنده انگلیسی «جی‌آرآر‌تالکین» گرفته شده که «پالانتیری» نام داشت و گوی‌های جادویی در آن وجود داشت که صاحبان آنها قادر به دیدن هر چیزی در جهان و در هر زمان بودند. نام شرکت حالا کاملا با فعالیت آن همخوان است به طوری که شرکت روی توسعه نرم‌افزار و تحلیل داده‌های عظیمی کار کرده، ولی مهم‌ترین کار شرکت در این زمینه ایجاد ارتباط بین این داده‌هاست. بعد از یازدهم سپتامبر، شرکت از ابزاری رونمایی کرد که قادر به شناسایی و متوقف کردن هواپیمارباها و پیش‌بینی و جلوگیری از بروز اتفاقات مشابه در آینده بود. در سال ۲۰۱۱ بلومبرگ این ابزار را برای نهادهای جاسوسی آمریکا و برای جنگ با تروریسم، ضروری خواند. این مجله نوشت: «پالانتیر توانست مشکل امنیتی یازدهم سپتامبر را حل کند.»
در حقیقت CIA هم یکی از نخستین سرمایه‌گذاران شرکت پالانتیر است و از طریق بازوی سرمایه‌گذاری جسورانه خود In-Q-Tel – بله CIA هم یک بازوی سرمایه‌گذاری جسورانه دارد- در این شرکت سرمایه‌گذاری کرد. به نوشته فوربس تا سال‌ها In-Q-Tel تنها مشتری شرکت پالانتیر بود تا این شرکت بتواند تکنولوژی خود را توسعه دهد. در سال ۲۰۱۰ اما بسیاری از آژانس‌های دولتی و همچنین شرکت‌های خصوصی از مشتریان شرکت بودند. در آن سال ارزش شرکت چیزی بالغ بر یک میلیارد دلار بود، اما در سال ۲۰۱۵ ارزش این شرکت خاموش چیزی بالغ بر ۲۰ میلیارد دلار برآورد می‌شد.
سام بیدل که سال‌هاست درباره پالانتیر می‌نویسد، می‌گوید: «پالانتیر خودش را در کنار غول‌های سیلیکون‌ولی مثل اوبر، توییتر یا نت‌فلیکس نمی‌بیند، اما در عوض خود را همپای Raytheon ، لاکهید مارتین و Booz Allen می‌داند.» به گفته او پالانتیر می‌خواهد خود را یک شرکت مورد اطمینان بخش دفاعی و امنیتی بداند نه یک‌تک‌شاخ سیلیکون‌ولی. پالانتیر هم‌اکنون ۲۵۰۰ نفر کارمند دارد که بسیاری از آنها مهندسانی هستند که روی توسعه نرم‌افزار برای جمع‌آوری داده و تحلیل آن کار کرده و این ابزارها را برای مشتریان شرکت بهینه و منطبق می‌کنند. فضای داخلی شرکت از روی عکس‌هایی که از داخل آن گرفته شده بیشتر شبیه گوگل است تا لاکهید مارتین. کارمندان شرکت را Palantirians می‌نامند.
مجله بلومبرگ در مقاله خود در سال ۲۰۱۱ تصویری خیالی از قابلیت‌های یکی از نرم‌افزارهای این شرکت ارائه داد؛ جایی که یک تروریست ردی از اطلاعات خودش را در سراسر فلوریدا به جا می‌گذارد؛ از جمله بلیت هواپیما، اجاره آپارتمان، تماس‌های تلفنی با سوریه و دوربین امنیتی پارک والت دیزنی. به طور جداگانه این جزئیات اهمیت چندانی ندارند، اما نرم‌افزار پالانتیر قادر به شناسایی و کنار هم قرار دادن و ارتباط دادن آنها با هم است. در این مورد اقداماتی که به خودی خود بی‌ضرر هستند، در کنار هم ممکن است یک نقشه برای یک حمله تروریستی به حساب آیند و CIA می‌تواند با شناسایی آنها آن را قبل از وقوع متوقف کند. این یک نقشه خیالی بود، اما پالانتیر توانسته با شناسایی بسیاری از تهدیدها برای مشتریانش، صدها میلیون دلار درآمد کسب کند؛ از جمله شناسایی جاسوسان چینی روی کامپیوتر دالایی‌لاما، بمب‌گذاران انتحاری پاکستان و … .
