فضای مجازی، تهدید یا فرصت؟|تأملاتی بر ممنوعیت تبلیغ اینستاگرام در صداوسیما
ابلاغیه اخیر مرکز ملی فضای مجازی مبنی بر ممنوعیت تبلیغ اینستاگرام در صداوسیما دارای ملاحظاتی است که در این یادداشت به برخی از این ملاحظات می پردازیم.
«حکمرانی فضای مجازی»؛ برنامه‌های مختلف صدا و سیما طی ماه های اخیر، برای ارتباط بهتر با مخاطبان خود در صفحات اینستاگرام فعالیت کرده و از زمان شروع برنامه از مخاطب می‌خواهند با دنبال کردن صفحه آن برنامه در اینستاگرام و ارسال پیام، نظرات و یا درخواست خود را با عوامل تولید این برنامه در میان بگذارند. برنامه های تلویزیونی مثل برنامه طبیب (شبکه سه)، دستپخت (شبکه یک)، میدون (شبکه سه)، برخط شو (شبکه پنج) و باما بیا (شبکه دو) به صورت کاملا علنی آدرس صفحه خود را در اینستاگرام اعلام کرده و از مردم می خواهند نسبت به برنامه، نظرات خود را اعلام کنند.
این اقدام غیرقانونی سازمان صداوسیما باعث شد مرکز ملی فضای مجازی طی ابلاغیه ای به سازمان صداوسیماخواستار فراهم شدن زمینه تبلیغ پیام رسان های بومی در رسانه ملی و ممنوعیت تبلیغ رایگان شبکه اینستاگرام شد. این تصمیم مرکز ملی فضای مجازی مبنی بر عدم تبلیغ شبکه های اجتماعی خارجی مثل اینستاگرام در صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران از ابعاد و زوایای مختلف حائز اهمیت است که در این یادداشت به برخی از این ابعاد و زوایا می پردازیم:
نکته اول: حمایت از تولیدات داخلی در سال جهش تولید از اهمیت زیادی برخوردار است. در این باره مقام معظم رهبری در بیانات متعدد خود در راستای تحقق اقتصاد مقاومتی بر مساله جهش تولید تاکید داشتند و یکی از عرصه های مهم در جهش تولید، عرصه فناوری اطلاعات و ارتباطات به ویژه شبکه های اجتماعی بومی است. افزون بر تاکیدات مقام معظم رهبری در قانون و اسناد بالادستی نظام نیز حمایت از شبکه های اجتماعی بومی مورد تاکید قرار گرفته است. لذا می توان گفت اقدام رسانه ملی در تبلیغ شبکه های اجتماعی خارجی اینستاگرام در حالی است که با آنچه در اهداف اسناد بالادستی و قوانین نظام در تولید و مدیریت محتوای سالم و فاخر فضای مجازی دیده شده است منافات دارد و کارشناسان بسیاری آن را تناقض آشکار در عمل به مصوبات شورای عالی فضای مجازی و سیاستگذاری در حوزه فضای مجازی می دانند.
نکته دوم: نقش بحران آفرینی شبکه های اجتماعی خارجی مثل اینستاگرام و واتساپ در اتفاقات و رویدادهای سال های اخیر به اثبات رسیده است. متأسفانه در سال‌های گذشته بخش عمده‌ای از مخاطبان فعال رسانه‌ای در همین شبکه‌های اجتماعی خارج‌پایه ساماندهی شده‌اند و این شبکه‌ها با پدید آوردن یک کلان داده (BIG DATA) به نوعی سیستم فرماندهی و کنترلی را در اختیار دشمن قرار می‌دهند و این مساله با حاکمیت ملی ایران در مساله فضای مجازی مغایرت آشکار دارد. نمونه دخالت شبکه های اجتماعی خارجی در حاکمیت جمهوری اسلامی ایران را می توان به اغتشاشات آبان ماه 1398 اشاره کرد. بررسی ها نشان می دهد اغتشاشات آبان ماه سال گذشته عملاً توسط شبکه‌های اجتماعی مدیریت شده و وقتی دسترسی به این شبکه ها قطع شده است، آشوب و تخریب تا حد زیادی فروکش کرده است. بنابراین می توان نتیجه گرفته که ارتباط مستقیمی بین امنیت مردم و شبکه‌های اجتماعی وجود دارد. حال با این اوصاف حمایت سازمان صداوسیما از این شبکه های اجتماعی جای تعجب دارد.
نکته سوم: روزانه حجم عظیمی از اخبار و اطلاعات دروغ و شبهه ناک و گمراه کننده از طرف شبکه های اجتماعی غیربومی برای افکار عمومی ایرانیان با هدف جهت دهی به افکار و عقاید، تولید و منتشر می شود و متاسفانه مسئولان سایبری و اطلاعاتی کشور، در این باره منفعلانه عمل کرده و واکنش مناسبی در این باره از ایشان مشاهده نشده است. از این رو میدان دادن به این شبکه ها که از خارج مدیریت شده و روح، روان و افکار ایرانیان را با این اخبار و محتوای مضر و گمراه کننده هدف قرار داده اند، بر خلاف حکمت و مصلحت است. به خصوص اینکه در حال حاضر حدود 40 میلیون از افراد این کشور عضو شبکه های اجتماعی خارج پایه هستند که تقریبا همه جمعیت فعال کشور است و این بدین معناست که ما افکار عمومی کشورمان را دودستی تقدیم بیگانگان کرده ایم تا هر کاری که دلشان می‌خواهد انجام دهند.
نکته چهارم: شبکه های اجتماعی خارجی در وضعیت کنونی، زیر سلطه کامل کشورهای خارجی و صهیونیست ها بوده و از آن برای کنترل کشورهای غیر همسو و ایجاد آشوب، به هم زدن نظم و ایجاد موج های اقتصادی و امنیتی استفاده می کنند، از این رو دارای تهدیدات جدی بوده و باید به این مساله اهتمام کامل شود.
نکته پنجم: امروزه شبکه‌های اجتماعی، تنها نقش پیام‌رسانی را ایفا نمی‌کنند و در حوزه‌های وسیعی مثل حوزه مالی، شغلی و پولی نیز ورود کرده‌اند و به نوعی شبکه‌های اجتماعی به کارکرد ضروری مردم در عرصه اقتصادی و اجتماعی تبدیل شده اند و همه مردم از آن استفاده می‌کنند. با این توجه به این ضرورت، وابسته کردن نیازهای اجتماعی، سیاسی و اقتصادی مردم در حوزه اطلاعات و ارتباطات به خارج کشور و شبکه های اجتماعی غیر بومی در شرایط جنگ اقتصادی و جنگ گسترده سایبری علیه جمهوری اسلامی ایران، اقدامی ناصحیح، غیرمنطقی و منافات با امنیت ملی و سایبری محسوب می شود.