قطعاً انحصار در حوزه صدا و تصویر شکسته شده است /تجاری‌سازی حلقه گمشده تولید محتوا در فضای مجازی است
مهمانان پنجاه و ششمین جلسه از سلسله نشست‌های نقد و اندیشه، بلاتکلیفی و نگاه سلبی نهادهای بالادستی نظارت و سیاست‌گذاری تولید محتوا را ازجمله موانع شکل‌گیری جدی تولید محتوا در فضای مجازی عنوان کردند.
پنجاه و ششمین جلسه از سلسله نشست‌های نقد و اندیشه با موضوع «تولید محتوا در فضای مجازی» با حضور حافظ حکمی، عضو هیئت‌مدیره تلویزیون اینترنتی تیوا و جلال سمیعی، کارشناس و مشاور تولید محتوا و رسانه برگزار شد.
در ابتدای این جلسه حکمی در تعریف تولید محتوا در فضای مجازی گفت: تولید محتوا در فضای مجازی چندلایه متفاوت دارد. کسانی که ایده پردازی و تولید می‌کنند، کسانی که محتوا را در بسترهایی توزیع می‌کنند و نهادهایی که نظارت می‌کنند. لذا نمی‌شود به مسئله تولید محتوا در فضای مجازی تک‌بعدی نگاه کرد. این‌ها یک زنجیره‌ای هستند که مجموعه این زنجیره آن چیزی است که ما در سند معماری شبکه ملی اطلاعات از آن به‌عنوان «لایه محتوا» یاد می‌کنیم.
وی افزود: بنابراین اگر قرار است به موضوع تولید محتوا بپردازیم باید همه این کنشگران در این حوزه را در یک زنجیره ببینیم. فکر می‌کنیم که اگر به سمتی برویم که این زنجیره درست کنار هم قرار گیرد حتماً در لایه پایینی هرم که ایده پردازان و تولیدکنندگان قرار دارند، فرصت‌های کلان و جدی ایجاد میشود.
در ادامه سمیعی گفت: من تصورم می‌کنم باوجود اتفاقات خیلی مهمی که در حوزه تولید محتوا افتاده، بسیاری از نهادهای بالادستی نظارت و سیاست‌گذاری در این حوزه با یک نوع بلاتکلیفی روبرو هستند.
این کارشناس حوزه تولید محتوا ادامه داد: یک نکته خیلی مهم در عرصه تولید محتوا به‌ویژه در فضای مجازی این است که عموماً کسانی که منابع سازمانی را برای تولید محتوا اختصاص می‌دهند، بیشتر حواشی را مدنظر قرار می‌دهند و درنهایت سهم و توجه کمتری به تولیدکننده دارند.
سمیعی در ادامه در تعریف تولید محتوا در فضای مجازی و نقطه شروع آن گفت: نقطه شروع تولید محتوا در هر نوع رسانه‌ای را چند سؤال استاندارد می‌دانم. اینکه چه می‌خواهیم بگوییم؟ برای چه کسانی می‌خواهیم بگوییم؟ و برای آن مخاطبان چه رسانه‌ای مناسب‌تر است؟
وی افزود: به نظر من تولید محتوا در فضای مجازی وابسته به نوع پیام و نوع مخاطب و شناخت مدل مصرف محتوا می‌تواند انواع مختلفی داشته باشد. البته از آن قالب مهم‌تر ایده‌ای است که به مخاطب و یا مشتری ارائه میشود.
در ادامه حکمی با تأکید بر اینکه محتوا اساساً در دنیای امروز انحصار بردار نیست گفت: جهان دیگر، جهان منولوگ نیست بلکه جهان ارتباط دوسویه، تعاملی و دوطرفه است. این فضایی است که اتفاقاً در کشور ما همه به سمت آن حرکت کرده‌اند.
وی افزود: قطعا انحصار در حوزه صدا و تصویر شکسته شده است؛ اما باید مراقب باشیم این شکستن انحصار به سمت هرج‌ومرج نرود چراکه دود آن به چشم همه می‌رود. اگر حقوق مادی و معنوی یک تولیدکننده با پخش غیرقانونی فیلم در حال اکرانش تضییع شود هم یک نوع شکستن انحصار است اما از نوع هرج‌ومرج؛ بنابراین باید مراقب باشیم خیلی هم برای شکستن انحصار درجایی که توان تنظیم‌گری نداریم هورا نکشیم. اولین کسانی که از بی‌نظمی و هرج‌ومرج متضرر خواهند شد هم همین تولیدکنندگان محتوا هستند.
عضو هیئت‌مدیره تلویزیون اینترنتی تیوا با تأکید بر اینکه حتماً پلتفرم‌ها برای توزیع محتوا مزیت هستند و اگر در لایه تولید محتوا زنجیره‌ها به هم وصل شود، بستر تولید محتوا گسترده‌تر خواهد شد گفت: یکی از لایه‌های مهم تولید محتوا در کشور لایه سینمای مستند است که اگر با فضای کرونایی حاکم بر کشور، متولیان این حوزه با پلتفرم‌ها تشریک مساعی نکنند و در توزیع تولیدات خود از آن‌ها کمک نگیرند، امسال یا سال آینده سینما مستند ما یا از بین می‌رود و یا دستکم ضربه جدی خواهد خورد.