مشتریان پالانتیر شامل مرکز کنترل بیماری‌های آمریکا، دپارتمان‌های پلیس در سراسر آمریکا، موسسه مالی جی‌پی مورگان و هوملند هستند. قدرت پالانتیر آنقدر زیاد است که حتی یک‌بار در سال ۲۰۱۶ وقتی ارتش آمریکا می‌خواست ابزاری مشابه نرم‌افزار این شرکت را خودش راه‌اندازی کند، پالانتیر از ارتش شکایت کرد و در نهایت پالانتیر برنده شد و یک قرارداد ۸۰۰ میلیون دلاری از ارتش را نصیب خود کرد! به رغم چنین قراردادها و چنین ارزشی، این شرکت هنوز سودده نیست.
یک دولت وحشتناک
کار پالانتیر با دولت عموما مخفیانه است به همین دلیل مدل کاری این شرکت مرموز به نظر می‌رسد. بلومبرگ یک بار در یک مقاله نوشت «پالانتیر همه‌چیز را درباره شما می‌داند!» در کتاب تخریب دموکراسی نوشته «رابرت شیر» این شرکت یک دولت وحشتناک قلمداد شده که بسیاری از دیتاهای کاربران را جمع‌آوری می‌کند. «جرمی دی اسکات» کنسول ارشد مرکز حفظ اطلاعات الکترونیکی اشخاص می‌گوید: نرم‌افزار دیتاماینینگ این شرکت از مجموعه عظیمی از اطلاعات شخصی که توسط دولت فدرال نگهداری می‌شوند استفاده می‌کند و این روی زندگی افراد تاثیر می‌گذارد. اسکات که پیش از این از نیروی ویژه گمرک و مهاجرت (ICE) به خاطر همکاری با پالانتیر شکایت کرده بود و در دادگاه هم پیروز شده، می‌گوید: «پالانتیر از دیتابیس‌هایی استفاده می‌کند که شماره تلفن، آدرس ایمیل، اطلاعات مالی، رکوردهای انتقال پول و اطلاعات شبکه‌های اجتماعی را در برمی‌گیرد.» به گفته وی دیتابیس ICE و پالانتیر قادر به تحلیل تمام مکالمات و دیتای GPS و تحلیل شبکه‌های اجتماعی افراد مختلف است.
پس از آنکه ادوارد اسنودن پیمانکار سازمان امنیت آمریکا (NSA)، افشاگری‌های خود را درباره نحوه ذخیره دیتای کاربران توسط نهادهای امنیتی منتشر کرد، پالانتیر ارتباط با NSA را تکذیب کرد اما بعدا فاش شد که شرکت پروژه‌های مشابهی را با سایر آژانس‌های دولتی داشته است. همکاری پالانتیر با دپارتمان‌های مختلف پلیس در سراسر آمریکا به ویژه در راستای اعتراضات اخیر به دلیل خشونت پلیس بار دیگر مورد توجه قرار گرفته است. شرکت برای پلیس لس‌آنجلس نرم‌افزاری به نام Operation LASER توسعه داده که با ابزارهای جاسوسی تلاش می‌کند اهداف بالقوه‌ای در زمینه جرم و جنایت شناسایی کند. این برنامه در سال ۲۰۱۹ در میان شک و تردید ناشی از بازدارندگی آن از جرائم و زیر فشار سازمان‌های حقوق مدنی -که معتقد بودند این برنامه به طور ناعادلانه جوامع اقلیت جامعه را مورد هدف قرار می‌دهد- پایان گرفت. به سختی بتوان گفت پالانتیر با چند دپارتمان پلیس قرارداد دارد، اما حداقل مشخص است که دپارتمان‌های پلیس نیواورلئان و نیویورک از مشتریان شناخته شده این شرکت هستند. شرکت پالانتیر در پاسخ به سوال خبرنگار Recode درباره جمع‌آوری دیتا گفته است که تنها برای مشتریان خود دیتا جمع‌آوری می‌کند و هیچ دیتایی را برای خود جمع نمی‌کند.
