پاسپورت‌ها؛ طعمه تازه طرح رجیستری
داستان رجیستری گوشی تلفن‌همراه و راه‌های مبارزه با قاچاق آن گویا سر دراز دارد. در تازه‌ترین اقدام برای جلوگیری از سوءاستفاده‌های احتمالی از سیم‌کارت‌ها، مدیرکل دفتر حفاظت از حقوق مصرف‌کننده رگولاتوری به این نکته اشاره کرده است که درحال‌حاضر به محض فعال‌سازی سرویس تلفن ثابت، تلفن‌همراه یا اینترنت پرسرعت، بلافاصله پیامکی با ماسک CRA به سیم‌کارتی که به نام مشترک ثبت شده است، ارسال و به مشترک در مورد فعال شدن آن سرویس اطلاع‌رسانی میشود. با این اوصاف به سادگی می‌توان از سوءاستفاده احتمالی انجام شده از سیم‌کارت‌ها اطلاع پیدا کرد. «پیمان قره‌داغی» در این مورد گفت: «در صورتی که مشترک برای چنین سرویسی اقدام نکرده باشد، می‌تواند از طریق مراکز تماس اپراتورها برای غیرفعال‌سازی این سرویس‌ها اقدام کند.»
مهلت ۲۰ روزه برای فعال‌سازی
او گفته است از آنجا که بعضی افراد سودجو با سوءاستفاده از اطلاعات هویتی مسافرانی که به خارج از کشور سفر کرده و به کشور بازگشته‌اند، به نام آنها سیمکارت خریداری کرده و از آن برای رجیستری گوشی تلفن‌همراه قاچاق استفاده می‌کردند، رگولاتوری درخواستی در این زمینه به کمیته راهبری طرح رجیستری داد تا به این ترتیب سپری شدن حداقل ۲۰ روز از زمان فعال‌سازی سیمکارت برای رجیستری گوشی مسافری الزامی شود. قره‌داغی درباره جزئیات این الزام هم گفت: «علاوه بر خرید و فعال‌سازی سیمکارت، الزام مدت زمان ۲۰ روزه، سایر تغییرات سیمکارت مانند ترابرد، تغییر در مالکیت، تعویض سیمکارت یا تغییرات مربوط به اسناد هویتی مشترک(شناسنامه) را هم شامل میشود.» درست به همین دلیل است که رگولاتوری اعلام کرده رجیستری گوشی تلفن‌همراه تنها با درج شماره سیمکارت امکان‌پذیر است که دست‌کم ۲۰ روز از زمان فعال‌سازی آن گذشته باشد تا به این ترتیب احتمال سوءاستفاده و کلاهبرداری از این طریق را به حداقل برساند. در حقیقت طرح رجیستری یا شناسنامه‌دار کردن تجهیزات مبتنی بر سیمکارت از همان ابتدا که به‌عنوان راهکاری برای مبارزه با قاچاق مطرح شد، چالش‌هایی را هم به همراه خودش آورد. در اولین تجربه این طرح که برمبنای شماره IMEI گوشی‌ها بود، مشخص شد این کد قابل جعل است. به همین دلیل در جدیدترین اجرای طرح رجیستری، تلاش شد تا با ترکیب دو شناسه گوشی و سیمکارت به‌صورت همزمان، از کلاهبرداری‌ها و در واقع شکست دوباره این طرح جلوگیری شود.
پاسپورت‌های میلیون تومانی
از طرف دیگر، با اجرای طرح رجیستری برای تمام برندهای گوشی، افرادی که منافع‌شان از طریق قاچاق تامین می‌شد، دست به اقدامات مختلفی برای دور زدن این طرح کردند. یکی از این راه‌ها، واردات چمدانی گوشی‌های مسافری بود؛ زیرا افرادی که به این شیوه گوشی‌های خود را وارد می‌کردند، از پرداخت ۹ درصد مالیات ارزش افزوده معاف می‌شدند و از معافیت‌های گمرکی هم بهره می‌بردند. این موضوع باعث شد مسوولان روش دریافت مستقیم کد فعال‌سازی گوشی مسافری پس از پرداخت عوارض و ثبت موفق شناسه سریال دستگاه در گمرک را جایگزین کنند که این راهکار با اتصال گمرک به سامانه همتا امکان‌پذیر شد.