سمیعی در ادامه با اشاره به حلقه گمشده تولید محتوا در فضای مجازی گفت: حلقه گمشده‌ای که بین نظام حاکمیتی و سیاست‌گذاران ما در حوزه محتوا با رسانه و اجتماعی که کسب‌وکارها هم بخشی از آن هستند دیده میشود، مسئله تجاری‌سازی و یا کاربردی سازی تولید محتوا است.
وی افزود: به نظر می‌رسد چیزی که این دو را به هم وصل نمی‌کند، رویکردها و نگرانی‌های بعضاً اشتباه است. تا زمانی که نگاه حاکمیتی و دولتی به مسئله تولید محتوا سلبی باشد این شکاف هرروز بزرگ‌تر هم میشود. خیلی وقت‌ها به نظر می‌رسد تولید محتوا در فضای مجازی ایران مبتنی بر نگرانی‌هاست.
این کارشناس حوزه تولید محتوا ادامه داد: از سوی دیگر سختی تولید محتوا در ایران عموماً این است که شما با تنوع عجیب و ناشناخته‌ای از قومیت‌ها، مذاهب و فرهنگ‌ها روبرو هستید. وقتی در رادیو جوان کار می‌کردیم به ما تذکر داده می‌شد که شما فلان کلمه عادی را به کار نبرید چراکه در بخشی از ایران معنای بدی دارد؛ بنابراین خود این تنوع و همچنین دسترسی گسترده تولیدکنندگان حتی خانگی محتوا به ابزارهای تولید و انتشار، رقابت را هرروز برای حوزه‌های رسمی سخت‌تر می‌کند.
حکمی در ادامه بابیان اینکه می‌خواهد برای هرکدام از اجزای زنجیره تولید محتوا نکاتی را گوش زد کند گفت: در لایه اول به دوستانمان در حوزه‌های حاکمیتی بگوییم که در سیاست‌گذاری به‌طور عام، در حوزه فرهنگ به‌طور خاص و در حوزه فضای مجازی به‌طور ویژه دست از نگاه سلبی بردارید، برویم به سمت ایجاب و استفاده از ابزار نرم برای ایجاد سلیقه مناسب. برای مخاطبان با ایجاب سلیقه سازی و ذائقه سازی کنیم. هیچ جایی سلب جواب نخواهد داد به‌خصوص در حوزه فضای مجازی.
وی افزود: لایه دوم نهادهایی هستند که از حوزه تولید محتوا حمایت می‌کنند. آقایان وزارت ارشاد، صداوسیما، صنایع خلاق، وزارت ارتباطات و… زنجیره ارزش را پاره نکنید. حمایت‌هایتان را هدفمند کنید و یکجاهایی دست از تولی گری بردارید. تولی گری را بسپارید به پلتفرم‌ها چراکه ذائقه مخاطب را بهتر می‌شناسند. آن‌ها می‌توانند به تولیدکننده محتوا راهنمایی بهتری کنند و در ضمن انحراف منابعی که شما تخصیص می‌دهید به صفر می‌رسد.
عضو هیئت‌مدیره تلویزیون اینترنتی تیوا ادامه داد: در لایه دیگر هم می‌خواهم با خود ایده پردازان و تولیدکنندگان محتوا صحبت کنم. وایرال شدن و لایک گرفتن ملاک نیست. آنچه برای تولیدکنندگان باید ملاک باشد خلاقیت و استمرار است. نکته دیگر اینکه در باب مسائل اقتصادی حریص نباشید. باور کنید بالا رفتن قیمت محتوا به ضرر تولیدکنندگان است و اقتصاد فیلم، سریال و محتوا هم جدا از اقتصاد سیب‌زمینی، دلار و سکه نیست.
حکمی تصریح کرد: یک‌لایه دیگر هم در کنار همه این‌ها وجود دارد و آن بستر ارتباطی کشور است که متولی آن اپراتورها هستند. اپراتورها خودشان و سازوکارشان را آماده تسهیم درآمد با تولیدکنندگان و توزیع‌کنندگان محتوا کنند. درک کنند که این حوزه دارای چه اقتصاد عظیمی است و چه کمک بزرگی به شبکه ملی اطلاعات با درون‌زا کردن محتوای می‌کند.
در ادامه سمیعی با تأکید بر اینکه فاکتور تعیین‌کننده در تولید محتوا مسئله ایجاد تعامل یا دادوستد پیام بین مخاطب پیام و تولیدکننده است گفت: خیلی وقت‌ها نظام‌های حاکمیتی تمایل داشتند و دارند که با مخاطب ارتباط یک‌سویه‌ای داشته باشند. خیلی از سازمان و شرکت‌ها نیز چنین تمایلی دارند؛ این در حالی است که ارتباط احساسی و عقلانی دوسویه بسیار مسئله مهمی است.
وی در جمع‌بندی سخنانش گفت: ابتکار عمل داشتن در تولید محتوا یعنی شما قصه‌تان را جوری که می‌خواهید تعریف می‌کنید وگرنه در بحران‌ها، رقابت و اتفاقات دیگران قصه شمارا جوری که می‌خواهند تعریف می‌کنند. اگر در تولید محتوا بازی خودتان را درست انجام ندهید دیگران جوری که دلشان می‌خواهد در زمین شما بازی می‌کنند.
حکمی هم در خاتمه گفت: اگر همه بپذیریم یک‌قدم از منافعمان، شامل منافع اقتصادی یا قدرت حاکمیتی و یا اعمال اختیاراتمان عقب‌نشینی کنیم تا زنجیره تولید محتوا به‌طور کامل شکل بگیرد، بستری ایجاد میشود که همه برنده خواهیم بود.