وقتی رسانه ملی برای اینستاگرام تبلیغ می کند
در حالی که مصوبه شورای عالی فضای مجازی بر حمایت از شبکه های اجتماعی و پیام رسان های بومی تاکید ویژه ای دارد، رسانه ملی در اقدامی آشکار استفاده از پیام رسان خارجی را تبلیغ می کند.
شورای عالی فضای مجازی در سال ۹۶ مصوبه سامان دهی پیام رسان های اجتماعی را در راستای حمایت از شبکه های داخلی و ضابطه مند کردن فعالیت شبکه های اجتماعی خارجی در کشور ابلاغ کرد.
در این مصوبه سیاست ها و اقدام لازم نهادهای مرتبط در جهت حفظ و صیانت از هویت ملی و ساماندهی فعالیت پیام‌رسان‌های اجتماعی در کشور با هدف فراگیری پیام‌رسان‌های اجتماعی داخلی و ساماندهی فعالیت پیام‌رسان‌های اجتماعی خارجی مدنظر قرار گرفته است.
تهیه و تدوین شرایط و ضوابط اعطای مجوز فعالیت به پیام‌رسان‌های اجتماعی داخلی و خارجی در کارگروهی با عضویت وزارتخانه های ارتباطات، ارشاد، اطلاعات، معاونت علمی ریاست جمهوری، دادستانی کل کشور، سازمان تبلیغات اسلامی، پلیس فتا، سپاه پاسداران و سازمان صدا و سیما صورت گرفت.
در این مصوبه سازمان صدا و سیما موظف شد که به منظور ترویج و آموزش کاربری همگانی پیام‌رسان‌های اجتماعی داخلی و ارتقاء آگاهی و مهارت مردم در بهره‌برداری از ظرفیت ها و مـقابله با مخاطرات آنها در زندگی فردی و اجتماعی کاربران، اقدام به تولید و پخش برنامه‌های رادیویی و تلویزیونی مناسب کند.
حمایت و بسترسازی برای افزایش تولید محتوای مبتنی بر فرهنگ اسلامی ـ ایرانی و تسهیل دسترسی کاربران به پیام رسان های بومی در این مصوبه در حالی برعهده سازمان صدا و سیما قرار داده شده که چندی است در اغلب برنامه های تلویزیونی این رسانه، شاهد تبلیغ شبکه های اجتماعی و پیام رسان های خارجی به صورت علنی هستیم.
اکثر برنامه های صدا و سیما که به صورت شبانه روزی برای مردم پخش می شود دارای صفحه اینستاگرام بوده و این موضوع از سوی تهیه کنندگان این برنامه ها به وضوح به بینندگان اعلام می شود. تولیدکنندگان این برنامه ها، نشانی صفحات خود را یا به صورت زیرنویس و یا به صورت اعلامی در اختیار بینندگان قرار می دهند و برای افزایش میزان بازدیدکنندگان از صفحاتشان بارها در فواصل مختلف برنامه و روی آنتن رسانه ملی از کاربران می خواهند که صفحات فیک مشابه در اینستاگرام را به اشتباه فالو نکنند.
برای مثال برنامه «طبیب» در شبکه ۳ سیما که در حوزه سلامت پخش می شود، به صورت کاملا علنی آدرس صفحه خود در اینستاگرام را اعلام می کند و از مردم می خواهد نسبت به برنامه نظرات خود را بگویند و یا سوالاتشان را درج کنند. برنامه هایی مانند «دستپخت» در شبکه یک یا «میدون» در شبکه سه سیما صفحات اینستاگرامی خود را به کاربران معرفی می کنند. مسابقه «برخط شو» از شبکه ۵ سیما نیز همین سیاست را در پیش گرفته است. حتی در برنامه هایی با مضمون کودک نیز این موضوع دیده می شود. برای مثال در برنامه ای با عنوان «با ما بیا» در شبکه دوم سیما برنامه چندین بار صفحه اینستاگرامی این برنامه زیرنویس می شود.
این مثال ها چند نمونه از عدم التزام سازمان صدا و سیما به مصوبه شورای عالی فضای مجازی در حمایت از پیام رسان های داخلی و عدم رعایت ضوابط برای تبلیغ فعالیت شبکه های اجتماعی خارجی در کشور است. کارشناسان بسیاری این اقدام رسانه ملی را تناقض آشکار در عمل به مصوبات شورای عالی فضای مجازی و سیاستگذاری در حوزه حاکمیت فضای مجازی می دانند.
رسانه ملی بستری برای تبلیغ رایگان اینستاگرام
رسول جلیلی، عضو حقیقی شورای عالی فضای مجازی در گفتگو با خبرنگار مهر با اشاره به تبلیغ شبکه اجتماعی خارجی توسط برنامه های رسانه ملی، گفت: اگر بخواهیم عقلانی و ملی به این موضوع نگاه کنیم این واقعا باعث شرم است که صدا و سیمای ما در عمده برنامه هایش چه در برنامه های تجاری و چه در برنامه های آموزشی و فرهنگی و مذهبی، ظرف ماههای اخیر، رسما تبلیغ پیام رسان ها و شبکه های اجتماعی خارجی را تکرار می کند.