در اینجا بود که واردکنندگان غیررسمی یا همان قاچاقچیان گوشی تلفن‌همراه برای واردات گوشی‌ها به استفاده از اطلاعات مسافران واقعی رو آوردند؛ مسافرانی که اگرچه خودشان اقدام به واردات گوشی نکرده‌اند، اما قاچاقچیان با گرفتن اطلاعات بعضی از آنها، اقدام به واردات گوشی به اسم‌شان می‌کنند. این کار علاوه بر سوءاستفاده از اطلاعات شخصی مسافران، هزینه سنگینی را هم به خریداران گوشی موبایل تحمیل می‌کند. به این ترتیب خریداران گوشی‌های موبایل ناچارند علاوه بر هزینه خرید گوشی و پرداخت تعرفه گمرکی آن، مسافری را پیدا کنند که در سه ماه گذشته سفری به خارج از کشور داشته و با پرداخت مبلغی بین ۳تا۵ میلیون تومان به او، بتوانند از پاسپورتش برای رجیستری گوشی موبایل‌شان استفاده کنند. با این کار گوشی موبایل ابتدا به نام آن مسافر ثبت شده و سپس به نام خریدار اصلی رجیستر میشود.
با وجود آنکه تصمیم به افزایش تعرفه گمرکی و حذف معافیت ۸۰ دلاری برای واردات تلفن‌همراه مسافری، واردات غیررسمی گوشی تا حد زیادی کاهش یافت، اما هنوز هم استفاده از روش‌هایی که سعی در فروش گوشی‌های وارداتی غیررسمی دارند، ادامه دارد. با این اوصاف است که مدیرکل دفتر حفاظت از حقوق مصرف‌کننده رگولاتوری گفت: «اکنون با الزام ۲۰ روزه کمیته راهبری طرح رجیستری مشترکان فرصت کافی دارند تا در صورتی که متوجه سوءاستفاده از اطلاعات هویتی خود شدند، برای ثبت شکایت و قطع سیم‌کارتی که خود اقدام به خریداری آن نکرده‌اند در اپراتور همراه اول با شماره ۰۹۹۹۰، در اپراتور ایرانسل با شماره ۷۰۰ و در اپراتور رایتل با شماره ۲۰۰ تماس بگیرند و برای تماس با خط اپراتوری غیر از اپراتور خودشان با شماره‌گیری ۰۹۱۲۹۹۹۰ از خدمات مرکز تماس همراه اول، شماره ۰۹۳۷۷۰۷۰۰۰۰ اپراتور ایرانسل، شماره ۰۹۲۰۲۰۰۰۰۰۰ اپراتور رایتل، شماره ۰۹۹۹۹۹۹۹۰۰۰ اپراتور سامان‌تل، شماره ۰۹۹۸۱۰۰۰۰۰ اپراتور شاتل موبایل و شماره ۰۹۹۹۱۱۰۰۰۰۰ اپراتور نگین‌تل(آیتل) استفاده کنند.» او همچنین درباره راه‌های رسیدگی به شکایات مشترکان در مورد سوءاستفاده از اطلاعات هویتی هم گفته است: «مشترکان در صورت داشتن شکایت در مورد سوءاستفاده از اطلاعات هویتی خود می‌توانند با مرکز تماس ۲۴ ساعته ثبت و پاسخگویی به شکایات مردمی ۱۹۵ تماس گرفته یا به سایت cra.ir. ۱۹۵/ / :http مراجعه کرده، شکایت خود را ثبت و برای قطع سیمکارت اقدام کنند.