آفریقا به دنبال سرمایه گذاری در صنعت فضا
گزارش سالانه صنعت فضایی آفریقا نشان می دهد که بالغ بر ۴ میلیارد دلار روی توسعه و پرتاب ماهواره در این قاره هزینه شده است و ۱۱ کشور آفریقایی حداقل یک ماهواره در مدار زمین دارند.
مرکز روابط و همکاری های بین المللی سازمان فضایی ایران در گزارشی به وضعیت سالانه صنعت فضایی آفریقا در سال ۲۰۲۰ طبق اطلاعات وبسایت فضا در آفریقا پرداخته است. در این گزارش سیاست های کشورهای آفریقایی در عرصه فضایی، برنامه های بلند مدت، آمار برنامه های ماهواره ای و وضعیت سرمایه گذاری خارجی در این حوزه مورد بررسی قرار گرفته است.
این گزارش داده ها و تحلیل هایی درباره پروژه ها، معاملات، مشارکت ها و سرمایه گذاری هایی که در سراسر این قاره صورت گرفته ارائه می دهد. همچنین در این گزارش، نرخ رو به رشد تقاضا برای فناوری ها و داده های فضایی درباره قاره ها، فرصت های تجاری موجود و همچنین محیط قانونی لازم در کشورهای مختلف مورد ارزیابی قرار گرفته است.
در این گزارش، بر آمار گزارش سال ۲۰۱۹ مبنی بر درآمد سالانه ۷ میلیارد دلاری صنعت فضایی و پیش بینی رشد ۷.۳ درصدی نرخ سود سالانه و عدول آن از ۱۰ میلیارد دلار تا سال ۲۰۲۴ خبر می دهد. طبق این گزارش، سال ۲۰۱۹ با هزینه ای بالغ بر ۷۱۷ میلیون دلار روی پروژه های ماهواره ای، بهترین سال برای صنعت فضایی آفریقا در تاریخ فعالیتهای فضایی آن به حساب می آید. در حال حاضر، بالغ بر ۴ میلیارد دلار روی توسعه و پرتاب ماهواره در این قاره هزینه شده است.
رشد سریع مشارکت دولتی و افزایش بودجه های ملی فضایی
این بخش در حال حاضر شاهد ظهور برنامه های فضایی دولتی جدید در کشورهای مصر و رواندا است که به ترتیب، در نیمه دوم ۲۰۱۹ و نیمه اول ۲۰۲۰ موفق به تاسیس سازمان های فضایی خود شده اند. با توجه به آغاز برنامه های فضایی سایر کشورهای آفریقایی، میزان تخصیص بودجه به صنعت فضایی نیز افزایش چشمگیری خواهد یافت.
دولتهای آفریقایی برای سال ۲۰۲۰، بودجه ای حدود ۴۹۰ میلیون دلار برای برنامه فضایی تخمین زده اند، این یعنی مبلغی حدود دو برابر بودجه سال پیشین که ۲۵۰ میلیون دلار، بدون احتساب هزینه های صرف شده برای خریداری ماهواره ها بود.
افزایش میزان پروژه ها و هزینه های مربوط به ماهواره ها
در سال ۲۰۱۹ با پرتاب ۸ ماهواره جدید توسط ۵ کشور آفریقایی، تعداد کل ماهواره های آفریقایی در مدار زمین به ۴۱ عدد رسیده و بدین ترتیب، تعداد کشورهای آفریقایی دارای حداقل یک ماهواره در مدار زمین از ۸ کشور به ۱۱ کشور افزایش یافت.
با افزایش تعداد ماهواره های در دست تولید در سرتاسر این قاره، کشورهای بیشتری نیز در حال پیوستن به این گروه اند. طبق پیش بینی ها، تا سال ۲۰۲۴ حداقل ۱۹ کشور آفریقایی موفق به پرتاب ماهواره شده و تعداد کل ماهواره های آفریقایی در مدار زمین از ۴۱ به ۱۱۰ افزایش خواهد یافت.
به‌رغم مشکلات عدیده برنامه های ماهواره ای کشورها در سال ۲۰۲۰ پیرو محدودیت های بودجه، اختلال در روند تولید و دیدگاه منفی بین المللی به خاطر شیوع ویروس کرونا، برنامه های بلندمدت اغلب دولتها و بخش فضایی تجاری همچنان باپرجاست. حتی در برخی موارد، شیوع بیماری باعث بازبینی راهکارهای موجود و بررسی ایجاد راهکارهای فضاپایه جدید شد.
