چشم انداز بازار ارتباطات از راه دور ایران تا ۱۰ سال آینده/ افزایش مشترکان تلفن همراه به ۱۰۲ میلیون نفر
موسسه تحقیقاتی فیچ در گزارشی از چشم انداز بازار ارتباطات از راه دور ایران پیش بینی کرد تعداد مشترکان تلفن همراه ایران تا سال ۲۰۲۹ به ۱۰۲.۷ میلیون نفر و تعداد مشترکان تلفن ثابت به ۳۳.۷ میلیون نفر برسد.
فیچ می‌گوید غلبه نسل چهارم تلفن همراه در بازار ارتباطات ایران حداقل ده سال زمان می‌برد و این موسسه انتظار دارد در سال 2029 مشترکان برخوردار از نسل چهارم به 56.1 درصد کل مشترکان برسند.
موسسه فیچ سولوشنز (Fitch solutions) این پیش‌بینی را در جدیدترین نسخه گزارش خود از بازار ارتباطات از راه دور ایران و دورنمای آن در ده سال آینده (نسخه سه‌ماهه سوم سال 2020) مطرح کرده است.
این گزارش به بررسی چشم‌انداز بازار ارتباطات از راه دور ایران طی سال‌های 2019 تا 2029 پرداخته است:
بازار ارتباطات از راه دور ایران اگرچه پتانسیل بالایی برای رشد دارد، اما این بازار به دلیل توسعه‌نیافتگی و وابستگی به تکنولوژی‌های قدیمی، بازاری چالش‌برانگیز برای شرکت‌های تازه‌وارد و حتی شرکت‌هایی است که جای پایی باز کرده‌اند. ریسک‌های کلان اقتصادی و سیاسی در ایران همچنان بالاست و تحریم‌های آمریکا، سرمایه‌گذاری شرکت‌های خارجی در این کشور را تا آینده قابل پیش‌بینی دشوار کرده است. این مشکلات بر طرح‌های تهیه‌شده برای سرمایه‌گذاری در زمینه تکنولوژی‌های ارتباطی ثابت و متحرک نیز تأثیر گذاشته است. این درحالی است که بخش خدمات ارتباطی، تحت کنترل شدید دولت قرار دارد.
نکات مهم
* ایران در پایان سال 2019 بالغ بر 88.7 میلیون مشترک تلفن همراه داشته است، این یعنی ضریب نفوذ 106.9 درصدی. تخمین می‌زنیم که تعداد مشترکان تلفن همراه ایران در پایان سال 2029 به 102.7 میلیون نفر خواهد رسید.
* درآمد پایین و تعرفه‌های نسبتاً بالا بر میزان تقاضای خدمات نسل چهارم تأثیر منفی می‌گذارد و این بدان معناست که خدمات نسل سوم همچنان پر تقاضا باقی خواهد ماند. به رغم تلاش دولت برای ارائه نسل پنجم تلفن همراه، هنوز ده سال زمان نیاز است تا نسل چهارم تلفن همراه به جایگاه برتر بازار دست پیدا کند.
* دولت با واگذاری امتیاز شبکه فیبر نوری به اپراتورها موافقت کرده است، اما شاهد پیشرفت کند در این زمینه بوده‌ایم. علت این است که تحریم‌ها توان بازیگران محلی برای سرمایه‌گذاری را کاهش داده است.
* طرح‌های شرکت مخابرات ایران برای ارتقاء و توسعه زیرساخت‌های فیبر نوری خود و ارائه خدمات فیبر نوری به خانه‌ها روزنه امیدی ایجاد کرده است. اما ما معتقدیم در حالی که ایران با تحریم‌های شدید مواجه است، تأمین مالی چنین پروژه‌هایی بسیار سخت خواهد بود. در پایان سال 2019، جمعیت مشترکان اینترنت پهن باند در ایران 12.7 میلیون نفر بوده است. انتظار می‌رود این رقم در سال 2029 به 15.5 میلیون نفر برسد و ضریب نفوذ مشترکان به 16.9 درصد افزایش یابد.
زیرساخت‌های ارتباطی ایران
تلفن همراه
اشباع زودرس بازار تلفن همراه ایران می‌تواند پتانسیل رشد را از این بازار بگیرد. در شرایطی که تحریم‌ها بر واردات تجهیزات پیشرفته ارتباطی تأثیر منفی گذاشته، شاهد به اشباع رسیدن این بازار هستیم. شرکت ایرانسل از رشد قابل‌توجه خدمات خود در دوره‌های سه‌ماهه خبر می‌دهد، رشدی که به نظر می‌رسد از طریق جذب مشترکان شرکت رقیب یعنی همراه اول حاصل شده است. ما معتقدیم رشد ایرانسل تأثیر محدودی بر فعالیت شرکت کوچک‌تر یعنی رایتل دارد. علت آن این است که ایرانسل بیشتر بر مناطق شهری و پرجمعیت تمرکز دارد و رایتل عمدتاً روی مناطق حاشیه‌ای و روستایی و شهرهای کوچک تمرکز کرده است.
داده‌های منتشر شده از درآمد سرانه ایرانسل به ازای هر مشترک نشان می‌دهد مشترکان اعتباری عایدی بیشتری برای شرکت دارند و همچنین خدمات غیر مکالمه‌ای سود بیشتری در بازار ایران دارند. مشترکان فعال ایرانسل افزایش یافته‌اند و این به علت افزایش تعداد گوشی‌های هوشمند در کشور است (بسیاری از این گوشی‌ها ساخت چین و ارزان‌قیمت هستند). سرانه درآمد اپراتورها از هر مشترک در ایران پایین و در حدود 2 دلار است. پایین بودن قیمت خدمات تأثیر منفی بر بازار پرپتانسیل تلفن همراه در ایران انداخته است. در عین حال عقیده داریم به دلیل پایین بودن قدرت خرید مشترکان، افزایش قیمت خدمات در آینده، بسیار محتاطانه و در مقادیر اندک صورت می‌گیرد.
