شیوع کرونا دردسرهای زیادی در جهان ایجاد کرد که یکی از آنها افزایش نرخ بیکاری است و البته زنان در این زمینه بیش از مردان آسیب دیده‌اند. حوزه فناوری نیز از این قاعده مستثنی نیست و در بحران کرونا، زنان شاغل در این بخش بسیار بیشتر از مردان آسیب دیده‌اند. تازه‌ترین گزارش مؤسسه Harvard Business نشان می‌دهد در سال 2020 زنان 1.6 بار بیش از مردان همکارشان در حوزه تکنولوژی شغل خود را از دست داده‌اند که نماد بارز نابرابری جنسیتی به شمار می‌رود، اما محققان در همین گزارش مدعی شده‌اند که کرونا می‌تواند زمینه‌ساز اشتغال پایدار برای زنان در آینده باشد به شرط آن که به حوزه علم، پژوهش و فناوری(STEM)  و هوش مصنوعی ورود کنند.

یک شکاف جنسیتی

اما چرا اشتغال زنان در حوزه فناوری تا این حد شکننده  بوده است؟ در دوران کرونا زنان بسیار بیشتر از مردان در بحران کرونا آسیب دیدند که برخی، دلیل آن را این موضوع می‌دانند که از پذیرش زنان برای فعالیت در حوزه فناوری زمان زیادی نگذشته است. برخی دیگر هم می‌گویند هرچند حالا دیگر زنان بیشتری درحال تلاش برای کاهش شکاف در شغل‌های علمی، فنی، مهندسی و ریاضیات هستند ولی در دوران کرونا و به دلیل دورکاری، مسئولیت تعداد زیادی از آنها در خانه بسیار زیاد شد تا جایی که مدیران تصمیم به حذف آنها گرفتند، حتی برخی معتقدند اگر اوضاع به همین منوال پیش برود وضعیت اشتغال زنان در فناوری 10 سال به عقب بازمی‌گردد. در مقابل، عده دیگری عدم تمایل زنان به تحصیل و فعالیت در مشاغل فناوری و کم تعداد بودن آنها در محل کار را عامل تعدیل بیشتر زنان نسبت به مردان می‌دانند. مطالعات مجمع جهانی اقتصاد در سال 2020 نشان می‌دهد درحالی که 55 درصد از فارغ‌التحصیلان دانشگاه‌ها در جهان زنان هستند ولی حدود یک سوم آنها رشته‌های STEM را انتخاب می‌کنند که در این میان، 3 درصد زنان در رشته آی‌سی‌تی، 5 درصد در رشته‌های علم و ریاضیات و 8 درصد هم در رشته‌های مهندسی تحصیل می‌کنند.

از سوی دیگر مردان در رده‌های بالای شغلی فناوری به طور متوسط حقوق 73 هزار دلاری دارند درحالی که این مبلغ برای زنان 65 هزار و 300 دلار است و این رقم نشان از یک شکاف 11درصدی دارد. اما ذکر این نکته ضروری است که حقوق زنان در مشاغل STEM حدود 35 درصد بیشتر از سایر فرصت‌های شغلی است و همین موضوع می‌تواند عاملی برای تشویق زنان برای ورود به تحصیل و کار در این حوزه باشد. همچنین تحقیقات مؤسسه پژوهشیTrustRadius  نشان می‌دهد در سال 2020 بیشتر بویژه شغل فناوری زنان جوانی که تازه به محل کار وارد شده بودند از دست رفت و در این میان زنان رنگین پوست، بیشترین آسیب را بویژه در امریکا دیده‌اند.

رشد 16 درصدی مشاغل هوش مصنوعی

با اینکه کرونا بر تعداد بی شماری از صنایع تأثیر گذاشت و تعداد زیادی شغل را از بین برد ولی یک صنعت تاب آوری بالایی داشت و حتی شاهد رشد آن در بحبوحه کرونا بوده‌ایم که آن هم هوش مصنوعی(AI)  است و بسیاری برای مشاغل مرتبط با آن، آینده‌ای بسیار مناسب پیش‌بینی می‌کنند. میزان تقاضا برای افراد دارای مهارت در حوزه هوش مصنوعی، روندی صعودی و حتی انفجاری دارد. طبق مطالعات مؤسسه  Harvard Business، بازار هوش مصنوعی در سال 2021 رشد 16 درصدی خواهد داشت و به موازات توسعه بازار کار و اشتغال، فرصت های شغلی برای زنان نیز در حوزه هوش مصنوعی وجود دارد. درحال حاضر همچون سایر بخش‌های فناوری، در حوزه هوش مصنوعی نیز با نابرابری جنسیتی مواجه هستیم به گونه ای که کمتر از 26 درصد شغل‌های هوش مصنوعی در اختیار زنان قرار دارد.کم تعداد بودن زنان شاعل در این حوزه در کنار افزایش ظرفیت شغلی، پنجره‌ای به سوی اشتغال زنان می‌گشاید تا به فناوری روی خوش نشان دهند. محققان این مؤسسه معتقدند زنان نقش کلیدی در توسعه فناوری هوش مصنوعی و علم داده(دیتا) دارند و برای پاسخ به تقاضای کار در حوزه هوش مصنوعی، باید زنان بیشتری از فرهنگ ها و سنین مختلف تشویق شده و وارد رشته های فناوری و هوش مصنوعی شوند. باید دختران را از سن پایین به علم و ریاضیات ترغیب کرد تا دریچه‌ای از فرصت‌ها به روی آنان باز شود و در آینده، شغل‌های مناسبی در حوزه هوش مصنوعی و فناوری به دست بیاورند و به این ترتیب تعداد زنان شاغل در این بخش افزایش یافته و نابرابری و شکاف جنسیتی روز به روز کمتر شود. زنان شاغل در حوزه فناوری هم می‌توانند آموزش‌های لازم را ببینند و به هوش مصنوعی ورود کنند که در این زمینه استفاده از Google AI بهترین راهکار است تا مهارت‌های اساسی هوش مصنوعی را از راه دور یاد بگیرند.