افق دید گسترده صعنت فضایی
محصولات و خدمات فضاپایه در حال حاضر، اقتصاد فضایی تجاری آفریقا را تصاحب کرده و اکثر درآمد ناشی از آن تحت کنترل اپراتورهای ماهواره های مخابراتی جهانی و منطقه ای است. این صنعت متشکل از یک بخش در حال ظهور شامل سامانه های ماهواره ای کوچک بومی و تولیدکنندگان محموله فضایی و یک بخش در حال رشد متشکل از ارائه دهندگان خدمات فضایی از جمله اینترنت با پهنای باند بالا، سامانه‌های ماهواره‌ای ناوبری جهانی، ردیابی ثابت و متحرک اشیاء، نظارت دریایی، پایگاه های زمینی و تولید کنندگان تجهیزات فضایی است.
آفریقا در حال حاضر در زمینه ارائه محصولات و خدمات مرتبط با علوم فضایی و نجوم با رشد چشمگیری مواجه شده و علت اصلی آن، تقاضای بالا از سوی نهادهای دولتی و آکادمیک در نتیجه سرمایه گذاری‌های کلان چند میلیاردی در زمینه رصدخانه ها و پروژه های ایجاد تلسکوپ است.
تغییر سیاست
تا جولای ۲۰۲۰، نوزده کشور آفریقایی موفق به ایجاد یا اقدام به ایجاد برنامه های ماهواره ای می شوند. از میان این ۱۹ کشور، تنها ۱۵ کشور معاهده فضای ماورای جو، ۱۴ کشور موافقتنامه نجات، ۱۲ کشور کنوانسیون مسئولیت، ۴ کشور کنوانسیون ثبت و کشور مراکش موافقتنامه ماه را امضا کرده اند.
این روند نشان از پذیرش سیاستها و کنوانسیونهای بین المللی به منظور توسعه و رشد فعالیتهای فضایی داخلی یا منطقه ای این قاره است. برای مثال، سازمان فضایی تازه تاسیس رواندا، عمده تمرکز خود را معطوف به تدوین قانون ملی فضایی، پیش از تاسیس آژانس فضایی کرده است. بسیاری از کشورهای آفریقایی شروع به اثبات موفقیت برنامه های فضایی خود تحت تاثیر زیرساختها و حمایتهای راهبردی موجود کرده‌اند.
تونس و سنگال تدوین سیاست‌های جدید را سرلوحه کار خود قرار دادند و راهبرد آفریقای جنوبی نیز، تهیه یک لایحه بودجه جدید با در نظر گرفتن تحولات اخیر در صنعت فضایی است.
فضا برای توسعه پایدار
در سال ۲۰۱۵، سند اهداف توسعه پایدار نزد سازمان ملل متحد ثبت و توسط بسیاری از کشورهای عضو تصویب شد. در سال ۲۰۱۶، کشورهای مختلف در سراسر جهان شروع به پیاده سازی اهداف توسعه پایدار کردند. کشورهای آفریقایی با توجه مشارکت فعال در اجرای اهداف توسعه هزاره، در زمینه اجرای اهداف توسعه پایدار نیز از بسیاری از کشورها پیشی گرفتند.
بسیاری از کشورها فضا را ابزاری مناسب برای اجرای اهداف توسعه پایدار می پندارند. در دو سال اخیر، آفریقا چندین پروژه توسعه پایدار را با استفاده از فناوری فضایی و همسو با اهداف توسعه پایدار ملل متحد و دستور کار ۲۰۶۳ آفریقا پیاده سازی کرده است.
علاقه ژئوپولیتیکی و تجاری رو به رشد شرکای خارجی به بخش فضایی آفریقا
کمیسیون اتحادیه آفریقا پس از اجرای سیاست فضایی آفریقایی و تایید راهبرد فضایی آفریقا، همچنان در صدد اجرای برنامه فضایی قاره ای و برنامه ریزی به منظور عملیاتی کردن آژانس فضایی آفریقا است. در حال حاضر علاقه دولتهای خارجی به این حوزه، جهت به دست آوردن بخش عظیمی از سهم بازار صنعت فضایی آفریقا افزایش یافته و بعضا به دنبال ایجاد نوعی برتری ژئوپولیتیک در این صنعت در قالب ائتلاف های سیاسی یا نظامی هستند.
در این گزارش سالانه، مطالعه موردی کشورهای چین، روسیه، فرانسه، ایالات متحده، انگلیس، ژاپن و اتحادیه اروپا در زمینه های تجاری، توسعه و دیپلماتیک حوزه فضا نیز مورد بررسی قرار گرفته است.