فعالیت اپراتور شبکه علمی کشور متوقف نشده است
اواسط هفته گذشته خبری در یکی از خبرگزاری ها از قول مدیرکل دفتر فناوری اطلاعات سازمان پژوهش‌های علمی و صنعتی ایران منتشر شد مبنی بر اینکه «اپراتور شبکه علمی کشور متوقف شده است» درباره علت انتشار چنین خبری و اینکه هم‌اکنون شبکه علمی کشور در چه وضعیتی قرار دارد؟ با «محمدحسن مقدم فرد» مدیر ارشد اجرایی شبکه علمی ایران (شعا) به گفت‌و‌گو نشستیم که می‌خوانید.
یکی از خبرگزاری‌ها خبر از توقف شبکه علمی کشور (شعا) داد. آیا این خبر را تأیید می‌کنید؟
خیر، وقتی توقف یک پروژه معنا می‌یابد که دیگر خدمات ارائه ندهد وقتی شبکه علمی کشور هم‌اکنون در حال خدمات‌رسانی به مشترکان خود در دانشگاه‌ها و مراکز علمی است، چگونه حرف از توقف پروژه می‌زنند. این صحبت جامعه دانشگاهی را نگران کرده است. از سوی دیگراگراپراتوری بخواهد به هر دلیلی به کارش ادامه ندهد باید آن را واگذار کند و از طرف دیگر باید سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی آن را اعلام کند نه یک فرد. این ادعا همانند این است که فردی بگوید فعالیت یکی از اپراتورهای تلفن همراه متوقف شده ولی کماکان بتواند سرویس دریافت کند. بنابراین شبکه علمی کشور نه تنها متوقف نشده بلکه به‌طور مستمر تعداد مشترکان آن با پیوستن دانشگاه‌های کشور به این شبکه در حال افزایش است.
شبکه علمی کشور چگونه شکل گرفت و کار تخصصی آن به چه صورت است؟
شبکه علمی ایران پروژه مشارکت دولتی-خصوصی (PPP) بین دانشگاه‌ها، مراکز تحقیقاتی، مراکز آموزشی و درمانی، حوزه‌های علمیه و کتابخانه‌ها، یک شبکه تحقیقی و آموزش ملی است که خدمات تخصصی برای حمایت از نیازهای جوامع تحقیقی و آموزشی به‌عنوان زیرساخت سند بالاسری نقشه جامع علمی کشور را ایفا می‌کند. شبکه علمی کشور به مدت 10 سال یک پروژه نیمه تمام بود و در سال 95 دولت تصمیم گرفت پروژه‌های نیمه تمام را با سرمایه‌گذاری بخش خصوصی به اتمام برساند در همان سال توافقنامه مشارکت بخش خصوصی و دولتی منعقد شد و در این لحظه‌ای که من با شما صحبت می‌کنم هنوز این توافقنامه پابرجاست و منتفی نشده است و حتی شریک عملیاتی پروژه در حال سرمایه‌گذاری، راه‌اندازی، بهره‌برداری و ارائه خدمات است. پروژه‌ای نیمه تمام که در عرض سه سال به نقطه‌ای رسید که توانست در سازمان ملل در رقابت با رقیبانی چون امریکا، اروپا و حتی عربستان و با وجود فشارهای سیاسی عنوان اول جایزه جامعه اطلاعاتی (WSIS-2019) در حوزه E-Science را به‌دلیل طراحی و اجرای پروژه شبکه علمی اپراتوری شبکه علمی ایران (شعا) به‌دست آورد که در حال ارائه خدمات به دانشگاهیان و مراکز علمی است.