وی گفت: این درحالی است که مطابق مصوبه سال ۹۶ شورای عالی فضای مجازی فعالیت پیام رسان خارجی که در کشور ما مجوز فعالیت نگرفته باشد مجاز نیست و مطابق با این مصوبه، هر پیام رسان و یا شبکه اجتماعی خارجی که می خواهد در ایران فعالیت کند باید مجوز بگیرد و سازمان صدا و سیما حق تبلیغ شبکه اجتماعی بدون مجوز را ندارد.
جلیلی تاکید کرد: صدا و سیما به عنوان رسانه رسمی و ملی کشور با بی توجهی نه تنها به شکل مناسبی تبلیغ صنعت داخلی و محصول داخلی را نمی کند بلکه به شکل کاملا رایگان و بدون اینکه حداقل یک قرارداد تجاری داشته باشد، در حال تبلیغ پیام رسان و شبکه اجتماعی خارجی اینستاگرام است.
عضو حقیقی شورای عالی فضای مجازی ادامه داد: اگر صدا و سیما با این شبکه اجتماعی خارجی قراردادی دارد، باید آن را رسما اعلام کند و این دفاع را داشته باشد که از اینستاگرام بابت تبلیغات هزینه دریافت می کنم و چنانچه شبکه های داخلی نیز هزینه پرداخت کنند آن ها را نیز تبلیغ می کنم. چرا که هم اکنون اگر شبکه های اجتماعی داخلی بخواهند که صدا و سیما به صورت مستقیم یا غیر مستقیم آنها را تبلیغ کند، قاعدتا باید در قالب قرارداد، هزینه پرداخت کنند. اما در مورد اینستاگرام به نظر نمی رسد که قراردادی منعقد شده باشد.
وی با انتقاد از اینکه محمل رسانه ملی برای تبلیغ رایگان در اختیار اینستاگرام قرار گرفته است، تاکید کرد: مسئولان صدا و سیما باید پاسخگو باشند که چرا فردی که از رسانه ملی استفاده می کند در پایان برنامه باید به سمت اینستاگرام هدایت شود؟ در صورتی که اینستاگرام دشمنی خود را در مقاطع حساس با آرمان ها، ارزش ها و قهرمان های ما نشان داده است. برای مثال در دی ماه ۹۸ در اتفاق بزرگ، اینستاگرام بی شرمانه تمامی پست های مرتبط با شهید حاج قاسم سلیمانی و اکانت های ارائه دهنده اطلاعات و کلیپ ها و اخبار مربوط به ایشان را حذف کرد.
این کارشناس فضای مجازی ادامه داد: صدا و سیما حتما فراموش کرده که اینستاگرام چه موجودیتی دارد و مدیران این شبکه چه سیاست هایی را دنبال می کنند. اینها کاملا مشخص است.
صدا و سیما خلاف مصالح ملی عمل می کند
جلیلی افزود: من به عنوان یک شهروند در این کشور و به عنوان عضو حقیقی شورای عالی فضای مجازی چندین بار به شکل خصوصی به مسئولان سازمان صداوسیما و دست اندرکاران امور فرهنگی در مجلس و در جاهای دیگر، این موضوع را اطلاع رسانی کردم اما پاسخی نشنیدم. به واسطه این موضوع هم معترض هستم و هم شاکی و اگر زمان داشتم به شخصه شکایت از صداوسیما در این خصوص را به دادستانی می بردم.
وی اقدام صداوسیما در تبلیغ یک شبکه اجتماعی خارجی را اقدامی خلاف عقل و مصالح ملی عنوان کرد و گفت: این به معنای آن است که بستر خارجی را در اذهان مخاطبان اولی تر از بستر داخلی می دانیم.
عضو حقیقی شورای عالی فضای مجازی در پاسخ به این سوال که آیا قرار نیست این موضوع در این شورا به بحث و بررسی گذاشته شود، گفت: تنها روی مسائلی که در دستور کار شورا قرار می گیرد می توان در جلسات شورا بحث کرد. قاعدتا وقت شورا خیلی محدود است و با توجه به وجود مسائل متنوع نمی توان انتظار داشت این موضوع در شورای عالی فضای مجازی مطرح شود.
جلیلی خاطرنشان کرد: اما در هر صورت لازم نیست موضوعی به این روشنی و واضحی در شورای عالی مطرح شود. چرا که خود مسئولان مربوطه به همه ابعاد آن اشراف دارند و به نظر می رسد بهتر است نمایندگان مجلس این سوال را از صدا و سیما مطرح کنند که چرا این اتفاق می افتد؟ چرا که وقت مجلس مبسوط است و با وجود برگزاری چندین جلسه در هفته، خیلی راحت می توان این موضوع را بررسی کرد.