بازار تلفن همراه ایران همچنان بر محور ارائه خدمات ارزان به مشترکان دائمی فعالیت خواهد کرد. اما به نظر ما موتور محرک ایرانسل، سیم‌کارت‌های موقت و اعتباری خواهند بود. شاید این مسئله در مورد اپراتورهای دیگر هم صدق کند. این بدان معناست که رشد مشترکان موبایل پس از مدتی متوقف میشود و اگر اپراتورها اقدامی برای به‌روزرسانی و تصحیح آمار مشترکان خود انجام ندهند نمی‌توانند به تصویری واقع‌بینانه از جایگاه آینده خود در بازار دست یابند.
با توجه به تشدید تحریم‌ها، دسترسی محدود به سرمایه و تجهیزات و قدرت خرید پایین مشترکان، رشد خوبی را برای نسل سوم تلفن همراه تا سال 2023 پیش‌بینی می‌کنیم. از این سال به بعد جایگاه نسل سوم به سمت نزول پیش می‌رود و زمینه برای رشد قابل‌توجه نسل چهارم فراهم میشود. ما انتظار داریم در سال 2029 تعداد مشترکان برخوردار از نسل چهارم به 56.1 درصد کل بازار برسد. به‌علاوه، شبکه نسل دوم تلفن همراه طی سال‌های آتی همچنان در مناطق روستایی و مناطق دوردست از استقبال برخوردار خواهد بود. نسل پنجم تلفن همراه را نیز به گزارش از چشم‌انداز بازار ارتباطات در ایران اضافه کرده‌ایم و پیش‌بینی می‌کنیم تا سال 2029 تعداد مشترکان نسل پنجم در ایران به 5.1 میلیون نفر برسد.
تلفن و اینترنت ثابت
انتظار چشم‌اندازی نه‌چندان پررونق را برای بخش تلفن ثابت ایران داریم. مکالمه با تلفن همراه از مزیت رقابتی خوبی در مقابل تلفن ثابت برخوردار شده است. درعین‌حال تداوم سرمایه‌گذاری شرکت مخابرات ایران و فقدان رقابت در این بخش به آن معناست که بازار تلفن ثابت طی دوره مورد پیش‌بینی ما یعنی تا 2029 به رشد خود ادامه خواهد داد، هرچند کند.
به نظر ما رشد سال‌های اخیر تقاضای تلفن ثابت ناشی از تعهد شرکت مخابرات به توسعه شبکه تلفن ثابت در روستاها بوده است. درعین‌حال این شرکت تمرکز فزاینده‌ای روی سرمایه‌گذاری در بخش تلفن همراه پیدا کرده است که این به معنای کاهش سرمایه‌گذاری در بخش تلفن ثابت است. انتظار داریم در دوره 2020 تا 2029 بازار تلفن ثابت ایران رشدی محدود داشته باشد و ضریب نفوذ تلفن ثابت در حد 37 درصد تا سال 2029 باقی بماند. تعداد مشترکان تلفن ثابت در این سال 33.7 میلیون نفر پیش‌بینی شده است.
انتظار داریم تعداد مشترکان اینترنت خانگی به 15.5 میلیون نفر تا سال 2029 برسد و ضریب نفوذ این مشترکان بالغ بر 17 درصد شود. تعرفه بالای اینترنت و محدودیت‌های پهنای باند از جمله دلایل پایین بودن ضریب نفوذ اینترنت خانگی در ایران هستند، هرچند شاهد سطحی از رقابت در این زمینه هستیم و چند شرکت مختلف خدمات اینترنت خانگی به مشترکان ارائه می‌کنند. ملزم شدن شرکت مخابرات توسط سازمان تنظیم مقررات برای به اشتراک‌گذاری شبکه فیبر نوری می‌تواند در آینده به رشد این بازار کمک کند، هرچند شرکت مخابرات تاکنون تمایلی برای اجرای این دستور از خود نشان نداده است.
بر اساس گزارش رادار اقتصاد، موسسه فیچ در پایان نوشته است: سرمایه‌گذاری در زیرساخت شبکه فیبر نوری مزایای بسیاری برای اپراتورهای ارائه‌دهنده خدمات بی‌سیم دارد، زیرا این امر هم موجب گسترده‌تر شدن شبکه‌های تلفن همراه میشود و هم امکان ارائه خدمات ارزان‌قیمت را فراهم می‌کند. به نظر ما تقاضای خوبی برای خدمات فیبر نوری وجود دارد. استفاده از خدمات فیبر نوری می‌تواند مشکل پایین بودن درآمد سرانه مشترکان برای اپراتورها را جبران کند. همچون سایر کشورهای درحال‌توسعه، انتظار داریم در ایران نیز مشترکان، بیشتر به استفاده از اینترنت تلفن همراه تمایل داشته باشند تا اینترنت ثابت خانگی، چرا که استفاده از اینترنت تلفن همراه و تبلت ها ارزان‌تر از اینترنت خانگی تمام میشود و به علاوه امکان خرید بسته‌های اینترنت کوچک‌تر از طریق تلفن همراه وجود دارد.