فکر می‌کنید چه عواملی باعث شده تا بحث توقف شبکه علمی کشور مطرح شود؟
مدیر سازمان پژوهش‌های علمی و صنعتی ایران آشنا به حوزه شبکه علمی کشور است و دقیقاً می‌داند که وضعیت این شبکه چگونه است از این‌رو نمی‌دانیم چرا چنین ادعایی کرده اما حرفی که این مدیر درباره شبکه علمی کشور بیان کرده تنها نظر شخصی‌اش بوده به‌طوری که حتی وزارت علوم که بهره‌بردار اصلی این شبکه است از این اظهارنظر و عملکرد این سازمان بسیار متعجب شده است. شبکه‌های علمی، شاهراه ارتباطی و انتقال‌دهنده دانش بین مشترکان خاص خود است که نیازمند خدمات زیرساختی (مانند سرویس‌های پرسرعت و بدون تأخیر و امکانات ابری پردازشی) است و باید این خدمات ارزان به‌دست آنها برسد از این‌رو به‌نظر هم می‌رسد این کارها به‌صورت هدفگذاری صورت می‌گیرد. هدف شبکه علمی کشور هم این است تا خدمات ارزان به دانشگاه‌ها ارائه دهد از آنجایی که این ارزان بودن روی کل اکوسیستم اپراتوری کشور تأثیر می‌گذارد، گویا در این بین عده‌ای نمی‌خواهند این جریان ادامه پیدا کند.
آیا شبکه علمی کشور با بهره بردار که همانا وزارت علوم است اختلاف دارد؟
اختلافی وجود ندارد اما با توجه به شرایط کنونی اقتصادی و تحریم و همکاری نکردن برخی از بخش‌ها با پیشبرد پروژه، به‌طور طبیعی مشکلاتی وجود دارد ولی قرار نیست در این برهه زمانی و جنگ اقتصادی مشکلات خود را در بوق و کرنا کرده و آن را رسانه‌ای کنیم.
مشکل و چالش اصلی شبکه علمی کشور هم‌اکنون چیست؟
به‌عنوان بالاترین مقام اجرایی اپراتور شبکه علمی کشور می‌گویم بزرگترین چالش ما برای توسعه این شبکه، شرکت مخابرات ایران و بخصوص مدیریت جدید آن است. البته ما نمی‌خواستیم آن را رسانه‌ای کنیم ولی با توجه به وضعیت پیش آمده می‌گویم کارهای توسعه‌ای شبکه علمی کشور با مدیریت قبلی شرکت مخابرات ایران به‌خوبی پیش می‌رفت. با قراردادی که امضا کردیم، توانستیم سرویس‌های خود را در 27 استان در مدت سه سال راه‌اندازی کنیم و اگر همکاری آنها نبود امروز امکان ارائه سرویس به دانشگاه‌ها وجود نداشت. اما اکنون 400 دانشگاه فرم درخواست فیبر نوری را برای ما ارسال کرده‌اند و ما نیز تحویل شرکت مخابرات ایران داده‌ایم ولی این شرکت فیبر نوری در اختیار دانشگاه‌ها قرار نمی‌دهد تا بتوان شبکه علمی کشور را به این دانشگاه‌ها متصل کرد. جالب این است که ما حاضر شدیم هزینه آن را نیز پرداخت کنیم ولی باز همکاری نمی‌کنند.
گفته میشود نوسانات ارز و عمل نکردن سرمایه‌گذار به تعهداتش باعث شده این شبکه نتواند به کار خود ادامه دهد این ادعا را تأیید می‌کنید؟
خیر اینگونه نیست سرمایه‌گذار در هفته گذشته روی سه دیتاسنتر در دانشگاه‌ها سرمایه‌گذاری کرده و قرار است تا اول شهریور روی 7 دیتاسنتر دیگر سرمایه‌گذاری کند. البته منکر مشکلات ارزی و نوسانات آن نیستیم و همان‌طور که بر دیگر بخش‌ها تأثیر گذاشته ما نیز مستثنی از این شرایط نبوده‌ایم. سرمایه‌گذار کار خود را با ارز 3 هزار تومانی شروع کرده و حتی با ارز 22 هزار تومانی کار خود را پیش برده است تا این پروژه هرطور شده به خدمت‌رسانی خود به جامعه دانشگاهی ادامه دهد. البته باید بگویم هیچ کس از روند کند انجام کارها راضی نیست ولی باید شرایط کنونی و عدم همکاری‌ها را هم در نظر گرفت و بعد اظهارنظر کرد.
