شرکت گیت هاب که یک شرکت نرم‌افزاری آمریکایی است دسترسی برنامه‌نویسان ایرانی به این پلت‌فرم را باز کرده است. به گفته مدیر اجرایی این شرکت، آنها پس از دو سال تلاش توانسته‌اند مجوز دفتر کنترل سرمایه‌های خارجی (OFAC) برای استفاده ایرانیان از این سایت را دریافت کنند. این به معنی رفع تحریم‌های تکنولوژی برای استفاده ایرانیان از این سرویس است. آیا این اقدام می‌تواند به معنی آمادگی برای رفع تحریم‌های تکنولوژی بیشتری در آستانه روی کارآمدن دولت جدید آمریکا باشد؟

 

 

درحالی‌که طی سال‌های اخیر روزبه‌روز بر تعداد تحریم‌های تکنولوژیک اضافه می‌شد، به‌تازگی نت فریدمن، مدیر اجرایی گیت‌هاب طی بیانیه‌ای اعلام کرده که این شرکت توانسته است با پیگیری از دولت آمریکا، مجوز ارائه کامل خدمات خود به ایرانیان را از «دفتر کنترل سرمایه‌های خارجی» آمریکا (OFAC)دریافت‌ کند. چنین اتفاقی یکی از معدود موارد رفع تحریم تکنولوژی طی چند سال اخیر است و با توجه به نزدیک‌شدن به آغاز دوره دولت جدید آمریکا، می‌توان به رفع دیگر تحریم‌های تکنولوژی امید داشت. یکی از نکات مثبت دیگر این رفع تحریم، پیگیری ویژه شرکت گیت‌هاب برای دریافت مجوز رفع این تحریم علیه برنامه‌نویسان ایرانی است. از آنجا که این شرکت به‌صورت ویژه برای دریافت مجوز رفع تحریم‌های تکنولوژی علیه ایرانیان اقدام کرده و توانسته چنین مجوزی کسب کند، امید آن می‌رود که چنین اقدامی توسط شرکت‌های تکنولوژی دیگر نیز انجام شود. در متن بیانیه‌ای که فریدمن، در وبلاگ این شرکت منتشر کرده، آمده است: «تمامی توسعه‌دهندگان، فارغ از اینکه در کدام نقطه جغرافیایی زندگی می‌کنند، باید آزادانه دسترسی کاملی به گیت‌هاب داشته باشند. با وجود آنکه محدودیت‌های قانونی کشور آمریکا، دست ما را در ارائه خدمات کامل به برخی کشورها بسته بود، اکنون پس از پیگیری‌های قانونی موفق شدیم مجوز لازم برای ارائه خدمات کامل رایگان و اشتراکی به اشخاص و سازمان‌های خصوصی و دولتی در ایران را دریافت کنیم. طی دو سال توانستیم نشان‌دهیم که چگونه استفاده توسعه‌دهندگان از گیت‌هاب موجب پیشرفت انسانی، ارتباطات بین‌المللی و حفظ سیاست خارجی آمریکا مبنی بر ارتقای آزادی بیان و جریان آزاد اطلاعات می‌شود.»

 

  اوج‌گیری تحریم‌ها در دوران ترامپ

با آنکه در اواخر دوره ریاست‌جمهوری اوباما، رئیس‌جمهور دموکرات آمریکا، بخش زیادی از تحریم‌های تکنولوژی رفع شده بود و شرکت‌ها با دریافت مجوز اقدام به همکاری با ایران می‌کردند، اما با شروع دوران ریاست‌جمهوری ترامپ ورق برگشت و شدیدترین تحریم‌های چه در زمینه بانکی و چه تکنولوژی علیه ایران وضع شد. باوجودی که مقامات آمریکایی مدعی استفاده از تحریم‌ها برای فشار بر دولت ایران بودند، اما محدودیت‌های اعمال‌شده نتیجه‌ای جز ایجاد مشکل و محدودیت در دسترسی‌های مردم عادی نداشت. شرکت‌های بزرگی مانند اپل و گوگل، ارائه بخشی زیادی از خدمات به کاربران ایرانی را محدود کردند و حتی اپلیکیشن‌های ایرانی بسیاری (از اپ‌های بانکی و تاکسی‌های آنلاین گرفته تا برنامه‌های کاربردی در زمینه‌های مختلف دیگر) از پلتفرم‌های استور این شرکت‌ها‌ حذف شدند.

