سرنوشت کاغذ خبر در عصر تکنولوژی
تکنولوژی هر روز در حال تغییر است. طبیعتا ابزارهای جدید شیوه اطلاع‌رسانی رسانه‌ها را هم تغییر می‌دهند و نیاز آنها به همراهی با این روند تغییر مدوام را بیشتر و بیشتر می‌کنند. با این اوصاف است که حالا اصطلاحاتی مانند روزنامه‌نگاری روبات‌ها و اتوماسیون اخبار به‌دنبال همین تغییرات ایجادشده توسط تکنولوژی‌های مدرن در فضای رسانه‌ها شکل گرفته‌اند. به این ترتیب بررسی تاثیر تکنولوژی‌های جدید بر روزنامه‌نگاری، به‌خصوص تکنولوژی روباتیک و هوش مصنوعی، می‌تواند تصویر بهتری از مسیر آینده روزنامه‌نگاری نشان دهد. در واقع باید دید که آیا هوش مصنوعی یا روبات‌ها می‌توانند جایگزین انسان‌ها در صنعت رسانه شوند، یا خیر؟ آیا این تکنولوژی‌ها می‌توانند بر کیفیت اطلاع‌رسانی و عملکرد رسانه‌ها تاثیر بگذارند؟ آیا استفاده از آنها سرعت و دقت بیشتری به روند مخابره اخبار و گزارشها خواهد داد؟
بعد از اختراع دستگاه چاپ، شاید یکی از مهم‌ترین مراحل در روند توسعه روزنامه‌نگاری استفاده فنی از کامپیوترها بوده است که با از بین بردن بعضی موانع، کمک بزرگی به ارتقای سطح کیفی روزنامه‌ها کرده است. اصطلاح روزنامه‌نگاری روباتیک به تازگی رواج پیدا کرده و به معنای استفاده از روبات‌ها در تولید محتوا است. براساس تحقیقات اخیر رویترز، ۷۵درصد از پلت‌فرم‌های رسانه‌ای استفاده از هوش مصنوعی برای تولید محتوا را آغاز کرده‌اند. «کریستین هاموند» توسعه‌دهنده یکی از اولین روبات‌های روزنامه‌نگار پیش‌بینی کرده است که بین ۵ تا ۱۰ سال آینده، ۹۰درصد از مطالب ژورنالیستی توسط روبات‌ها تولید خواهند شد. این درحالی است که کارشناسان هم انتظار دارند تا سال ۲۰۴۰ هوش کامپیوترها بیشتر از هوش انسان‌ها شود و به این نقطه شگفتی تکنولوژیک گفته میشود. در نهایت روزنامه‌نگاری از پیشرفت‌های سریع تکنولوژی بهره برده است و استفاده از آنها در صنعت روزنامه‌نگاری به دو مرحله تقسیم میشود:
استفاده از کامپیوترهای الکترومکانیکی برای نوشتن: با شروع جنگ جهانی دوم دولت‌ها از روند توسعه کامپیوترها حمایت کردند تا ماشین‌های الکترومکانیکی ظهور کنند. به این ترتیب در دهه ۱۹۵۰ استفاده از کامپیوترها برای جمع‌آوری، نوشتن، دسته‌بندی، ارتباط با منابع خبری و تعامل با آنها به خصوص برای ارسال و دریافت اطلاعات، در صنعت روزنامه‌نگاری آمریکا رواج پیدا کرد. در آغاز قرن بیست‌ویکم دیگر حذف کامپیوترها از کار روزنامه‌نگاری غیرممکن بود. هر مرحله از این کار با استفاده از کامپیوترها انجام می‌شد؛ پردازش سریع داده‌ها و واژه‌ها، دریافت اطلاعات و ذخیره آنها، ارتباط سریع و راحت‌تر با منابع خبر که به‌خصوص با ظهور اینترنت و راهکارهایش، تحولات بزرگی را در روزنامه‌نگاری ایجاد کردند.
ظهور اینترنت و استفاده از آن در روزنامه‌نگاری: در اوایل دهه ۱۹۹۰ به تدریج اینترنت به اتاق‌های خبر و روزنامه‌ها رسید و به‌طور گسترده توسط رسانه‌های آمریکایی و کانادایی مورد استفاده قرار گرفت. از آن زمان کشورهای دیگر هم کم‌کم برای نوشتن و ویرایش اخبار و گزارشها از آن استفاده کردند، تا آنکه اینترنت به ابزاری مهم و اصلی برای جمع‌آوری اطلاعات، اخبار و ارتباطات تبدیل شد و این روند به تحولی بزرگ در عملکرد حرفه روزنامه‌نگاری منجر شد. یکی از نتایج تحول اینترنت در روزنامه‌ها، ظهور روزنامه‌نگاری الکترونیک بود. در سال ۱۹۹۱ تنها ۱۰روزنامه روی اینترنت منتشر می‌شدند و این تعداد تا سال ۱۹۹۶ به ۱۶۰۰ روزنامه و در سال ۲۰۰۰ به ۴ هزار روزنامه در سراسر دنیا رسید. درحال‌حاضر ۹۹ درصد از روزنامه‌های جریان اصلی در آمریکا صفحات خود را روی اینترنت منتشر می‌کنند و تقریبا تمام روزنامه‌ها یک وب‌سایت دارند.
