بررسی چالش‌های ورود شرکت‌های استارتآپی به بورس؛ ارزش‌گذاری یا مشکلات امنیتی
اگر همه چیز آنطور که استارت‌آپ‌های سرشناس کشور در بهار امسال انتظار داشتند پیش رفته بود، حالا باید حداقل ۴ شرکت بزرگ این اکوسیستم سهامشان در بازار سرمایه خرید و فروش می‌شد؛ اما همیشه همه چیز بر اساس انتظار‌ها پیش نمی‌رود. هنوز هم مانند ۸ ماه پیش شرکت‌های دیجی‌کالا، کافه‌بازار، شیپور و… منتظر تایید‌های نهایی برای پذیرش در بورس هستند و شرکت تپسی هم که ماه پیش اعلام شد نمادش به زودی در تابلو فرابورس قرار می‌گیرد همچنان منتظر است. امروز (۱۰ دی) در یک گفت‌وگوی تخصصی که در شبکه اینترنتی «شتاب» با حضور امیر هامونی، مدیرعامل فرابورس و فرشاد وکیل‌زاده دبیر اتحادیه کشوری کسب‌وکارهای مجازی برگزار شد، همچنان چالش‌های ورود شرکت‌های استارتآپی به بازار سرمایه حول موضوعاتی چون ارزش‌گذاری دارایی‌های نامشهود آنها می‌چرخید، هرچند که به نظر می‌رسد وجود برخی مشکلات امنیتی هم باعث شده تا ورود شرکت‌های بزرگ اکوسیستم استارتآپی کشور به بورس یا فرابورس با تاخیر همراه شود.
امیر هامونی، مدیرعامل شرکت فرابورس در این گفت‌وگوی زنده اینترنتی اعلام کرد که نسبت به گذشته وضعیت حاکمیتی شرکت‌ها و شفافیت صورت‌های مالی استارتآپها بسیار بهتر شده است. هامونی با اعلام اینکه دیگر شرکت‌هایی که در حال‌حاضر امیدهای اکوسیستم استارتآپی برای ورود به بورس هستند استارت‌آپ نیستند و یک شرکت تکنولوژی محور بزرگ هستند گفت: «چالشی که در حال‌حاضر و با نگاه به آینده پیش روی ماست نحوه ارزش‌گذاری این شرکت‌هاست و اینکه با چه قیمتی این شرکت‌ها وارد بازار سرمایه شوند. تعیین این قیمت یک چالش است و نیازمنده کمک اهالی بازار هم هستیم تا برطرف شود.»
او ادامه داد: «تمام تلاش ما این است که این شرکت‌های نوآور هرچه سریع‌تر وارد بازار سرمایه شوند. شاید از نگاه برخی ورود استارتآپها به این بازار تهدید محسوب شود، اما از نظر من با تمام چالش‌هایی که این صنعت به آن گرفتار است، ورودشان با بورس و فرابورس را یک فرصت می‌بینم. این فرصت هم نه تنها برای بازار سرمایه که برای کل اقتصاد کشور است.» هامونی تاکید می‌کند که ارزش‌گذاری شرکت‌های استارتآپی به روش‌های مختلف امکان‌پذیر است؛ اما برای فرابورس نیروی انسانی متخصص و ثبات مدیریتی است که میزان ارزش یک شرکت نوآور را مشخص می‌کند.
روش‌های اشتباه ارزش‌گذاری
ارزش‌گذاری شرکت‌های استارتآپی حداقل در پنج سال گذشته چالش اصلی اکوسیستم استارتآپی کشور بوده است. به باور برخی فعالان و کارشناسان بازار فناوری اطلاعات، نبود شرکت‌های متخصص و در کنار آن افرادی با تخصص ویژه در این زمینه باعث شده تا گروه‌های با ارزش‌گذاری به شیوه‌های اشتباه، تنها باعث ایجاد یک حباب در این بازار شوند.
