روانشناس بالینی: فضای مجازی وارد سبد زندگی ما شده و غیر قابل برگشت است
کارشناسان و اساتید دانشگاه در شصت و سومین نشست نقد و اندیشه، استفاده از فضای مجازی و شبکه های اجتماعی را مهم دانستند اما برای رفع آسیب های این فضا نیز به فراگیری و آموزش در مدارس و خانواده و به دست آوردن مهارت های زندگی تاکید کردند.
به گزارش مرکز روابط عمومی و اطلاع رسانی وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، شصت و سومین جلسه از سلسله نشست‌های نقدواندیشه با موضوع «آسیب‌شناسی شبکه‌های اجتماعی در فضای مجازی» با حضور مهرنوش دارینی، روانشناس بالینی و مدرس دانشگاه، فردین علیخواه جامعه‌شناس و عضو هیأت علمی گروه جامعه‌شناسی دانشگاه گیلان و احسان شاه‌قاسمی عضو هیات علمی گروه ارتباطات اجتماعی دانشگاه تهران برگزار شد.
در ابتدای این نشست، مهرنوش دارینی به نیازهای انسان از کودکی تا بزرگسالی اشاره کرد و گفت: برای جذب مخاطب در شبکه های اجتماعی و فضای ارتباطی از جذابیت های مختلف استفاده می کنند و این فضا امکان بیشتری برای ایجاد این جذابیت ها دارد.
وی با اشاره به شیوع ویروس کرونا و ورود جوامع به مرحله جدیدی از ارتباطات، افزود: در این مرحله بخش بسیاری از فضای واقعی به فضای مجازی تبدیل شده در صورتی که آموزش مناسبی هم در این زمینه نداریم.
این مدرس دانشگاه به لایو اخیر در اینستاگرام بین یکی از شخصیت های مطرح در این شبکه اجتماعی و نوجوان 14 ساله اشاره کرد و گفت: این وضعیت در فضای حقیقی نیز وجود دارد اما شاید در فضای مجازی محرک و مشوق انگیزشی و قدرت مانور بیشتری وجود داشته باشد.
احسان شاه قاسمی یکی دیگر از اساتید حاضر در جلسه نیز با اشاره به تئوری سرشت و ذات شبکه های اجتماعی، گفت: رسانه و شبکه های اجتماعی سرشتی دارد در صورتی که ما به عنوان استفاده کننده باید تعیین کننده باشیم.
دسترسی به گوشی تا زیر ۱۸ سال مفید نیست
وی با اشاره به اینکه در دنیا بر اساس مطالعات توافق شده که تا سن 18 سالگی فرد نمی تواند تصمیم درستی بگیرد، افزود: دسترسی به گوشی و اینترنت برای زیر این سن مفید نیست و آنان را دچار مشکل می کند.
این استاد دانشگاه درباره لایو اخیر در اینستاگرام نیز تصریح کرد: بسیاری از افراد و مسوولین از این لایو تعجب کردند، در صورتی که این مسئله خیلی عجیب نیست و مدت هاست که این وضعیت وجود دارد و معلوم است مسوولین ما از نوع حضور نوجوانان در این شبکه اطلاعی ندارند.
وی افزود: باید از این تکنولوژی استفاده کنیم اما افراد برای حضور در شبکه های اجتماعی و فضای مجازی باید طرح شخصی داشته باشند و نوجوانان تا سن 18 سال نباید وارد این شبکه های اجتماعی شوند چرا که منظومه ای مانند این فضا اجازه زندگی مناسبی را به یک نوجوان 14 ساله نمی دهد.
شاه قاسمی تصریح کرد: چه کسی با یک نوجوان 14 ساله درباره حضور او در اینستاگرام صحبت کرده است و بیشتر توصیه ها دینی و سیاسی بوده است.
فردین علیخواه نیز در ادامه با اشاره به مطرح شدن بحث بستن شبکه های اجتماعی، گفت: آیا ما می توانیم اتومبیل را جمع کنیم، از اساس نمی توانیم و شبکه های اجتماعی نیز به همین صورت است و باید به سمت ابزار ببریم و از آن استفاده کنیم.
وی افزود: مشخص نیست برخی از مسوولین در چه جهانی سیر می کنند و چه برداشتی از این تکنولوژی دارند.
این استاد دانشگاه تصریح کرد: آنچه در شبکه های اجتماعی بروز می کند حاصل خرابی در بقیه بخش ها است و بار آن مسائل و مشکلات را شبکه های اجتماعی به دوش می کشند.
وی با اشاره به تحقیقاتی که در این حوزه داشته است، افزود: مجراهایی که باید در این حوزه آموزش دهند دچار محافظه کاری هستند و نوجوانان و جوانان نیز به شبکه های اجتماعی پناه می برند.
