ورود دو استارت‌آپ بزرگ به بورس
طی دو روز دو استارت‌آپ بزرگ که پاندمی کرونا تاثیرات متفاوتی روی صنعت آنها گذاشته بود، سهام خود را به شکل عمومی عرضه کردند. یکی فعال در عرصه سفارش آنلاین غذا که به لطف دوران کرونا به موفقیتی کم‌نظیر رسید و دیگری در عرصه گردشگری که در همین دوران ضربه سنگینی به آن وارد آمد.
استارت‌آپ دورداش (Doordash) که چند دانشجوی استنفورد در سال ۲۰۱۲ آن را در قلب سیلیکون‌ولی به راه‌انداختند به‌عنوان لیدر بازار سفارش آنلاین غذا جای خود را در بازار مستحکم کرده با استقبال قابل‌توجهی در بازار سهام روبه‌رو شد در حالی‌که قیمت هر سهم عرضه اولیه آن ۱۰۲ دلار تعیین شده بود در روز معامله قیمت اولیه آن ۱۸۲ دلار بود و همین شرکتی را که اوایل امسال ۱۶ میلیارد ارزش‌گذاری شده بود را به شرکت سهامی‌عام ۸/ ۵۷میلیارد دلاری تبدیل کرد.
در روز بعد از این، نوبت به عرضه عمومی سهام استارت‌آپ Airbnb رسید که مشهورترین مارکت پلیس مراکز اقامتی جهان است و آن‌هم فرزند مکتب سیلیکون‌ولی به‌حساب می‌آید. به‌رغم اینکه صنعت گردشگری در این یک‌سال ضربه سنگینی از کرونا دریافت کرده و بسیاری معتقدند سال‌ها برای رسیدن به جایگاه قبلی فاصله دارد اما عملکرد مالی مثبت شرکت در همین دوران آن را چنان نزد سرمایه‌گذاران بازار سهام جذاب کرد که در روز نخست ورود به بورس ارزش سهام این شرکت ۱۱۲ درصد نسبت به قیمت تعیین‌شده اولیه بالاتر معامله شد. ارزش Airbnb در روز پنج‌شنبه به ۸۶میلیارد دلار رسید و باعث شد سه بنیان‌گذار جوان آن هرکدام بین ۹ تا ۱۲ میلیارد دلار ثروتمندتر شوند.
سربلند از سقوط صنعت
پاندمی، صنعت توریسم را در جهان تقریبا متوقف کرده است. فرودگاه‌ها به‌رغم گذشت ماه‌ها هنوز هم خالی و مراکز اقامتی، هتل‌ها و مراکز توریستی در بدترین شرایط خود قرار گرفته‌اند. به‌رغم اینکه بسیاری از خطوط هوایی، هتل‌های زنجیره‌ای، آژانس‌های مسافری و… برای نجات از این بحران به اخراج کارکنان و کاهش هزینه‌ها اقدام کرده‌اند اما اینها باعث نشده که Airbnb از برنامه خود برای عرضه عمومی سهام دست بکشد. هرچند Airbnb در بهار امسال برنامه از قبل تعیین‌شده خود را برای عرضه عمومی سهام به دلیل کرونا به تاخیر انداخت اما عملکرد مثبت مالی آن نسبت به دیگر رقبایش در صنعت گردشگری به‌خصوص رشد در زمینه رزرو محلی باعث شد تا امید دوباره به صنعت گردشگری آنلاین بازگردد. با این حال کرونا شرکت را مجبور کرد تا یک‌چهارم کارکنانش را اخراج کند، روی هسته کسب‌وکارش متمرکز شود و بخش‌های دیگر را کنار بگذارد و از هزینه‌های مارکتینگ و فروش خود بکاهد. شرکت Airbnb را می‌توان تصویری از صنعت گردشگری آنلاین به‌حساب آورد که به‌سبب ایجاد پلت‌فرمی برای اجاره آنلاین خانه‌ها و مراکز اقامتی خصوصی صنعت گردشگری را متحول کرد. دو دانش‌آموز سابق «برایان چسکی» و «جو گبیا» اتاقی را در خانه‌شان به یک تشک بادی مجهز کرده و به مسافران اجاره دادند. آنها بعدا به همراه ناتان بلچارکزیک که در زمینه آی‌تی تبحر داشت وب‌سایتی را ایجاد کردند که AirBed & Breakfast نام داشت و بعدا به Airbnb تغییر نام داد. اما آنچه باعث رشد و موفقیت این سایت شد را شاید باید در حضور آنها در شتاب دهنده YCombinator جست و جو کرد؛ جایی‌که دسترسی گسترده‌ای به سرمایه‌گذاران و افراد متخصص کسب‌وکار برایشان فراهم شد. در سال ۲۰۰۹ شرکت سرمایه اولیه‌ای را از شرکت سرمایه‌گذاری مشهور سکویا‌کپیتال دریافت کرد. سکویا کارنامه‌ای موفق از سرمایه‌گذاری در بهترین استارت‌آپ‌های تکنولوژی را در خود دارد. به‌دنبال آن شرکت خیلی زود دفاتر خود در سایر نقاط جهان را راه‌اندازی کرد و در سال ۲۰۱۶ شرکت به سوددهی رسید. این شرکت هم‌اکنون در تمام کشورهای جهان (به‌جز جزایر کریمه، کره‌شمالی، ایران و سوریه) فعال است.