«ریتیکا گونار» معاون داده و هوش مصنوعی کمپانیIBM نیز در این باره گفت: پاندمی کرونا سبب عدم اطمینان زیاد و بالا رفتن میزان تقاضا برای هوش مصنوعی در جهان شده است که این روند ادامه خواهد داشت. تاکنون برای مقابله با کرونا از هوش مصنوعی استفاده زیادی شده و هنوز هم می‌توان از آن بهره بیشتری برد. بیمارستان‌ها از هوش مصنوعی برای شناسایی بیماران استفاده می‌کنند و دولت‌ها هم در اپ‌های ردیابی بیماران کرونایی از این فناوری پرکار بهره می‌برند. در این مدت کمپانی‌های کوچک و بزرگ هم از هوش مصنوعی استفاده کردند تا بتوانند برای نخستین بار در تاریخ همه کارمندان خود را دورکار کنند.

گونار ادامه داد: برای رفع تبعیض‌ها باید زنان بیشتری به حوزه علم و تکنولوژی ورود کرده و در رشته‌های STEM تحصیل کنند. طبق تحقیق  IBM حدود 85 درصد از متخصصان حوزه هوش مصنوعی معتقدند که در این صنعت در سال‌های اخیر تنوع جنسیتی بهتری نسبت به سایر بخش‌های فناوری ایجاد شده و این موضوع تأثیر مثبتی بر تکنولوژی داشته است. 86 درصد از 3 هزار و 200 نفری که در امریکای شمالی، اروپا و هندوستان در نظرسنجی این کمپانی شرکت کردند گفتند که بدون هیچ تعصبی به توانایی‌های هوش مصنوعی در تصمیم‌گیری اعتماد دارند ولی باید تلاش بیشتری انجام شود تا دختران از سن  کم با حوزه هوش مصنوعی آشنا شوند. 46 درصد مردان حاضر در این نظرسنجی از دوران دبیرستان یا حتی زودتر به فناوری علاقه‌مند بوده‌اند ولی 53 درصد زنان تنها به عنوان یک مدرک به آن نگاه می‌کرده‌اند.

طرح‌هایی برای اشتغال زنان

موضوع شکاف جنسیتی در حوزه فناوری تا آنجا بود که مجمع جهانی اقتصاد نیز سال گذشته بر لزوم پیوستن زنان به برنامه‌های متمرکز بر شغل‌هایSTEM  تأکید کرد و کمپین‌های بین‌المللی در این زمینه در چندین کشور ایجاد شد. از کمپانی‌های بزرگ فناوری فعال در این زمینه می‌توان به  IBM،IPsoft  و مایکروسافت اشاره کرد. از استرالیا تا عربستان سعودی و کانادا رهبران زن موفق در حوزه هوش مصنوعی و STEM  دختران و زنان را به این موضوع تشویق کردند تا فرصت‌های شغلی مهندسی، هوش مصنوعی و علم را اشغال کنند. در کاخ سفید نیز ایوانکا ترامپ درقالب برنامه ابتکاری WGDP  تلاش‌هایی برای جذب زنان به این حوزه انجام داد. در قالب این برنامه قرار است تا سال 2025 حدود 50میلیون زن در جوامع در حال توسعه به شغل‌های حوزه تکنولوژی ورود کنند که با آموزش، اعطای وام و… تا پایان سال 2020، این موضوع برای حدود 12میلیون نفر تحقق پیدا کرد. این برنامه بیشتر در جوامعی اجرا می‌شود که نابرابری جنسیتی در آنها بیشتر دیده می‌شود.

جالب است بدانید هرچند در بسیاری از کشورهای جهان شاهد اخراج و تعدیل زنان در حوزه فناوری هستیم اما در بریتانیا وضعیت دیگری را شاهد هستیم. در کمال ناباوری تعداد زنان شاغل در حوزه آی تی در بریتانیا در سال 2020 بیش از سال 2019 بوده است. با وجودی که در بیشتر نقاط دنیا زنان در صنایع گوناگون و صنعت آی تی بیش از مردان شغل خود را از دست داده‌اند اما در بریتانیا درصد زنان شاغل در حوزه تکنولوژی 20درصد افزایش داشت درحالی که این رقم افزایش در سال 2019 حدود 19درصد بود.

هندوستان نیز یکی دیگر از کشورهایی است که زنان فعال در حوزه تکنولوژی از کرونا آسیب زیادی ندیده اند. شیوع کرونا زمینه‌ساز تغییرات مثبتی برای زنان در صنعت سرویس‌های تکنولوژی هندوستان به ارزش 200 میلیارد دلار شد. در جامعه سنتی هندوستان دورکاری هرگز پذیرفته نشده بود و بسیاری از زنان تحصیلکرده نیز به دلیل شرایط زندگی خود و اجبار به مراقبت از کودکان یا سالمندان گاه مجبور بودند قید کار را بزنند اما حالا با توجه به پذیرش دورکاری به عنوان شیوه نوین اشتغال، سدها و موانع زیادی از مقابل زنان هندوستان برداشته شده است.