تعداد مشترکان موبایل ایران به ۸۸.۷ میلیون نفر رسید
موسسه فیچ طی گزارشی با اشاره به ضریب نفوذ ۱۰۷ درصدی تلفن همراه در ایران نوشت: تعداد مشترکان تلفن همراه ایران در پایان سال ۲۰۱۹ با رشد ۱ درصدی نسبت به سال قبل از آن به ۸۸.۷ میلیون نفر رسید.
به گزارش تسنیم، فیچ می‌گوید با وجود اینکه ضریب نفوذ تلفن همراه در ایران به حدود 107 درصد رسیده است، هنوز فضای رشد خوبی برای بازار تلفن همراه در روستاها باقی مانده است.
مؤسسه فیچ سولوشنز (Fitch solutions) این نکته را در جدیدترین نسخه گزارش خود از بازار ارتباطات از راه دور ایران و دورنمای آن در ده سال آینده (نسخه سه‌ماهه سوم سال 2020) مطرح کرده است.
در این گزارش آمده است که نبود رقابت در بخش تلفن و اینترنت ثابت، انگیزه‌ای برای ورود سرمایه‌گذاران جدید به این بخش باقی نگذاشته است. البته فیچ ذکر می‌کند که در بخش تلفن اینترنتی رقابت وجود دارد و چند شرکت ارائه‌دهنده خدمات اینترنت در این زمینه با هم رقابت می‌کنند:
تحولات اخیر
* تعداد مشترکان تلفن همراه ایران در پایان سال 2019 با رشد 1 درصدی نسبت به سال قبل از آن به 88.7 میلیون نفر رسید. بازار ارتباطات از راه دور ایران با وجود افت‌وخیز در دوره‌های سه‌ماهه، در بازه سالانه همواره رشد داشته است.
* شرکت مخابرات ایران در اوت 2017 از برنامه خود برای سرمایه‌گذاری 10 تریلیون ریالی (306 میلیون دلار) در پروژه‌های زیرساختی طی دو سال آینده خبر داد. این سرمایه‌گذاری شبکه فیبر نوری و زیرساخت‌های اینترنتی ایران را تقویت می‌کند. شرکت مخابرات پیش‌تر قراردادهایی با دو شرکت چینی هواوی و فیبرهوم و نیز شرکت نوکیا برای ارتقاء و توسعه زیرساخت‌های فیبر نوری خود و برقراری ارتباطات فیبر نوری خانه‌ها منعقد کرده بود. البته ما شرایط کلان اقتصاد کشور را برای اجرا و موفقیت این سرمایه‌گذاری‌ها مناسب نمی‌دانیم.
بازار ارتباطات از راه دور ایران فرصت‌های محدودی پیش روی سرمایه‌گذاران قرار داده است. تحریم‌های تحمیلی از خارج و محدودیت‌های وضع شده از سوی دولت باعث شده است فرصت‌های پیش روی سرمایه‌گذاران در این بازار، محدود باشد. به رغم این، جمعیت جوان، تحصیلکرده و تشنه تکنولوژی ایران مشتاق دسترسی به خدمات موبایل و اینترنت است. در بخش ارائه اینترنت شاهد رقابت بین شرکت های مختلف هستیم و در بخش تلفن همراه با ورود شرکت ام تی ان از آفریقای جنوبی شاهد خصوصی سازی نسبی بوده ایم. اما تلفن ثابت همچنان در انحصار دولت قرار دارد.
در بازار تلفن همراه ایران چند شرکت فعال هستند، مثل ایرانسل و همراه اول. این دو شرکت طی پنج سال اخیر مجموعاً 95 درصد بازار را تحت کنترل خود داشته‌اند. جا افتادن این شرکت‌ها در بازار ایران و پوشش گسترده شبکه آن‌ها، کار را برای شرکت‌های کوچک‌تر سخت کرده است. ایرانسل و همراه اول از سال 2014 به این سو سرمایه‌گذاری سنگینی بر روی نسل سوم و چهارم تلفن همراه انجام داده‌اند و با هدف پاسخگویی به تقاضای بالا، شبکه‌های ارتباطی خود را توسعه داده‌اند.