 

 با توجه به آنکه استورهای مشابهی مانند کافه‌بازار در ایران، توان ایجاد دسترسی کاربران به اپ‌های اندرویدی را داشتند، کاربران اندرویدی ضربه کمتری خوردند اما حذف این برنامه‌ها از اپل‌استور و دشواری در دور‌زدن این محدودیت از طرق دیگر، دارندگان گوشی‌های آی‌فون را در مدت اخیر با دشواری‌های زیادی روبه‌رو کرد. هرچند که بعدها شرکت‌ها با ارائه اپلیکیشن‌های تحت‌وب، مشکل دسترسی کاربران آی‌فون به برنامه‌های کاربردی مورد‌نیاز را نیز تا حد زیادی رفع کردند اما این اقدام دولت آمریکا برخلاف ادعای حمایت از حقوق مردم، چندان به مذاق دوستداران تکنولوژی در ایران خوش‌نیامد.

 

محدود‌شدن دسترسی برنامه‌نویسان ایرانی به سرویس‌های مدیریت سورس نرم‌افزاری مانند بیت‌باکت، گیت‌هاب، گیت‌لب از دیگر موارد مهم تحریم‌های تکنولوژی از سوی آمریکا علیه ایران هستند. مسدود شدن دسترسی توسعه‌دهندگان ایرانی به گیت‌هاب در سال ۲۰۱۹ انجام شد و این شرکت با تعیین مهلت ۲۴‌ساعته‌ای، از کاربران برنامه‌نویس ایرانی خواست تا دیتاهای موردنیاز خود را برداشت کنند. اما در چند ماه گذشته گیت‌لب در اقدامی عجیب بدون هیچ‌اطلاع قبلی اقدام به مسدود کردن دسترسی کاربران کرد و حتی اجازه برداشت پروژه‌‌هایشان از سرورها را نداد؛ به‌طوری که بسیاری از برنامه‌نویسان و شرکت‌ها، دسترسی خود به تعداد زیادی از پروژه‌های در حال انجام خود را از دست دادند. این شرکت در جواب ایمیل‌های اعتراضی کاربران گفته بود که به دلیل محدودیت‌های قانونی کشورش، امکان ایجاد هیچ‌گونه دسترسی وجود ندارد.

 

میلاد نوری، برنامه‌نویس کامپیوتری در گفت‌وگو با «دنیای‌اقتصاد» می‌گوید: با آنکه تمامی این سه سرویس، سرویس‌های مهم و شناخته‌شده‌ای در میان برنامه‌نویسان جهان هستند، اما رفع تحریم دسترسی برنامه‌نویسان ایرانی در گیت‌هاب اتفاق بسیار مهمی است زیرا گیت‌هاب فارغ از اینکه سرویسی برای مدیریت سورس‌ نرم‌افزار است، دسترسی برنامه‌نویسان ایرانی را به جامعه‌جهانی ۴۰‌میلیون نفری برنامه‌نویسان فراهم می‌کند. وی تاکید می‌کند:‌ این سرویس مانند شبکه اجتماعی تخصصی برای توسعه‌دهندگان ایرانی است و برنامه‌های توسعه‌یافته موجود در پروفایل هر کاربر، نقطه اتصال خوبی برای تعامل هرچه بیشتر آنها با شرکت‌های مطرح جهانی است.

