فرصتی ارزشمند برای ارزیابی نواقص شبکه ارتباط روستایی
امروز ۹۵ درصد مدارس و حدود ۹۰ درصد دانش‌آموزان کشور به شبکه ملی اطلاعات و اینترنت پرسرعت متصل شده‌اند، اینکه ارتباطات در برخی مناطق روستایی از کیفیت مطلوب برخوردار نیست نباید باعث زیر سؤال رفتن این دستاورد بزرگ شود.
به گزارش مرکز روابط عمومی و اطلاع‌رسانی وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، در روزهای اخیر هر از گاهی تصاویری از شرایط نامناسب آموزش مجازی دانش آموزان و دانشجویان در برخی از مناطق کشور منتشرشده؛ تصاویر ناراحت‌کننده‌ای که نشان می‌دهد دانش آموزان برای دسترسی به ارتباطی پایدار و باکیفیت و جا نماندن از تحصیل ناچارند خود را به نقاطی غیر از محل اصلی زندگی و تحصیل و حتی فراز کوه و تپه بکشانند.
این تصاویر حتی اگر باهدف جلب‌توجه برای بهبود کیفیت و پایداری ارتباطات در این مناطق باشد فرصت مغتنمی است برای وزارت ارتباطات تا نواقص احتمالی و نقاط کور شبکه را بیابد و مشکلات را برطرف کند و نباید از انتشار آن‌ها به زیر سؤال بردن تلاش‌ها برای توسعه زیرساخت‌ها و برقراری ارتباط در نقاط مختلف کشور روستاهای دورافتاده و بی‌انصافی تعبیر شود. فرصت ارزشمندی که وزارت ارتباطات از آن بهره می‌برد و لکه‌های خاموش ارتباطی را پیدا و روشن می‌کند.
زیرساخت‌های ارتباطی از گذشته تا امروز
ظرف نزدیک به هفت سال گذشته اتفاقات بزرگی در حوزه توسعه زیرساخت‌های ارتباطی و دسترسی عمومی به شبکه ارتباطی پهن باند ثابت و سیار افتاده است. وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات برای تحقق «عدالت ارتباطی» که از مصادیق «عدالت اجتماعی» است توسعه زیرساخت‌های ارتباطاتی در سراسر کشور را به‌طورجدی در دستور کار قرار داده است. درعین‌حال تحقق «عدالت ارتباطی» بر اساس تکالیف تعیین‌شده در چارچوب برنامه ششم توسعه به این وزارتخانه محول شده است.
بر اساس قانون برنامه ششم توسعه وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات موظف است «در توسعه زیرساخت‌های خدمات الکترونیکی در مناطق محروم و روستایی سرمایه‌گذاری کند به‌گونه‌ای که امکان ارائه حداقل چهار خدمت الکترونیکی اصلی دولت (سلامت، آموزش، کشاورزی و بانکی) در هشتاد درصد روستاهای بالای ۲۰ خانوار کشور امکان‌پذیر شود.»
با تلاش‌های صورت گرفته برای تحقق اهداف تعیین شده، هم‌اکنون ضریب نفوذ اینترنت پهن باند ثابت در سراسر کشور از ۷.۶۳ درصد در سال ۹۲ به ۱۱.۲۸ درصد در سال جاری و ضریب نفوذ اینترنت پهن باند سیار هم از صفر درصد در سال ۹۲ به ۹۱.۰۷ درصد در سال ۹۹ رسیده است.
تعداد اشتراک پهن باند ثابت از ۵۸ هزار و ۳۱۰ اشتراک در سال ۹۲ به ۹ میلیون و ۴۷۹ هزار و ۳۳۷ اشتراک در سال جاری و در حوزه اینترنت پهن باند سیار هم از اشتراک صفر در سال ۹۲ به ۷۶ میلیون و ۵۳۱ هزار و ۱۷۶ اشتراک در سال ۹۹ رسیده است.
در حوزه توسعه ارتباطات روستایی نیز وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات توانسته است نزدیک به ۹۵ درصد روستاهای بالای ۲۰ خانوار که تعداد آن‌ها ۳۹۴۶۵ روستا است را به شبکه ارتباطی متصل کند. بر اساس برنامه‌ریزی‌های انجام‌گرفته تا پایان سال ۹۹ تمام روستاهای کشور به اینترنت پهن باند ۳G یا ۴G متصل خواهند شد.