بعد ار فیلتر تلگرام دسترسی به محتوای جنسی افزایش یافت
علیخواه با اشاره به رشد دسترسی به محتوای جنسی بعد از فیلتر تلگرام، گفت: بار سایر تصمیمات غلط در حوزه های دیگر را شبکه های اجتماعی به دوش می کشند و ریشه های موضوعاتی که در شبکه های اجتماعی پررنگ هستند را باید در سایر عرصه ها جستجو کرد.
در ادامه این نشست، دارینی با اشاره به اینکه در این دوره کرونا استفاده از فضای مجازی و شبکه های اجتماعی وارد سبد زندگی ما شده است، گفت: برگشتن از این فضا اجتناب ناپذیر است به طوری که هم اکنون به دلیل آموزش مجازی بچه های دبستانی نیز گوشی هوشمند دارند و الزاما بعد از این دوران نیز نمی توانند گوشی نداشته باشند.
وی افزود: حریم شخصی نوجوانان از مواردی است که باید رعایت شود اما در این مرحله به تعارض حریم شخصی بر می خوریم، از طرفی والدین به دنبال هویت بخشی و نوجوان هم به دنبال استقلال است و به دلیل رعایت حریم شخصی نوجوان امکان نظارت بر عملکرد وی در فضای مجازی کم می شود.
وی تعیین سن 18 سال را نیز چالشی عنوان کرد و افزود: تعیین این سن برای انجام هرکاری که افراد در دوران قبل از آن نتوانسته اند انجام دهند مناسب نیست چرا که بعد از این سن، جوان فکر می کند دیگر آزادی کامل دارد که هر کاری انجام دهد.
محرومیت باعث پختگی افراد می شود
شاه قاسمی نیز با اشاره به اینکه بحران ها، انسان ساز هستند، گفت: محرومیت باعث پختگی و تلاش برای رهایی از آن می شود.
وی افزود: من به هیچ عنوان برای فرزند نوجوانم گوشی تهیه نمی کنم و برای استفاده از آموزش مجازی نیز گوشی خودم را برای مدت محدود در اختیار او قرار می دهم.
این مدرس دانشگاه درباره رعایت حریم خصوصی نوجوانان توسط والدین نیز گفت: بچه ها بخشی از وجود والدین و خانواده هستند و ما می توانیم در بخشی از حریم خصوصی آنان دخالت کنیم.
وی با انتقاد از ترویج فرد گرایی در جامعه، افزود: فردگرایی روان انسان را می خراشد و هم والدین و هم فرزندان در این فضا زیان می بینند، مانند همان نوجوان 14 ساله در لایو اینستاگرام که دچار فشارهای جسمی و روانی بود.
علیخواه نیز تاکید کرد: رویکرد من مدیریت این فضا است نه کنترل در صورتی که در جامعه بیشتر به دنبال کنترل افراد هستند چرا که در مدیریت نوعی ذکاوت و مهارت دیده می شود.
وی با اشاره به اینکه موضوع نوجوانان و شبکه های اجتماعی مسئله ایران نیست، افزود: این موضوع در تمام دنیا نیز مطرح است به طوری که در انگلستان تحقیقی از 3 هزار نوجوان در این حوزه انجام شده و هم اکنون به عنوان کتابی منتشر و توصیه شده که هر خانواده این کتاب را داشته باشد.
این مدرس دانشگاه، تصریح کرد: مسائل جنسی در جامعه پنهان و کتمام می شود اما در زیست جهان ما وجود دارد و حتی ما نیز به عنوان بزرگسالان و هیات علمی دانشگاه نیز این مطالب و ویدیوها را دریافت می کنیم و بسیار همه گیر و گسترده است.
موضوعاتی فراتر از لایو اینستاگرام در مدارس مطرح است
وی با اشاره به تحقیقات و یافته هایی که در این حوزه داشته است، افزود: موضوعاتی فراتر از بحث هایی که در لایو اخیر اینستاگرامی مطرح شده در مدارس ایران مطرح است.
علیخواه تصریح کرد: نوجوانان به غیر این فضاها جایی برای صحبت کردن در این موضوعات ندارند و در ضمن شبکه های اجتماعی نیز از این حضور استقبال می کنند.
وی به بخشی دیگر از تحقیق محقق انگلستانی اشاره کرد و افزود: بر اساس این تحقیق نوجوانان با داشتن موبایل و همچنین صفحات شخصی در شبکه های مانند فیس بوک و اینستاگرام احساس هویت می کنند و این عضویت بخشی از هویت آنان را تشکیل می دهد.
در ادامه این نشست مهرنوش دارینی درباره راهکار برخورد با نوجوانانی مانند نوجوان لایو اخیر اینستاگرامی نیز گفت: فضای خانواده در این موارد بسیار مهم است و به وسیله مدیریت غیر مستقیم با قوانین خانواده امکان مدیریت این فضا وجود دارد.