 

این برنامه‌نویس کامپیوتری، با اشاره به اینکه در مدت تحریم اخیر این سرویس‌ها، برخی شرکت‌های ایرانی با دسترسی به سرورهای قوی توانستند خدمات نسبتا مشابهی برای توسعه نرم‌افزار در اختیار برنامه‌نویسان قرار دهند، می‌گوید: با وجود آنکه در زمینه فنی اختلال زیادی در کار توسعه‌دهندگان ایجاد نشد، اما دسترسی نداشتن به جامعه‌جهانی برنامه‌نویسان، مانع بزرگی در راه رشد و پیشرفت علاقه‌مندان این حوزه بود که خوشبختانه با اقدام اخیر این شرکت، مجددا این دسترسی میسر شد.

 

  سرنخی برای رفع تحریم‌های دیگر

یکی از بهانه‌هایی که بیشتر شرکت‌های آمریکایی در برابر درخواست کاربران در شبکه‌های‌اجتماعی برای رفع تحریم‌های تکنولوژیک یا ایمیل‌های پشتیبانی ارسال‌شده از سوی کاربران ایرانی به آن اشاره می‌کردند، محدودیت‌های قانونی کشور آمریکا برای خدمت‌رسانی این شرکت‌ها به کاربران برخی کشورهای خاص و نبود امکان رسیدگی به این موضوع بود. نوری تاکید می‌کند: شیوه رفع تحریم‌ها توسط گیت‌هاب، سرنخ خوبی است تا بتوانیم دیگر شرکت‌های تکنولوژی را به اقدام برای رفع تحریم‌ها ترغیب کنیم.

 

نوری معتقد است چنانچه اینفلوئنسرهای ما از پتانسیل موجود در شبکه‌های اجتماعی برای رساندن این موضوع به گوش مدیران شرکت‌های بزرگ تکنولوژی استفاده کنند، می‌توان به بهبود شرایط برای فعالان این حوزه و رفع تحریم‌ها و محدودیت‌ها از ابزارهای بیشتر امید داشت. تاکید بر این است که اگر قوانین کشور آمریکا، شرکت‌ها را مجبور به محدود‌کردن دسترسی کاربران برخی کشورها کرده، می‌توان با استفاده از چنین تبصره‌هایی علیه این تحریم‌ها اقدام کرد که این امر می‌تواند سرآغازی برای حرکت شرکت‌های بزرگی مانند گوگل، مایکروسافت، اپل و… برای رفع تحریم‌ها علیه کاربرانشان در کشورهایی مانند ایران باشد.

 

با توجه به آنکه سرویس‌های شرکت بزرگی مانند گوگل طیف گسترده‌ای از کاربران را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد، رفع محدودیت‌های ناشی از تحریم در چنین شرکت‌هایی بسیار مهم است. در حال‌حاضر سرویس‌های مهمی مانند گوگل آنالیتیکس، فایربیس (firebase) و … برای کاربران ایرانی مسدودند و سرویس مشابهی نیز برای جایگزینی وجود ندارد. حدود ۱۰ درصد از دارندگان گوشی موبایل در کشور، از گوشی‌های آی‌فون استفاده می‌کنند که رفع تحریم‌ها بر این گروه نیز می‌تواند تاثیر قابل‌توجهی بگذارد. تحریم ابزارها‌‌ و سرویس‌ها تنها تحریم‌های تکنولوژیک علیه ایران نیست و بسیاری از سایت‌ها و مستندات آموزشی نیز در حال‌حاضر از دسترس کاربران ایرانی خارج شده‌اند. اکنون باید منتظر بود و دید که آیا با اقدام اخیر گیت‌هاب که بهانه‌جویی‌های دیگر شرکت‌ها در مورد محدودیت‌های قانونی کشور آمریکا در ارائه خدمات به کاربران ایرانی را بی‌اثر کرد، شرکت‌هایی مانند اپل و گوگل که در کشورهایی مانند ایران تعداد قابل‌توجهی کاربر دارند، تلاش مشابهی برای رفع تحریم‌های خدماتی خود خواهند کرد یا نه.