روبات‌ها و هوش مصنوعی
دنیای روزنامه‌نگاری در سال‌های اخیر شاهد تحولات مختلفی بوده است و این تحولات هسته اصلی کار روزنامه‌نگاری را هم هدف قرار داده‌اند. این تغییرات روی رابطه میان روزنامه‌نگار به‌عنوان تولیدکننده اخبار و عامه مردم به‌عنوان مخاطب تاثیر گذاشته است. حالا دیگر روزنامه‌نگار تنها تولیدکننده اطلاعات و اخبار نیست، مخاطبان هم دیگر نقش منفعل و مجهولی ندارند و یک عضو فعال در فرآیند روزنامه‌نگاری محسوب می‌شوند. این اتفاق مقدمه ایجاد تغییرات چشمگیر مرتبط با رسالت روزنامه‌نگاری، نقش و تاثیرگذاری آن بر جامعه شده است. روزنامه‌نگاری معاصر حالا خود را با چالش‌های جدیدی مواجه می‌بیند که سرعت مخابره اخبار و دقت اطلاعات منتشرشده تنها بخشی از آنها هستند. این تغییرات از روند تولید محتوا گرفته تا ویرایش اخبار و گزارشها، صفحه‌بندی و نحوه ارائه آنها را هم دربرگرفته است. حالا مفهوم تولید خبر هم تغییر کرده است و روزنامه‌نگار باید بتواند از شیوه‌های جدید ارتباط با عناصر خبر، از ترکیب اشکال جدید برای همراهی با فرمت جدید رسانه‌های دیجیتال گرفته تا مفاهیم جدید در نوشتن و انتقال اخبار و گزارشها، استفاده کند.
ایده آموزش کامپیوترها برای درک زبان انسانی به‌عنوان زیرمجموعه‌ای از ترجمه ماشینی در دهه ۱۹۵۰ ظهور کرد. در اوایل دهه ۱۹۸۰ مفهوم هوش مصنوعی به این شکل ارائه شد: بخشی از علم کامپیوتر که مربوط به هوش سیستم‌های کامپیوتری است و شباهت زیادی با ویژگی‌های رفتارهای انسانی مانند درک زبان، یادگیری منطق و حل مشکلات و … دارد. حالا دیگر کامپیوترها قادر به تقلید و الگوبرداری از منطق و رفتارهای انسانی بودند. شاید همین کشف بود که به ظهور روبات‌ها منجر شد. حالا روبات‌های رسانه‌ای توانسته‌اند نقش رسانه‌ها در زندگی روزمره را تغییر دهند و انتظار می‌رود روند تولید اخبار و گزارشها در آینده را هم متحول کنند. شاید همین روبات‌های روزنامه‌نگار باشند که بتوانند امکان رقابت با رسانه‌های صوتی و تصویری در زمینه سرعت مخابره اخبار را به روزنامه‌ها بدهند.
روبات‌های روزنامه‌نگار با استفاده از هوش مصنوعی می‌توانند مقالات، گزارشها و اخبار را براساس الگوهای از پیش تعیین‌شده‌ای تولید کنند. انبوه اطلاعات به‌دست‌آمده در این سال‌ها درباره روند کار تولید اخبار هم به شکل‌گیری نرم‌افزارها و پلت‌فرم‌هایی منجر شده‌اند که با امکان تحلیل داده‌ها به تولید اخبار و گزارشها کمک می‌کنند. حالا دیگر تکنولوژی‌هایی مانند تصویربرداری سه‌بعدی با کیفیت بالا، اینترنت پرسرعت، اینترنت اشیا و روبات‌ها به تدریج به ابزارهای اصلی و مهم روزنامه‌نگاری مدرن تبدیل می‌شوند. این همان پدیده‌ای است که به آن روزنامه‌نگاری اتوماتیک یا روباتیک گفته میشود.
جالب است بدانید اولین و مهم‌ترین تلاش برای خلق یک روبات روزنامه‌نگار که بتواند داده‌ها مختلف را پردازش، تحلیل و به یک خبر تبدیل کند، توسط یک تیم ژاپنی در سال ۲۰۰۷ انجام شده است. درحال‌حاضر اما صرف‌نظر از بنگاه‌های خبری بزرگی مانند آسوشیتدپرس، تنها چند سازمان رسانه‌ای توانسته‌اند روزنامه‌نگاری روباتیک را در روند کار روزمره‌شان به‌کار بگیرند. روزنامه‌نگاری روباتیک درحال‌حاضر با استفاده از آمار و اطلاعات می‌تواند به تحلیل آنها بپردازد و در نهایت با پیش‌بینی و نتیجه‌گیری از آنها گزارشها و اخبار نسبتا دقیقی را ارائه کند. این روند اما ناگزیر است و به همین دلیل است که رسانه‌های جریان اصلی به سرعت به سمت استفاده از هوش مصنوعی و روزنامه‌نگاری روباتیک در آینده پیش می‌روند. حالا بنگاه‌های رسانه‌ای بزرگی مانند نیویورک‌تایمز، بی‌بی‌سی، رویترز، واشنگتن‌پست، آسوشیتدپرس، گاردین و بلومبرگ از برنامه خود برای به‌کارگیری این شیوه‌ها و ابزارهای جدید خبر داده‌اند و انتظار می‌رود این فهرست هر روز بلندتر و بلندتر شود.
کارشناسان علم رسانه و ارتباطات معتقدند که استفاده از این ابزارها به جلوگیری از انتشار اخبار نادرست و جعلی، بالاتر رفتن سرعت مخابره اخبار و ارائه اخبار در لحظه و همچنین متمرکز کردن انرژی و توان نیروی انسانی روی بخش‌های مهم دیگر، کمک زیادی می‌کند.