این اعتبار بد شرکت حتی تا زمان بیماری همه‌گیر کرونا که شرکت فعالیت خوبی در جریان آن نشان داده، ادامه داشته است. شرکت سرویس‌های خود را تقریبا بدون هزینه در اختیار سرویس‌های سلامت ملی بریتانیا (NHS) قرار داده است، اما تیتر رسانه‌ها روی این متمرکز شده که شرکت پالانتیر چقدر به اطلاعات بیماران دسترسی داشته است. NHS دیتای بیماران را همچنین در اختیار شرکت‌های دیگری چون مایکروسافت و آمازون هم گذاشته است. در مورد آمریکا و پروژه HHS Protect هم همین نگرانی‌ها وجود دارد و نگرانی‌ها از بابت اینکه دولت چقدر قادر به جمع‌آوری دیتای کاربران است و دیتای آن در اختیار چه کسانی قرار می‌گیرد و نمی‌گیرد.
مشکل پیتر تیل در پالانتیر
یک وجهه جنجالی دیگر پالانتیر وجود یک شخصیت جنجالی به نام پیتر تیل در بین بنیان‌گذاران آن است. پیتر تیل هم‌اکنون رئیس هیات‌مدیره شرکت است. تیل، یکی از نخستین سرمایه‌گذاران فیس‌بوک و زمانی عضو هیات مدیره این شرکت هم بود و سال‌هاست مورد انتقادهای زیادی قرار دارد. او را شاید یکی از معدود صداهای داخل سیلیکون‌ولی در حمایت از ترامپ در جریان انتخابات ریاست جمهوری بتوان به حساب آورد. او شخصا ۲۵/ ۱ میلیون دلار به کمپین ترامپ کمک تبلیغاتی کرد. این حمایت او بعد از پیروزی ترامپ بی‌پاسخ نماند و او به عضویت کمیته انتقال دولت ترامپ در آمد. در روزهای نخست ریاست جمهوری ترامپ، نشریه پولیتیکو، پیتر تیل را سایه رئیس‌جمهور در سیلیکون‌ولی نامید. رئیس دفتر او «مایکل کراتسیوس» مسوولیت بخش تکنولوژی کاخ سفید را از سال ۲۰۱۷ تا همین اواخر در اختیار داشت. با این حال گفته میشود در انتخابات ریاست‌جمهوری ۲۰۲۰، نظر او در حمایت از ترامپ تغییر کرده است. او از اکتبر سال ۲۰۱۸ تاکنون به کمپین ترامپ کمک نکرده است و به خاطر رابطه او با ترامپ این شرکت هم با دور جدیدی از موشکافی مواجه شده است.
در مسیر عرضه عمومی سهام
الکساندر کارپ بارها گفته بود که این شرکت را به یک شرکت عمومی تبدیل نخواهد کرد. او زمانی در سال ۲۰۱۴ گفته بود که شما نیاز به انبوهی از خلاقیت دارید، اما وال‌استریت فهم این موضوع را ندارد. اما این نظر او در طول سال‌های اخیر تغییر کرده است. برای نخستین بار در ماه ژوئن، این شرکت یک زن را به عضویت هیات‌مدیره خود درآورد و مقدمات ورود به بازار سهام را کلید زد. بر اساس قانون کالیفرنیا شرکت‌هایی که وارد بورس می‌شوند باید حداقل یک زن را در هیات مدیره خود داشته باشند. در همین ماه شرکت با SEC موافقت‌نامه‌ای را امضا کرده که اطلاعات محرمانه داخلی شرکت در جریان عرضه عمومی سهام فاش نشود.
به نوشته وال‌استریت ژورنال این شرکت هرگز سود کسب نکرده است، اما تلاش می‌کند خود را به عنوان یک استارت‌آپ جذاب معرفی کند. در سال گذشته بلومبرگ گزارش داد که ارزش پالانتیر از سال ۲۰۱۵ تاکنون به نصف و حتی به یک چهارم کاهش پیدا کرده است. در واقع بسیاری از شرکت‌ها از جمله کوکاکولا، امریکن اکسپرس، زنزدک، Home Depot و جی‌پی مورگان، از لیست مشتریان پالانتیر خارج شدند و دلیل آن همکاری پالانتیر با NSA بوده است. به نظر می‌رسد سال ۲۰۲۰ برای پالانتیر سال خوبی بوده است. برای نخستین بار در این سال شرکت یک میلیارد دلار سود کسب کرده و یک قرارداد ۸۰۰ میلیون دلاری با ارتش آمریکا را به‌دست آورده است.