پاندمی کرونا برنامه شرکت برای حضور در بازار سرمایه را به‌هم زد و تاثیر بسیار زیادی بر عملکرد مالی آن گذاشت و حتی شرکت مجبور به پرداخت یک‌میلیارد دلار برای جبران کنسل‌شدن رزرو مراکز اقامتی توسط کاربرانش شد. بحران همه‌جا را فراگرفته بود و ارزش شرکتی که بیش از ۱۳ سال برای رشد آن تلاش شده بود در زمانی کوتاه از ۳۱ میلیارد دلار به ۲۶ میلیارد دلار رسید. اما تغییرات استراتژی و تمرکز روی بازارهای محلی خیلی زود باعث کاهش زیان Airbnb شد. حضور درخشان شرکت در بورس در روز نخست نشانگر امید به بازگشت روزهای خوب برای صنعت گردشگری آنلاین دارد و به‌خصوص امید سرمایه‌گذاران به شرکتی که توانسته از بحران به سلامت جان به‌در ببرد بیش از همیشه شده است.
برایان چسکی ۳۹ ساله بنیان‌گذار و مدیرعامل شرکت یک روز قبل از ورود به بازار سهام به CNBC گفته بود که این شرکت نوع نگاه به سفر را تغییر داده است. او گفت: حالا مردم به Airbnb مراجعه می‌کنند بدون آنکه از قبل مقصد خاصی را در ذهن داشته باشند یا حتی به تاریخ سفر فکر کرده باشند. آنها جست و جو می‌کنند من می‌خواهم به مقصدی در ۳۰۰ مایلی خودم بروم و کجا بهتر است؟ شرکت Airbnb حالا یک سربلند دوران کروناست که در حین سقوط صنعت گردشگری یک ورود موفق به سمت بازار سرمایه داشته است. این عملکرد و این اتفاق برای این استارت‌آپ حالا می‌تواند نقطه امیدی برای استارت‌آپ‌های مشابه در دنیا و حتی در خود ایران باشد که در دوره کرونا آسیب فراوانی دیده‌اند.
خوش‌شانس دوران رکود
شرکت آمازون تنها چند سال قبل از بحران دات‌کام وارد بازار سرمایه شد اما جزو معدود شرکت‌هایی بود که از آن بحران جان سالم به‌در برد و حالا یکی از سه شرکت با ارزش یک تریلیون‌دلاری است. بحران کرونا اما لزوما برای همه صنایع منفی نبوده و برخی شرکت‌ها را هم به اوج برده است. نمونه دو صنعتی که از این بحران سود فراوانی بردند را می‌توان در تجارت الکترونیکی و سفارش آنلاین غذا دانست. دو صنعتی که میزان تماس افراد با دیگران را به‌شدت کاهش دادند؛ هرچند تا قبل از این هم رشد قابل‌توجهی داشتند اما کرونا آنها را با رشد انفجاری روبه رو کرد. استارت‌آپ DoorDash هرچند در ایران چندان شناخته‌شده نیست اما یکی از موفق‌ترین شرکت‌های سفارش آنلاین غذا در جهان است. شباهت‌های مسیرهای طی شده DoorDash و Airbnb کم نیست. این استارت‌آپ سفارش آنلاین غذا هم در سیلیکون‌ولی راه‌اندازی شد و رشد کرد و سرمایه اولیه خود را از شتاب‌دهنده YCombinator دریافت کرد و حتی برخی سرمایه‌گذاران آن- مانند سکویا‌کپیتال و سافت‌بانک هم مشترک هستند.