فرشاد وکیل‌زاده، عضو هیات مدیره و دبیر اتحادیه کشوری کسب‌وکارهای مجازی نیز در این گفت‌وگو دلیل چالش امروز شرکت‌های استارتآپی به بورس را روش‌های ارزش‌گذاری اشتباهی اعلام کرد که پیش از این از سمت گروهی برای این شرکت‌ها در نظر گرفته شوده بود. وکیل‌زاده در این مورد گفت: «پایه‌ریزی که در اکوسیستم استارتآپی از سمت گروهی برای ارزش‌گذاری این شرکت‌ها شد، چالش امروز استارتآپها برای ورود به بورس است. یک عده در سال‌های اخیر آمدند روی بحث‌های ارزش‌گذاری تاکید کردند و روش‌های ارزش‌گذاری را ملاک قرار دادند که به جای اینکه براساس رشد واقعی باشد، براساس رشد شبیه‌سازی بود. یعنی با پول‌های خیلی زیاد و مخارج مارکتینگ بالا، رشد‌هایی محقق شد که طبق آن نیز افزایش سرمایه و منابع مالی جدیدی هم جذب شد که واقعی نبودند.» وکیل‌زاده باورد دارد که بزرگ‌ترین مشکل ورود شرکت‌های استارتآپی به بورس ارزش‌گذاری آنهاست که این مشکل سالهاست مشکل بزرگ اکوسیستم استارتآپی کشور هم شناخته شده است.
فرشاد وکیل‌زاده، عضو هیات مدیره و دبیر اتحادیه کشوری کسب‌وکارهای مجازی مشکل ارزش‌گذاری شرکت‌های استارتآپی برای ورود به بورس را یک مشکل قدیمی می‌داند که سالهاست اکوسیستم استارتآپی کشور با آن به دلیل ارزش‌گذاری اشتباه برخی گروه‌ها دست به گریبان است.
او در مورد مشخص کردن ارزش یک شرکت استارتآپی گفت: «در همه‌جای دنیا چیزی که ارزش دارد این است که منجر به درآمد و سودآوری شود. یعنی یک شرکتی ممکن است در مقطعی زیان‌ده باشد؛ اما سوال این است که آیا این زیان تا ابد ادامه خواهد داشت که به صورت منطقی پاسخ به این سوال منفی است و براساس سیاست‌ها و استراتژی که یک شرکت دارد ممکن است آن شرکت در مقطعی زیان‌ده باشد ولی چشم‌انداز و رویکردشان ممکن است منجر به سود شود.»
او با انتقاد از روش‌های ارزش‌گذاری در اکوسیستم استارتآپی ادامه داد: «چیزی که تا الان به من به عنوان یک فعال اکوسیستم در مورد روش ارزش‌گذاری القا شده این است که من را مجبور می‌کند روی فروشم تنها متمرکز شوم. این یعنی به من گفته میشود که نوآوری، تیم‌سازی و خلاقیت را کنار بگذارم و تنها به مارکتینگ توجه کنم؛ چرا که اگر در مارکتینگ بتوانم رشد ۱۰۰ یا ۲۰۰ درصدی را محقق کنم ارزش شرکتم ۲ تا ۳ برابر خواهد شد.» او تاکید می‌کند که ارزش‌گذاری درست باید بر مبنای جریان‌های آتی درآمدی یک شرکت و استراتژی بلند مدت آن شرکت برای رسیدن به سودآوری باشد.
در ادامه گفت‌وگو امیر هامونی اعلام کرد که در حال‌حاضر شرایط هم به گونه‌ای نیست که هیچ شرکت دانش‌بنیان و استارتآپی امکان ورود به بورس را نداشته باشد. آنطور که او در این برنامه گفت در حال‌حاضر ۱۳ هزار میلیارد تومان از سهام شرکت‌های دانش‌بنیان و استارتآپی د در فرابورس معامله میشود. به گفته او بالغ بر ۳۰ شرکت دانش بنیان در تابلو بورس و فرابورس تامین مالی شده‌اند. هامونی تاکید می‌کند که حجم تامین مالی در این بازار برای شرکت‌های نوآر با توجه به صندوق‌های سرمایه‌گذاری بسیار قابل توجه است.