در بخش اینترنت ثابت، شاهد نوعی تعادل بین شرکت مخابرات و 10 بازیگر دیگر هستیم. شرکت مخابرات به مدد برخورداری از انحصار در زمینه تلفن (مکالمه) همچنان موقعیت غالب خود در زمینه اینترنت خانگی را نیز حفظ کرده است. اما انحصار تلفن اینترنتی برداشته شده و دیگر شرکت‌های ارائه‌دهنده اینترنت ثابت می‌توانند در بخش تلفن اینترنتی با مخابرات و با یکدیگر رقابت کنند. به علاوه اوایل سال 2019 دولت ایران اعلام کرد شبکه دولتی فیبر نوری را در اختیار شرکت‌های بخش خصوصی قرار می‌دهد. تاکنون اطلاعات بیشتری در این مورد منتشر نشده است.
تلفن همراه
علاوه بر همراه اول و ایرانسل تعدادی شرکت توزیع‌کننده و خرده‌فروش اینترنت همراه در ایران فعال هستند، اما به نظر ما این شرکت‌ها سهمی اندک از بازار ایران دارند. اپراتور منطقه‌ای رایتل نیز سهم اندکی از بازار دارد.
چنانچه پیش‌تر گفتیم، تعداد مشترکان تلفن همراه در ایران در پایان سال 2019 بالغ بر 88.7 میلیون نفر بوده است. این رقم نسبت به سال قبل از آن رشد 1 درصدی داشته است. ضریب نفوذ تلفن همراه در ایران به 106.9 درصد رسیده است. به طور کلی تخمین می‌زنیم 170 میلیون سیمکارت در این کشور واگذار شده باشد که تنها 88.7 میلیون عدد از آن‌ها در حال حاضر فعال هستند.
به‌رغم ضریب نفوذ بالای 100 درصد تلفن همراه در ایران، هنوز جای رشد خوبی برای بازار تلفن همراه در روستاها باقی مانده است.
مشخصه دیگر بازار موبایل ایران غلبه بخش «پرداخت از قبل» (مشترکان اعتباری) بر کلیت بازار است. مشترکان «پرداخت بَعد» (مشترکان دائمی) 30 درصد کل مشترکان اپراتور اول ارتباطی ایران را تشکیل می‌دهند. این رقم بالاترین نسبت مشترکان دائمی یک شرکت در مقایسه با سایر شرکت‌های منطقه خاورمیانه است.
سرانه درآمد اپراتورها از مشترکان بر اساس دلار آمریکا نسبتاً ثابت باقی مانده است. اما سرانه درآمد از مشترکان بر اساس ریال ایران طی دو سال گذشته رشدی مداوم داشته و به 210358 ریال معادل 1.94 دلار در سال 2019 رسیده است.
تلفن و اینترنت ثابت
خدمات تلفن و اینترنت ثابت در ایران توسعه چندانی نیافته‌اند. سرمایه‌گذاران بیشتر به سرمایه‌گذاری در بخش تلفن همراه و اینترنت سیار تمایل نشان داده‌اند. بر اساس جدیدترین آمارها، تعداد مشترکان تلفن و اینترنت ثابت رو به کاهش قرار دارد و در پایان مارس 2019 به 30.8 میلیون مشترک رسیده است.
توسعه شبکه در سال‌های اخیر نتیجه سرمایه‌گذاری‌های بخش خصوصی بوده است، اما علی‌رغم این تعداد مشترکان رو به کاهش گذاشته است. انتظار داریم این روند کاهش در آینده نیز ادامه پیدا کند، چرا که هم سرمایه‌گذاران تمایل بیشتری به سرمایه‌گذاری در بخش تلفن و اینترنت سیار دارند و هم مردم به استفاده از خدمات تلفن و اینترنت سیار متمایل‌تر هستند تا تلفن و اینترنت ثابت.
نبود رقابت و سلطه شرکت مخابرات بر بخش تلفن و اینترنت ثابت نیز انگیزه‌ای برای ورود سرمایه‌گذاران جدید به این بخش باقی نگذاشته است. شرکت ارتباطات زیرساخت که زیرمجموعه شرکت مخابرات ایران است وظیفه مدیریت، توسعه، نگهداری و ارتقاء همه زیرساخت‌های اساسی ارتباطات از راه دور ثابت را در ایران برعهده دارد. البته تلفن اینترنتی از انحصار این شرکت خارج شده است و چند شرکت ارائه‌دهنده خدمات اینترنت در این زمینه با هم رقابت می‌کنند.
نبود رقابت در اینترنت ثابت مانع توسعه این بخش شده است. اما در سال‌های اخیر دولت ایران سرمایه‌گذاری خوبی در بخش توسعه و ارتقاء دسترسی به اینترنت در سراسر کشور انجام داده است. تخمین می‌زنیم در پایان سال 2019 تعداد مشترکان اینترنت ثابت به 11.5 میلیون مشترک رسیده است.
