آن زمان که شوروی اولین ماهواره را به فضا فرستاد در ایران هنوز بهکار بردن واژه «ماهواره» مصطلح نبود و بهجایش میگفتند «قمر مصنوعی». اما از همان روزی که اسپوتنیک 1 در مدار قرار گرفت، مسابقهای شروع شد که هنوز هم ادامه دارد.
۴ اکتبر ۱۹۵۷ میلادی (۱۳۳۶ شمسی) شوروی نخستین ماهواره جهان را از پایگاه فضایی بایکونور پرتاب کرد تا یکی از مهمترین رویدادهای سیاسی و علمی قرن بیستم رقم بخورد. اسپوتنیک ۱ از نظر سیاسی روی ابرقدرت رقیب یعنی آمریکا را کم کرد و از نظر علمی، عصر فضا را پیش روی بشر گشود. این ماهواره هر ۹۲ دقیقه یکبار دور زمین میچرخید و یک سیگنال متناوب هم مخابره میکرد که یعنی سر جایم هستم و فعالام!
ارزش اسپوتنیک ۱ بعدها بیشتر معلوم شد؛ پرتاب موفقیتآمیز آن به سرمایهگذاریهای بینالمللی در زمینه دانش و فناوری شتاب داد و بسیاری اسپوتنیک ۱ را مهمترین عامل توسعه علمی در تاریخ بشر میدانند. یک سال بعد، آمریکا اکسپلورر ۱ را به فضا فرستاد و مسابقه فضایی داغ شد! از آن موقع تابهحال بیش از ۶ هزار ماهواره مخابراتی، اکتشافی، نجومی، تحقیقاتی، زیستشناسی، هواشناسی و جاسوسی به فضا پرتاب شدهاند و حدود یک هزار ماهواره فعال باقی ماندهاند.
اسپوتنیک ۱، نخستین ماهواره جهان
تأیید ناسا و تهدید آمریکا!
در ایران، ماهواره تاریخچهای پرافتخار دارد؛ پر از تلاش و خلاقیت برای بومیسازی دانش ساخت و پرتاب ماهواره. اولین بار در دهه ۵۰ شمسی قرار شده بود ایران دو ماهواره ناهید و زهره را با کمک آمریکاییها به فضا بفرستد که نشد و اصلا به مرحله عمل هم نرسید. پس از انقلاب اسلامی در سال ۷۵ مصباح ۱ شد نقطه آغاز دانش ماهوارهای ایران. بعد سینا ۱ آمد که ماهوارهای نیمهایرانی بود و در سال ۸۴ روسها آن را به فضا پرتاب کردند، ولی خیلی زود ارتباطش با زمین قطع شد. پس از آن تلاشهای بسیاری به نتیجه نرسید تا اینکه اتفاق مهم در سال ۸۷ افتاد؛ ۱۴ بهمن ماهواره کاملا ایرانی «امید» با ماهوارهبر «سفیر امید» به فضا رفت و خبر این موفقیت در جهان مخابره شد. ناسا (سازمان فضایی آمریکا) و تعدادی از مراکز نجومی جهان حرکت «امید» ایرانی را در مدار زمین تایید کردند و همان روز شد روز ملی فناوری فضایی ایران.
ایران با «امید» نهمین کشور جهان شد که توانایی پرتاب مستقل ماهواره را دارد و بعدها کرهجنوبی هم به کشورهای پیشگام فضا پیوست تا باشگاه ماهوارهایهای دنیا ۱۰ عضو داشته باشد. از همان موقع تهدیدهای آمریکا علیه برنامه ماهوارهای ایران شروع شد.
امید، نخستین ماهواره ایرانی که با موفقیت در مدار قرار گرفت
ایرانیهایی که فضایی شدند!
موفقیت پرتاب «امید» مادر موفقیتهای ماهوارهای ایران بود؛ «طلوع» در سال ۸۸ رونمایی شد، «رصد» و «نوید» سال ۹۰ پرتاب شدند، «فجر» سال ۹۳ با موفقیت در مدار قرار گرفت و «پیام» و «دوستی» سال ۹۷ فضایی شدند.
تعدادی از ماهوارههای ایران که به فضا رفتند
بخشی از موفقیتهای ماهوارهای ایران به توسعه موشکهای ماهوارهبر اختصاص دارد. ماهوارهبرهای ایرانی ابتدا «کاوشگر» و «سفیر» نام داشتند و بعدها ماهوارهبرهایی نظیر «سیمرغ» و «قاصد» و «قائم» از راه رسیدند که تواناییهایی متناسب با پیشرفتهای فضایی ایران در آینده دارند. این ماهوارهبرها در نسخههای متفاوتی تولید و بهینهسازی میشوند و بسیار قدرتمند و دوربرد هستند. هدف قائم انتقال ماهوارههای حداقل ۱۰۰ کیلویی به مدار ۱۰۰۰ کیلومتری زمین است.
ماهوارهبر سیمرغ متناسب با برنامههای فضایی آینده بهینهسازی میشود
این هم جواب ایران!
در همه این سالها که ایران دانش فضایی را پیش میبرد و ماهوارههای مخابراتی، اکتشافی، زمینشناسی، زیستشناسی و هواشناسی به فضا میفرستاد، کشورهای غربی و بهویژه آمریکا مدام تهدید میکردند و غر میزدند که باید جلوی ایران را گرفت. بهانهشان هم توسعه موشکهای ماهوارهبر است که به دلیل فناوری بالا، توانایی طی مسافتهای طولانی را دارند. غربیها از هیچ اقدامی هم برای کند کردن برنامه ماهوارهای ایران دریغ نکردند و حتی آمریکا سال ۹۸ سازمان فضایی ایران (ایسا) و نهادهای مرتبط با فعالیت ماهوارهای ایران را در فهرست تحریمها قرار داد. ایران هم اردیبهشت سال ۹۹ کاری کرد که چشم دوست و دشمن بیشتر و بهتر به تواناییهای ماهوارهای ایران باز شود؛ نخستین ماهواره نظامیاش را راهی فضا کرد. «نور» از کویر مرکزی ایران با ماهوارهبر ۳ مرحلهای «قاصد» به فضا رفت تا گستره زمین از شرق آسیا تا غرب آمریکا زیر چشم ایرانیها باشد. این هم جواب ایران!
ماهوارههای ایرانی با دانش بومی و توسط محققان و علاقهمندان این حوزه طراحی و تولید میشود
امروز در تاریخ مناسبتهای دیگری هم هست
امروز ۱۳ مهر مصادف با ۴ اکتبر میلادی و ۱۶ صفر هجری قمری در تقویم تاریخ، مناسبتهای دیگری هم دارد.
ـ درگذشت آیتالله »مجتهد تبریزی« عالم بزرگ اسلام در سال ۱۳۳۷ قمری
ـ روز استقلال کشور بلژیک از سلطه هلند در سال ۱۸۳۰ میلادی
ـ زادروز «لویی لومیر» از مخترعان سینما در سال ۱۸۶۴ میلادی
ـ هجرت امام خمینی(ره) از عراق به پاریس در سال ۱۳۵۷ شمسی
ـ زادروز «میرزا حسن مستوفی الممالک» از رجال قاجاری و نخستوزیر ایران در سال ۱۲۵۴ شمسی
ـ روز نیروی انتظامی