بنابراین هم‌اکنون وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات در برنامه‌های خود برای «دسترسی همگانی» در نقاط شهری و به‌ویژه روستایی حتی جلوتر از تکالیف ابلاغی قانون برنامه ششم توسعه قرار دارد. هم‌اکنون ۳۵۲۹۶ روستای بالای ۲۰ خانوار به شبکه ملی اطلاعات متصل شده‌اند و این یعنی تمامی این روستاها از خدمات الکترونیکی به‌ویژه آموزش مجازی برخوردار هستند.
بر این اساس در وزارت ارتباطات، برنامه‌ریزی‌ها تنها معطوف به برقراری «عدالت ارتباطی» نبوده است؛ بلکه در کنار آن برقراری «عدالت آموزشی»، حتی پیش از شیوع ویروس کرونا و اجباری شدن آموزش مجازی هم موردتوجه بوده است.
در همین رابطه اواخر تیرماه سال گذشته تفاهم‌نامه «هوشمند سازی مدارس» بین وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات و آموزش‌وپرورش به امضا رسید. بر اساس ماده ۶۹ سند توسعه، لایه زیرساخت هوشمند سازی مدارس بر عهده وزارت ارتباطات است تا مدارس را به شبکه ملی اطلاعات متصل کند. طبق این ماده باید دانش‌آموزان به منابع عملی دسترسی داشته باشند، بستر مناسب برای آموزش از راه دور برایشان فراهم و فعالیت‌های داخلی مدرسه به‌صورت الکترونیکی دنبال شود.
اما با شیوع کرونا و ضرورت رجوع به آموزش مجازی، پروژه «هوشمند سازی مدارس کشور» برای گسترش دسترسی به اینترنت پرسرعت در مدارس روستایی و شهری، با حمایت مجری توسعه ارتباطات روستایی وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات و با استفاده از سهم پروژۀ «خدمات عمومی اجباری» یا (USO (Universal Services Obligation جدی‌تر از گذشته در دستور کار قرار گرفت تا «عدالت آموزشی» مدنظر وزارت ارتباطات محقق شود.
کل این پروژه، در فاز نخست شامل پوشش اینترنت پرسرعت برای ۷۶۴۰۰ مدرسه، شامل ۳۸۳۳۳ مدرسۀ شهری و ۳۸۰۶۷ مدرسۀ روستایی بود که تمامی بودجه موردنیاز آن، از محل پروژۀ USO تأمین شد.
ایرانسل در راستای مسئولیت اجتماعی خود و باهدف کاهش شکاف دیجیتالی و تحقق عدالت ارتباطی و آموزشی برای دانش‌آموزان مناطق محروم، در قالب پروژۀ «هوشمند سازی مدارس کشور» وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، ۱۳۶۳۶ مدرسه روستایی را به اینترنت پرسرعت مجهز کرد که از این تعداد، ۶۵۷۳ مدرسه روستایی، به‌طور مستقیم توسط ایرانسل و ۷۰۶۳ مدرسه روستایی نیز با برون‌سپاری ایرانسل به شرکت «های‌وب» انجام شده است. همراه اول نیز در فاز نخست هوشمند سازی مدارس کشور ۴۵۱۲ مدرسه را به اینترنت پرسرعت تجهیز کرد.
بر این اساس، از میان ۳۸۰۶۷ مدرسۀ روستایی، ۱۳۶۳۶ مدرسه توسط ایرانسل، ۴۴۸۲ مدرسه توسط همراه اول و ۱۹۹۴۹ مدرسه نیز از طریق اینترنت ثابت شرکت مخابرات ایران، به شبکۀ اینترنت دسترسی پیدا کرده‌اند. تعداد ۳۸۳۳۳ مدرسۀ شهری نیز، از طریق اینترنت ثابت شرکت مخابرات ایران، به شبکۀ اینترنت متصل شده‌اند.
به‌این‌ترتیب با برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته، امروز ۹۵ درصد مدارس و حدود ۹۰ درصد دانش‌آموزان کشور به شبکه ملی اطلاعات و اینترنت پرسرعت متصل شده‌اند؛ اما ۵ درصد باقیمانده، مدارسی هستند که اطلاعات دقیق زیرساختی از آن‌ها وجود ندارند که البته مقرر شده است تا پایان سال آن‌ها نیز شبکه پهن‌باند مدارس متصل شوند.
