مرگ 50 میلیون شغل با همدستی کرونا و روبات‌ها
شیوع کرونا رفتار مردم را در سراسر جهان تغییر داد و به‌منظور رعایت فاصله اجتماعی، از راهکارهای فناورانه استقبال چشمگیری شد تا میزان تماس فیزیکی با دیگران به حداقل ممکن برسد؛ به‌همین دلیل هم فرصت‌هایی جدید برای اتوماسیون و فعالیت روبات‌ها در جهان رقم خورد، اما توسعه این فناوری در کنار موفقیت‌های بزرگی که در دوران کرونا به نام خود ثبت کرده، دغدغه‌ها و نگرانی‌هایی را نیز درباره آینده اشتغال به‌دنبال داشته تا جایی که در گزارشی جدید عنوان شده است احتمال می‌رود روبات‌ها در یک دهه آینده حدود 50 میلیون شغل را تنها در اروپا ازآن خود کنند. در این گزارش از شیوع کووید19، گسترش اتوماسیون و همچنین کمتر شدن نیروی کار انسانی توانمند به‌عنوان عواملی یاد شده که وضعیت اشتغال را تغییر خواهند داد.
مهارت‌های STEM ناجی اشتغال آینده
در تازه‌ترین گزارشی که مؤسسه پژوهشی McKinsey با عنوان «آینده اشتغال در اروپا» ارائه داده، به نقش پاندمی کرونا در تسریع توسعه اتوماسیون اشاره شده و تحلیلگران این مؤسسه یادآور شده‌اند اتوماسیون تا سال 2030، تنها ابزاری برای افزایش تولید نخواهد بود و عملاً در بازار کار با مردم به رقابت خواهد پرداخت به‌همین دلیل هم بخش زیادی از فرصت‌های شغلی را از آن خود خواهد کرد. اما لازم به ذکر است با اینکه آمار همیشه در بحث اشتغال، ترس از روبات‌ها را برای بشر تداعی می‌کند ولی نباید زود قضاوت کرد چراکه همین تحقیق نشان می‌دهد هرچند برخی شغل‌ها توسط روبات‌ها اشغال میشود ولی رشد اشتغال در سایر بخش‌ها می‌تواند این مشکل را تا حد زیادی برطرف کند که البته تحقق این موضوع در گرو آموختن مهارت‌های لازم در حوزه STEM(علم، تکنولوژی، مهندسی و ریاضیات) است. در سال‌های آینده آموزش مهارت‌های خاص به جوانانی که می‌خواهند وارد بازار کار شوند و همچنین بازآموزی کارمندان امروز، برای بسیاری از شرکت‌ها در صنایع مختلف یکی از ضروریات خواهد بود.
چالش بزرگ اروپا
این گزارش جدید نشان می‌دهد تا سال 2030 حدود 22 درصد از فعالیت نیروی کار در اروپا به حالت اتوماسیون انجام خواهد شد. به‌همین دلیل کارگران امروز هم باید با توجه به شغل خود، مهارت‌هایی را بیاموزند که هرچند ظاهراً امروز چندان به کار نمی‌آید ولی در یک دهه آینده، اگر از آن بی‌بهره باشند نمی‌توانند در محیط اتوماسیون حضوری فعال داشته باشند و احتمالاً از گردونه اشتغال خارج خواهند شد. طبق این گزارش، به‌دلیل توسعه و تکامل تکنولوژی، در یک دهه آینده تقریباً همه شاغلان امروز اروپا با تغییراتی در سطوح مختلف مواجه خواهند شد و بیش از 90 میلیون کارگر در سراسر اروپا یعنی حدود 40 درصد کل نیروی کار این منطقه باید برنامه‌ریزی کنند تا در دهه آینده مهارت‌هایی بیاموزند تا اشتغال‌شان به خطر نیفتد.
در این گزارش همچنین عنوان شده است اگر تا سال 2030 نیروی کار اروپا به سمت کسب مهارت‌های تکنولوژی لازم برای مواجهه با اتوماسیون و روبات‌ها نرود در کنار نرخ بالای بیکاری که دامان اروپا را می‌گیرد، این قاره حداقل با 6 میلیون کسری نیروی کار توانمند مواجه خواهد شد که این موضوع، چالشی بزرگ خواهد بود.
البته این موضوع فقط مختص اروپا نیست و تحلیلگران مؤسسه McKinseyهشدار می‌دهند که درنتیجه توسعه فراگیر اتوماسیون، تا سال 2030 حدود 25 درصد از شغل‌های امریکا در معرض خطر سطح بالا و 36درصد هم درمعرض خطر متوسط قرار خواهند گرفت. البته «کارل فری» و «مایکل اسبورن»، تحلیلگران مجله اکونومیست آماری متفاوت ارائه دادند و درگزارشی یادآور شدند که تا سال 2030 روبات‌ها 47درصد از شغل‌های موجود در امریکا را تهدید می‌کنند. بانک جهانی نیز اعلام کرده است که چین تا سال 2030 حدود 77 درصد از شغل‌های امروزی را به روبات‌ها خواهد سپرد. تحلیلگران این بانک حتی مدعی شده‌اند که اتوماسیون در کشورهایی همچون کامبوج، اندونزی، فیلیپین، ویتنام و تایلند نیز اشتغال 56 درصد از کارگران را تهدید خواهد کرد.