در حال حاضر شبکه علمی کشور در چه وضعیتی قرار دارد؟
تجهیزات حوزه زیرساختی شبکه علمی کشور در 27 استان راه‌اندازی شده و آماده بهره‌برداری است و در بخش بهره‌برداری هم به دانشگاه ها اعلام کردیم که از آنها خواستیم درخواست فیبر ارائه دهند تا بقیه عملیات روی آن پیاده‌سازی شود دانشگاه‌هایی که توانستند از سد مخابراتی عبور کنند کار خود را جلو بردند اما در بخش‌هایی که همکاری مخابرات وجود نداشته کار نیمه‌تمام مانده و نتوانسته به مشترکان خود سرویس ارائه دهد البته در این بین هم بهره‌بردار متضرر شده است چون نتوانسته سرویس را دریافت کند از سوی دیگر سرمایه‌گذار هم متضرر شده چون سرمایه‌گذاری را انجام داده ولی بازگشت سرمایه متوقف شده است.
یکی از اهداف این شبکه امکان برگزاری کلاس‌های آنلاین است از آنجایی که کشور به‌دلیل شیوع کرونا در وضعیت ویژه قرار دارد و آموزش بر بستر آنلاین صورت می‌گیرد این شبکه در حوزه آموزش آنلاین چه تدابیری اندیشیده است؟
با شیوع کرونا، فراهم کردن امکان آموزش مجازی برای دانشگاه‌ها یکی از اولویت‌های شبکه علمی کشور است و در تلاش هستیم با وجود تمام مشکلاتی که وجود دارد، آموزش آنلاین دانشگاه‌ها مشکلی نداشته باشند. همان‌طور که گفتم به تازگی سه دیتاسنتر برای این کار فراهم شده و در حال آماده‌سازی 7 دیتاسنتر دیگر هستیم تا به‌صورت شبکه مرکز داده ابری سرورهای مورد نیاز دانشگاه‌ها برای آموزش الکترونیک فراهم شود و پیش‌بینی می‌کنیم تا اول شهریور ماه آماده شود تا از 15 شهریور دانشگاه‌ها در این زمینه مشکلی نداشته باشند.
در سال جهش تولید به‌سر می‌بریم این شبکه چقدر می‌تواند در تولید ناخالص ملی کشور مفید باشد؟
دانشگاه‌ها می‌توانند با تولید علم و محتوا در راستای تولید قدم بردارند بنابراین با برخی از دانشگاه‌ها قرارداد تولید محتوا بسته‌ایم؛ به این ترتیب که قرار است آنها محتوا تولید کنند و شبکه علمی کشور آن را بفروشد و درآمد حاصل کند و این درآمد بین دانشگاه و شبکه علمی کشور تقسیم شود. از دید اپراتور شبکه علمی کشور، دانشگاه به مثابه معدن است و باید استخراج شود و هر کدام از طرفین سهم خود را ببرند.
شبکه علمی کشور چه برنامه‌هایی تا پایان دولت دوازدهم در دست اقدام دارد؟
بحث دیتاسنترها، CDN و لینک‌های پرسرعت برای دانشگاه‌ها مهم است و باید تا پایان سال آنها را حل کنیم. البته بخشی که در دست خودمان است در حال حل شدن است اما بخشی که در دست مخابرات است با کندی پیش می‌رود. از سوی دیگر قصد داریم فرآیند اقتصاد علم را پدید آوریم چون دانشگاه‌ها هزینه‌بر نیستند و می‌توانند با تولید علم درآمدزایی کنند و این زیست بوم را آغاز کرده‌ایم.