بنیان‌گذاران آن سه فارغ‌التحصیل استنفورد هستند. DoorDash هم‌اکنون لیدر بازار سفارش آنلاین غذای آمریکاست و نکته قابل‌توجه اینکه این شرکت سهم بالای ۵۰ درصدی این بازار را درحالی در اختیار دارد که نزدیک‌ترین رقیبش Uber Eats تنها ۲۳ درصد این بازار را به‌دست آورده است. نکته دیگر اینکه DoorDash این جایگاه در بازار را از ابتدا در اختیار نداشته بلکه به‌تدریج تمام رقبای دیگر را با ارائه سرویسی متمایز کنار زده است. قیمت سهام DoorDash در روز نخست عرضه ۸۰ درصد افزایش یافت. سهام عرضه اولیه این شرکت ۱۰۲ دلار قیمت خورده بود اما در شروع معاملات قیمت اولیه به ۱۸۲ دلار به ازای هر سهم رسید و این شرکت را که اوایل امسال ۱۶ میلیارد دلار ارزش‌گذاری شده بود به یک شرکت ۸/ ۵۷میلیارد دلاری تبدیل کرد و مهم‌تر اینکه با این ارزش‌گذاری حالا ارزش دیگر استارت‌آپ‌های حوزه سفارش آنلاین غذا نیز مشخص شده است. از زمان تاسیس تاکنون کاربران DoorDash بیش از ۹۰۰ میلیون سفارش را از طریق آن ثبت کرده‌اند و تنها در آمریکا ۳۹۰ هزار فروشنده و یک میلیون پیک و راننده در پلت‌فرم آن مشغول به فعالیتند. DoorDash حتی قبل از پاندمی هم در حال رشد بود و بین سال‌های ۲۰۱۸ و ۲۰۱۹ درآمد آن بالغ بر ۸۸۵ میلیون دلار برآورد میشود اما قرنطینه و بسته شدن رستوران‌ها و ملاحظات دیگر میزان سفارش‌های غذا از طریق این پلت‌فرم را به حدی بالا برد که تنها در ۹ ماه اول سال ۲۰۲۰ درآمد این شرکت به ۹/ ۱ میلیارد دلار رسید. با این حال حتی برای این استارت‌آپ موفق هم مسیر همیشه هموار نبوده است. DoorDash در سال‌های اولیه هزینه‌های زیادی برای توسعه پلت‌فرم و حضور در بازارهای جدید داد. تنها در یک مورد این شرکت برای خرید استارت‌آپ Caviar بالغ بر ۴۱۰ میلیون دلار پرداخت. در سال ۲۰۱۹ این شرکت ۶۶۷ میلیون دلار ضرر نشان داد و در ۹ ماه نخست امسال نیز این ضرر به ۱۴۹ میلیون دلار رسید. با این حال به گفته این شرکت در فصل دوم امسال به ۲۳ میلیون دلار سوددهی رسید ولی در فصل سوم باز ۴۳ میلیون دلار ضرر ارائه داد. بر اساس اطلاعاتی که شرکت به بورس نیویورک ارائه کرده رشد و به‌تبع آن هزینه‌کرد شرکت ادامه خواهد داشت، ضمن اینکه از بین رفتن کرونا هم باعث اندکی افت تقاضا برای سفارش آنلاین غذا میشود. یکی از دلایل موفقیت DoorDash تمرکز روی حاشیه شهرها و شهرهای بزرگ بود در حالی‌که رقبای این شرکت عمدتا روی شهرهای بزرگ تمرکز کردند. Xu هم بنیان‌گذار DoorDash زمانی یک کارگر در یک رستوران چینی بود حالا صاحب یکی از بزرگ‌ترین شرکت‌های تکنولوژی‌محور جهان است؛ شرکتی که نشان داده بحران‌ها آن را قوی‌تر هم می‌کند.