کارگرانی با مهارت‌های جدید
«سوزان لاند» یکی از نویسندگان گزارش مکنزی البته معتقد است نیروی کار به آسانی مهارت‌های جدید مورد نیاز را آموزش می‌بیند و با تکنولوژی آشتی می‌کند همان‌طور که حالا دیگر به‌دنبال اتومات شدن قطارهای شهری در اروپا، رانندگان مترو به بهینه سازان مسیر تبدیل شده‌اند یا کارگران معادن در برخی از مناطق جهان در پروسه حفاری حضور ندارند چراکه این کارها به عهده ماشین‌آلات حفاری است و آنها در عوض با آموختن مهارت‌های جدید، تجهیزات را به‌صورت الکترونیکی کنترل می‌کنند. وی همچنین درباره تلاش‌هایی که برای آشنایی نیروی کار با اتوماسیون انجام شده به کمپانی روباتیک Universal Robots اشاره کرد. این کمپانی روبات هایcobots (روبات‌های همکار) را برای کسب وکارها ارائه داده که استفاده از اتوماسیون را برای کارمندان انسانی راحت‌تر می‌کند. این کمپانی دوره‌های آنلاین را برای کارمندان برگزار کرده تا آنها بتوانند حتی بدون هیچ پیش زمینه مهندسی، یک cobot را تنها در 87 دقیقه برنامه‌نویسی کنند. این کمپانی اعتقاد دارد هرچند اتوماسیون برخی شغل‌ها را از انسان می‌گیرد اما درعوض ابزارهایی به کارمندان می‌دهد تا فعالیت‌های روزمره‌شان را بهتر کنترل کنند و دیگر به‌دنبال کارهای روتین هر روزه در محل کارشان نباشند.
این روبات‌های کرونایی
اما در سال 2020 و همزمان با بحران کرونا، چه روبات‌هایی جان گرفته‌اند و به تبع آن، کدام شغل‌ها بیشتر در معرض روباتیزه شدن قرار دارند؟ امسال همزمان با بحران کرونا بخشی از روبات‌ها برای انتقال خطوط برق در بریتانیا مورد استفاده قرار گرفتند تا به این ترتیب کارگران هم از خطر برق گرفتگی احتمالی، سقوط از ارتفاع و… در امان بمانند و هم احتمال ابتلا به کرونا در آنها کاهش یابد. بخش دیگری که امسال بشدت مورد توجه روبات‌ها قرار گرفته، آتش‌نشانی و سایر مشاغل خطرناک است اما لازم به ذکر است که این روبات‌ها هرقدر هم به هوش مصنوعی مجهز باشند درنهایت باید توسط یک یا چند کارگر که آموزش‌های لازم را در زمینه اتوماسیون دیده و سایر مهارت‌های دیجیتال را کسب کرده‌اند هدایت شوند. به‌همین دلیل هم عده‌ای معتقدند هرچند در ظاهر با ظهور روبات‌ها برخی شغل‌ها ناپدید می‌شوند اما درنهایت شغل‌هایی جدید متولد می‌شوند که تنها یک کاربر انسانی توانمند از پس آن برمی‌آید به همین دلیل هم این گروه چندان نگران از دست رفتن شغل و وضعیت اشتغال جوانان در دهه آینده یا بیشتر نیستند.
در بحران کرونا در گوشه و کنار جهان، تعداد زیادی از روبات‌ها در بخش ارسال غذا وتحویل خریدهای آنلاین، جایگزین پیک‌های انسانی شدند. این محققان معتقدند این پیک‌ها که اکنون نگران از دست رفتن شغلشان هستند باید به فکر آموختن مهارت‌ها برای ارتباط گرفتن با روبات‌ها باشند تا بتوانند به‌عنوان اپراتور کنترل‌کننده روبات‌ها فعالیت کنند وگرنه در عرض 10سال یا کمتر دیگر نمی‌توانند شغلی برای خود پیدا کنند.
در دوران کرونا تعداد روبات‌های آشپز نیز به‌طور قابل ملاحظه‌ای افزایش یافته است تا احتمال انتقال بیماری به حداقل ممکن برسد. کمپانی روباتیک Miso بخشی از این روبات‌ها را در رستوران‌های فست فود مورد استفاده قرار داده تا کل آشپزخانه در مقیاسی صنعتی و به‌صورت اتوماسیون اداره شود. با توجه به تأثیر بد کرونا بر اقتصاد جهان، انتظار می‌رود این روبات‌ها با کاهش هزینه‌های جاری بتوانند به صنعت غذایی کمک کنند. در اوکراین هم از پلیس‌های روباتیک در دوران کرونا استفاده شد. ازآنجا که انتظار می‌رود ویروس کرونا حداقل تا سال 2021 میهمان ناخوانده مردم باشد، روبات‌ها بویژه در چین و اروپا در بخش سلامت بسیار مورد استفاده قرار گرفتند که از آنها می‌توان به روبات‌های ضدعفونی‌کننده اتاق عمل یاد کرد. ازسوی دیگر این روبات‌ها دمای بدن مردم را در اماکن عمومی اندازه‌گیری کرده و به پخش مواد ضدعفونی‌کننده نیز پرداختند. چین از خودروهای خودران کوچک برای ارسال بسته‌های دارویی در ووهان که کانون شیوع کرونا بود استفاده کرد و 50 تا 70 درصد داروها به این شکل منتقل شدند.کمپانی‌های والمارت و آمازون هم برای جلوگیری از آلوده شدن احتمالی کارگران از تعداد زیادی روبات برای بسته بندی، جداسازی و همچنین رساندن بسته‌ها به دست خریداران کمک گرفتند.
آنچه مسلم است اینکه انسان و روبات شانه به شانه همدیگر کار می‌کنند و نمی‌توان روبات‌ها را بدون کمک انسان متصور بود و باید این نکته را پذیرفت که روبات‌ها نسل آینده همکاران ما هستند. این، توانمندی بشر در کسب مهارت‌های لازم است که می‌تواند نقشی تعیین‌کننده در سرنوشت اشتغال در دهه آینده داشته باشد.