وی افزود: والدین باید اطلاعات خود را در این حوزه کامل کنند و به روز باشند تا فرزندان آنان احساس نکنند که والدین آنها از اطلاعات و تکنولوژی روز به دور هستند.
شاه قاسمی نیز با اشاره به اینکه شبکه های اجتماعی استراحت فرزندان ما را نیز کنترل می کنند، گفت: مسئله جنسی مختص گروه خاصی مانند نوجوانان نیست و حتی بزرگسالان و متاهلین نیز این مشکلات را دارند و این مسئله هرگز حل نمی شود.
مدرسه خلا آموزش در خانواده را پر کند
علیخواه نیز به وجود بیش از 10 میلیون نفر بی سواد در کشور اشاره کرد و گفت: مدرسه می تواند در این حوزه تعادل ایجاد کند و آموزش هایی را داشته باشد که بتواند خلا خانواده را در این حوزه مرتفع کند.
وی افزود: البته آموزش در مدارس با هزاران اگر و اما مطرح است و دانش آموزان باید به مربیان و اولیا مدرسه اعتماد داشته باشند که به دلیل برخی عملکردها این اعتماد وجود ندارد.
این جامعه شناس با اشاره به اینکه نسل جدید خویشتندار نیست، تصریح کرد: جریان روانشناسی زرد و عامه پسند لذت در لحظه را ترویج می کند و به این مسئله دامن می زند.
وی افزود: باید موضوع مسائل جنسی را در جامعه از شکل تابو درآورد و درباره آن صبحت کرد.
دارینی نیز در جمع بندی سخنان خود در این نشست با اشاره به اهمیت یادگیری افراد درباره فضای مناسب خود، گفت: باید هر فرد مسوولیت فردی و اجتماعی رفتار خود را بر عهده بگیرد و کنترل ها باید به صورت درونی تبدیل شود.
این روانشناس بالینی با تاکید به اینکه افراد باید مهارت های زندگی را به دست آورند، تصریح کرد: صبورانه باید برای خروج از آسیب ها راه حلی برای هر فرد داشته باشیم چرا که یک نسخه برای همه افراد پاسخگو نیست و مشکلی را حل نمی کند.
حذف شبکه های اجتماعی ما را به سرمنزل مقصود نمی رساند
وی درباره بحث بستن و محدود کردن شبکه های اجتماعی نیز افزود: حذف ما را به سر منزل مقصود نمی رساند.
شاه قاسمی نیز در پایان سخنان خود در این نشست به موضوع کنترل بر خود و آموزش آن تاکید کرد و گفت: باید به فرزندان خود آموزش دهیم که از لذت هم اکنون برای یک لذت بزرگتر گذر کنند.
وی افزود: باید با بچه های خود صحبت کنیم و همه آموزش ببینیم و اگر فرزندان اشتباهی داشتند والدین باید ببخشند و حمایت کنند.
این جامعه شناس تصریح کرد: جامعه فهم مناسبی دارد اما به دلیل اینکه مسیر بحث و گفت و گو بسته است نتیجه مناسبی نمی گیرد.
وی به فیلتر تلگرام اشاره کرد و افزود: کسی که تلگرام را فیلتر کرد حتی در حد یک صفحه نمی دانست بعد از این کار چه اتفاقی می افتد و این کار مردم آزاری و بی حاصل بود و افراد به سمت شبکه های اجتماعی مانند اینستاگرام رفتند.
شاه قاسمی تصریح کرد: اینستاگرام برای استفاده محدود مفید و بیش از آن مضر است ولی نباید فیلتر شود.
مسوولین هیچ کاری نکنند
وی افزود: آیا با فیلتر اینستاگرام لایوهای آنچنانی دیگر وجود ندارد.
علیخواه نیز در جمع بندی سخنان خود با انتقاد از اینکه این موضوع در ایران مانند بقیه مسائل سیاسی شده است، گفت: پیشنهاد من این است که مسوولین هیچ کاری نکنند و همین باعث سیاسی نشدن موضوع می شود و اساتید و کارشناسان این حوزه می توانند در این باره صحبت و نظرات خود را مطرح کنند.
وی به شکاف دیجیتال بین نسل گذشته و نسل امروز در خانواده ها اشاره کرد و افزود: مدرسه تا اندازه ای می تواند این شکاف را پر کند.
این مدرس دانشگاه، نقش تشکل های غیر دولتی در این حوزه را بسیار مهم ارزیابی کرد و گفت: فعالیت فعالان حقوق کودکان و زنان محترم شمرده شود و فضا برای فعالیت آنان مهیا باشد چرا که نقش موثری می توانند در این حوزه داشته باشند.
وی افزود: همچنین مدارس از کارشناسان مجرب به عنوان مربیان تربیتی استفاده کنند.