او در مورد میزان صندوق‌های سرمایه‌گذاری در فرابورس گفت: «درحال‌حاضر ما ۱۰ صندوق سرمایه‌گذاری داریم که تقریبا هزار میلیارد تومان سایز این VCهای موجود است که مبلغ تعدیه آنها ۳۰۰ میلیارد تومان است و مبلغ سرمایه‌گذاری‌های آنها ۱۵۰ میلیارد تومان است و ارزش بازاری آنها هم تقریبا ۳۰۰ میلیارد تومان است.» او می‌گوید که در تلاش برای پذیره‌نویسی ۶ صندوق سرمایه‌گذاری دیگر هستند که سایزشان به ۵۶۰ میلیارد تومان می‌رسد. هامونی تاکید می‌کند که برخلاف جو موجود و فضای ناامیدی در اکوسیستم که پول وجود ندارد؛ اما در این بازار پول به اندازه کافی وجود دارد. او می‌گوید این هنر دوستان استارتآپی است که با صندوق‌های سرمایه‌گذاری به یک ادبیات مشترک شکل دهند.
مشکلات امنیتی
در کنار مشکلات ارزش‌گذاری شرکت‌های استارتآپی برای ورود به بازار سرمایه به نظر می‌رسد مشکلات دیگری هم وجود دارد که حالا به صورت جدید‌تر از سمت مقامات ارشد دولت نیز به آن اشاره میشود. برای نمونه چند هفته پیش محمدجواد آذری جهرمی، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات در رویدادی به صراحت و برای اولین بار اعلام کرد که دلیل تاخیر ورود شرکت‌های استارتآپی نگرانی برخی دستگاه‌های حاکمیتی است. جهرمی تاکید کرد که نگرانی برخی دستگاه‌ها در برابر بزرگ شدن اقتصاد شرکت‌های استارتآپی و ترس داشتن سرمایه‌‌گذار بزرگ در کشور باعث شده تا این شرکت‌ها همچنان پشت در بورس بمانند. به گفته جهرمی در این رویداد کسی که می‌خواهد بزرگ باشد باید حتما به جایی وصل باشد.
در همین زمینه نیز هفته گذشته حمید محمدی، هم‌بنیان‌گذار و مدیرعامل دیجی‌کالا نیز در گفت‌وگوی خود با برنامه شبانه‌های پیوست اعلام کرد که دغدغه‌های موجود برای ورود شرکت‌های استارتآپی برای ورود به بازار سرمایه فراتر از داستان‌های ارزش‌گذاری است.
امیر هامونی، مدیرعامل شرکت فرابورس اعلام می‌کند که در حال‌حاضر ۱۳ هزار میلیارد تومان از سهام شرکت‌های دانش‌بنیان و استارتآپی در فرابورس معامله میشود.
امیر هامونی، مدیرعامل فرابورس در این گفت‌وگو و در پاسخ به این سوال که چه نگرانی‌های امنیتی در مورد ورود شرکت‌های استارتآپی به بورس وجود دارد گفت: «یک روالی وجود دارد و این روال برای همه شرکت‌ها است نه فقط شرکت‌های استارتآپی. براساس این روال یک سری تاییدیه و استعلاماتی از مراجع نظارتی گرفته میشود، مخصوصا برای شرکت‌هایی که سهامدار عمده آنها قبلا تجربه حضور در بازار سرمایه نداشته‌اند.»
او هرچند اشاره مستقیمی به مشکلات امنیتی که شرکت‌های استارتآپی برای ورود به بورس به آن برخورد کرده‌اند نکرد اما تاکید کرد که این یک موضوع طبیعی است که نه تنها استارتآپها که شرکت‌های دیگر هم با آن درگیر هستند. هامونی در این زمینه توضیح داد: «استعلام برای ورود هر شرکتی به بورس از مراجع امنیتی و نظارتی گرفته میشود. اگر پاسخ استعلام مثبت باشد به کار ادامه می‌دهیم و اگر منفی باشد کار تا هرجا هم که پیش رفته باشد متوقف میشود. من نمی‌دانم دغدغه‌های امنیتی چیست و باید از مسئولانی که مسئول این کار هستند بپرسید.» او بارها تاکید کرد که روند استعلام گرفتن آنها در زمینه‌هایی مانند پول‌شویی، داشتن پرونده‌های حقوقی و قضایی و.. شرکت‌ها از نهادهای مشخص شده از ابتدای شکل‌گیری این بازار وجود داشته و شامل همه شرکت‌ها میشود.