در اوایل سال 2017 شرکت مخابرات پروژه‌ای را برای راه‌اندازی نخستین ارتباطات فیبر نوری با خانه‌ها در تهران و هفت شهر دیگر به اجرا گذاشت. نخستین فاز این پروژه شامل نصب 580 هزار خط از جمله 245 هزار خط در تهران بود. در سال 2018 نیز شرکت مخابرات ایران از برنامه خود برای سرمایه‌گذاری 38 تریلیون ریالی برای توسعه دسترسی به شبکه‌های فیبر نوری و افزایش مشترکان به 2 میلیون نفر تا سه‌ماهه نخست 2019 خبر داد. تاکنون هیچ گزارش جدیدی از پیشرفت این پروژه منتشر نشده است.
شرکت مخابرات ایران قراردادهایی با هواوی، فیبرهوم و نوکیا برای ارتقاء و توسعه زیرساخت های فیبرنوری و برقراری ارتباطات فیبر به محل مشتری امضا کرده است. سرمایه‌گذاری در بخش زیرساخت‌های فیبر نوری به توسعه شبکه ارتباطات بی‌سیم ایران کمک خوبی می‌کند. با ایجاد این زیرساخت‌ها، امکان توسعه شبکه‌های تلفن همراه و کاهش هزینه ارتباطات بی‌سیم فراهم میشود.
علاوه بر شرکت مخابرات ایران، تنها یک شرکت دیگر به نام ایران نت که وابسته به ام تی ان آفریقای جنوبی است توانسته امتیاز توسعه شبکه‌های فیبر نوری به محل مشتری را به دست بیاورد. در عین حال با تشدید تحریم‌ها علیه ایران، شرکت ام تی ان آفریقای جنوبی سرمایه‌گذاری 350 میلیون دلاری خود برای توسعه شبکه فیبر به محل مشتری را که قرار بود در هشت شهر اجرا شود متوقف نموده است.
در اقدامی مثبت، در نوامبر 2017 به شرکت مخابرات ایران دستور داده شد تا با هدف توسعه اینترنت پرسرعت در کشور، شبکه‌های فیبر نوری خود را در دسترس رقبا قرار دهد. به‌علاوه، در اوایل سال 2019 دولت ایران از طرح خود برای گشایش شبکه‌های فیبر نوری به روی ارائه‌دهندگان خدمات اینترنت خبر داد.
شبکه ملی اطلاعات در اوت 2016 به عنوان شبکه‌ای مستقل و جایگزین شبکه جهانی اینترنت با رعایت موازین اسلامی وارد فاز اجرا شد. این شبکه همچنین اینترنت پاک نامیده میشود، یعنی اینترنتی که خالی از محتوای ضداخلاقی و مخالف شئونات اجتماعی است. شبکه ملی اطلاعات قصد دارد دسترسی کاربران به محتوای بومی را تسهیل کند. در ماه مارس 2017 سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی به شرکت‌های ارائه‌دهنده خدمات اینترنت دستور داد تخفیف 50 درصدی برای استفاده کاربران از شبکه ملی اطلاعات در نظر بگیرند.
تلویزیون‌های اینترنتی
به گزارش رادار اقتصاد فیچ در مورد تلویزیون های اینترنتی در ایران نوشته است: صداوسیمای ایران در ژانویه 2017 مجوز راه‌اندازی پنج شبکه تلویزیون اینترنتی را واگذار کرد. ما معتقدیم عامل مهمی که تلویزیون‌های اینترنتی و اساساً بازار اینترنت در ایران را تهدید می‌کند محدودیت‌هایی است که بر محتوا در این کشور اعمال میشود. این محدودیت‌ها می‌تواند تقاضا برای تلویزیون‌های اینترنتی را در بلندمدت کاهش دهد.
به نظر ما با رفع تحریم‌ها، فرصت بسیار خوبی برای رشد تلویزیون‌های اینترنتی فراهم میشود. با رفع تحریم‌ها، شرکت‌های خارجی بسیاری وارد این حوزه خواهند شد. رشد خوب شبکه‌های نسل سوم و چهارم تلفن همراه در ایران بیانگر تقاضای قابل‌توجه برای خدمات پیشرفته در میان مردم است و شرکت‌های خارجی مایل به استفاده از این فرصت هستند.