دسترسی تمام مدارس مورد اشاره به شبکه ارتباطی در کمتر از یک سال محقق شده است. برقراری ارتباط در روستاهایی که برخی از آن‌ها حتی فاقد امکاناتی چون جاده مناسب و برق در محل نصب دکل بوده‌اند کار آسانی نبود؛ اما برای آنکه دانش آموزان از تحصیل جا نمانند در این مدت کوتاه با تلاش شبانه‌روزی و در سخت‌ترین شرایط ممکن سایت‌های ارتباطی ایجاد و دکل‌های مخابراتی برقرار شد.
در این میان بودند و هستند روستاهایی که باوجود اتصال به شبکه ارتباطی، برخی مناطق آن فاقد ارتباطات باکیفیت و پایدار هستند که دلیل این امر نیز شرایط جغرافیایی و یا وجود موانعی است که باعث تضعیف سیگنال‌های ارتباطی میشود.
گاهی وجود یک تپه‌ماهور، پوشش پیچیده گیاهی یا دیوار بتنی کیفیت سیگنال ارتباطی را حتی در مناطق شهری کاهش می‌دهد و این مسئله‌ای است که بسیاری از مردم از زمانی که به اینترنت سیار متصل شده‌اند تجربه کرده‌اند و امر غریب و عجیبی محسوب نمی‌شود.
به‌طور مثال تصویری از دانش آموزان روستای بلوکات در فضای مجازی منتشرشده بود که درباره دلایل مشکلات ارتباطی در این روستا، مهرداد ترابیان مجری توسعه ارتباطات روستایی وزارت ارتباطات می‌گوید: «مدرسه موردنظر به شبکه ملی متصل شده بود و مشکل ارتباطی زیادی در مدرسه وجود نداشت. سایت ارتباطی در این روستا قبلاً احداث‌شده بود و تنها قسمت‌هایی از روستا مشکل ارتباط اینترنت همراه داشتند.»
او تأکید می‌کند: «شرایط جغرافیایی این روستا نیز، خاص است و پوشش پیچیده‌ای دارد. همان روزی که عکس در فضای مجازی منتشر شد، مدیرکل استان گیلان به محل رفت. تیم ایرانسل و همراه اول نیز حضور پیدا کردند و تا ساعت ۷ شب پوشش نسل چهارم برای ۷۰ درصد روستا فراهم شد. هرچند اگر از قبل، آن‌جا سایت احداث نشده بود و زیرساخت مورد نیاز وجود نداشت، قطعاً برای اتصال به زمان سه‌ماهه نیاز داشتیم.»
بنابراین در حال حاضر بسیاری از روستاهای کشور به شبکه ارتباطی متصل شده‌اند که اگر این نبود، دانش آموزان آن روستاها امکان دریافت سرویس موردنظر، حتی در کنار جاده یا روی تپه‌ها را هم نداشتند؛ اما آنچه مهم است تلاش برای بهبود کیفیت ارتباطی است که این امر نیز با وقت، هزینه و انرژی کمتری قابل تحقق است و برای آن نیز برنامه‌ریزی‌های لازم صورت گرفته است.
بر این اساس نادیده گرفتن تلاش‌ها چند سال اخیر در حوزه توسعه زیرساخت‌های ارتباطی و زیر سؤال بردن دستاوردهای عظیمی که در این شرایط سخت اقتصادی و باوجود تحریم‌های ظالمانه به‌دست‌آمده دور از انصاف است.
از سوی دیگر انتشار تصاویر از وضعیت نامناسب محل تحصیل یا در اختیار نداشتن تجهیزات لازم برای اتصال به شبکه ارتباطی، نباید دستاویزی برای حمله و هجمه به وزارت ارتباطات شود چراکه متولی تجهیز مدارس، دستگاه دیگری است و وزارت ارتباطات تنها مسئول برقراری ارتباطات و فراهم کردن زیرساخت‌های مورد نیاز است و مواردی ازاین‌دست را باید از جای دیگری مطالبه کرد.
البته وزارت ارتباطات انتشار و اطلاع‌رسانی تصاویر مشکلات آموزش دانش آموزان و دانشجویان در مناطق محروم و روستایی را فرصت مغتنمی برای رفع مشکل نقاط خاموش ارتباطی می‌داند و از این فرصت برای روشن کردن چراغ ارتباطات در همه نقاط بهره می‌برد.