اینترنت تعادل قدرت را در جهان برهم زده است
این افسانه دوران ماست: سرمایه‌گذاران خرد هم داستان شدند و با خرید سهام یک فروشگاه بازی‌های ویدیویی در شرف ورشکستگی، صندوق‌های مدیریت ریسک طمع‌کار وال‌استریت را شکست دادند. اما شورش معلامله‌گران آنلاین و هجوم برای خرید سهام «گیم‌استاپ» نکته‌های بیشتری در خود دارد.
اینترنت در حال برهم زدن تعادل قدرت به صورت پیش‌بینی نشده است و همان ابزارهایی که افراد را توانمند می‌کند، می‌تواند برای سازماندهی سریع و ناگهانی، کنترل سازمان‌های بزرگ و ایجاد بحران نیز مورد استفاده قرار بگیرد یا موجب ایجاد شورش‌های افراطی شوذ؛ مانند آنچه روز ششم ژانویه در ساختمان کنگره آمریکا اتفاق افتاد.
در دنیای تالارهای گفت‌وگوی اینترنتی با آدم‌های بی‌نام و نشان، شوخی‌های وحشیانه و منطق وارونه و دروغین حاکم شده در دوران همه‌گیری کرونا، شورش‌ها در شکل‌ها، اندازه و با اهداف مختلف بروز می‌کند. هفته گذشته نیز رشد عجیب و غریب سهام گیم‌استاپ حاصل همین شورش‌ها بود و کسی چه می‌داند فردا چه در انتظار ماست.
اما یک واقعیت قطعی است: شاهد اتفاقات تازه‌ای خواهیم بود.
هر روز تعداد بیشتری از ما می‌آموزیم که چگونه سیستم را به بازی بگیریم؛ حالا چه با دلایل انسانی و اصیل و چه برای تفریح. اگر یک میم (meme) از برنی سندرز با آن دستکش‌های مشهور می‌تواند حواس ما را از مراسم تحلیف رییس جمهوری آمریکا منحرف کند و یک تالار گفت‌وگو در ردیت قادر به ایجاد وحشت در وال‌استریت است، شاید بتوان انتظار اتفاق‌های خوب هم داشت.
تیفانی سی لی، استاد حقوق و وکیل فناوری که در زمینه حریم خصوصی و راهبری پلتفرم‌های فناوری کار می‌کند، در توییتی نوشت: اینترنت قادر به دموکراتیزه کرده دسترسی و تغییر دینامیک قدرت بین مردم و نهادهای سنتی است.
وی روز جمعه گذشته نیز در مصاحبه‌ای، با بیان اینکه در ماجرای گیم‌استاپ، هدف تهدید منافع چند صندوق مدیریت ریسک بزرگ بود، افزود: اما در جاهای دیگر، هدف می‌تواند شیطانی‌تر باشد. فضاهای آنلاین برای تندرو کردن افراد به سوی افراطی‌گری و برنامه‌ریزی برای جرایم و حملات نژادپرستانه و نفرت پراکن استفاده میشود. در واقع اینترنت به خودی خود، نه فرشته است و نه شیطان.
جیسون ویلکینسون، بیشتر به منظور تفریح به خرید و فروش سهام می‌پرداخت؛ اما پس از اینکه به دلیل شرایط ناشی از بحران همه‌گیری کرونا، شغل خود را در یک شرکت فناوری از دست داد، به طور جدی‌تر در فروم WallStreetBets ردیت فعال شد. این شهروند 30 ساله نیویورکی، در اوقات فراغتی که بین دو کار پاره وقت خود – تحویل غذای موتوری و چاقوتیزکنی- به دست می‌آورد، معامله سهام را آغاز کرد و در ماه نوامبر نیز شروع به خرید سهام گیم‌استاپ کرد.
وی پنج‌شنبه گذشته گفت: دیروز ارزش سهامم از 9 هزار دلار به نزدیک 30 هزار دلار رسید و امروز ده هزار دلار از دست دادم. من سهام را نمی‌فروشم. زیرا این هفته وضعیت کمی احساسی شده است.
همانند بسیاری از تحرکات عمومی، نمی‌توان به دقت گفت که ماجرا از کجا شروع شده است؛ البته حداقل 5 تحریک کننده عمده وجود داشته است. یکی از آنها Roaring Kitty است؛ یک شخصیت محبوب یوتیوب اهل حومه بوستون که به فردی مشهور در فروم ردیت تبدیل شد. او جزو اولین کسانی بود که به خرید سهام گیم‌استاپ اظهار علاقه کرد و الهام بخش تعداد زیادی از دنبال‌کنندگانش شد.
سرمایه گذارانی که از انجمن ردیت بودند، از پلتفرم چت دیسکورد برای تشویق همدیگر استفاده کردند و اپلیکیشن رابین‌هود نیز ابزاری بود که می‌توانستند با تنها چند کلیک روی گوشی‌های هوشمندشان، به معامله سهام بپردازند.
آنان، خیلی زود، مدیران صندوق‌های ریسک سرمایه‌گذاری را که درصدد فروش استقراضی سهام گیم‌استاپ برآمده بودند، دشمن خود یافتند و یکدیگر را به خرید بیشتر و افزایش قیمت سهام ترغیب کردند.
در سال 2017 نیز، زمانی که زنان، و برخی مردان، به بیان تجارب خود از آزار و تجاوز جنسی در شبکه‌های اجتماعی پرداختند، هشتگ MeToo بسیار پربازدید شد. اگرچه خود این واژه در سال 2006 از سوی تارانا بورک، فعال اجتماعی ابداع شده بود، اما 11 سال طول کشید تا بر اثر فضای سیاسی، پرونده‌های مطرح علیه هاروی واینستاین و ظهور شبکه‌های اجتماعی، فرصت ایجاد یک حرکت اجتماعی را با این کلید واژه فراهم کند. شبکه‌های اجتماعی به فراگیری و سازماندهی اعتراضات مردمی در قالب کارزار «جان سیاهان اهمیت دارد» (Black Lives Matter) نیز کمک کردند؛ تظاهراتی که تابستان گذشته، در اعتراض به رفتار خشن پلیس و مرگ جورج فلوید آغاز شد و آمریکا و چندین کشور دیگر را درنوردید.
اما جنبش توده‌ای که از جوامع آنلاین و با هدف انگیزش معامله‌گران آماتور نشات گرفته، وال‌استریت و بازار مالی آمریکا را شوکه کرده است.
به گفته سینال آرال، مدیر برنامه اقتصاد دیجیتال موسسه فناوری ماساچوست (MIT)، شور و هیجان ایجاد شده در شبکه‌های اجتماعی که بازار سهام را به هم ریخته، با کارزارهای اطلاعات غلط که بر انتخابات ملی اثرگذاشت و تحرکاتی که به ماجرای ساختمان کنگره انجامید، شباهت دارد. در تمامی این وضعیت‌ها نمی‌توان تقصیر را به گردن شخص خاصی انداخت.
وی افزود: تفاوت مهمی بین بازیگرانی که دستکاری در سهام را هماهنگ می‌کنند و یک سرمایه‌گذار خرد که در این هیجانات گیر می‌کند، وجود دارد. ما در جریان شورش ساختمان کنگره نیز شاهد هر دو این گروه‌ها بودیم.
یکی از مواردی که ماجرای گیم‌استاپ را از سایر اقدامات شرورانه متمایز می‌کند، این است که ماجرای گیم‌استاپ، بیش از اینکه به اطلاعات غلط متکی باشد، نتیجه انجام هماهنگی‌های آنلاین است. مشخص نیست که آیا اقدامات تحریکی انجام شده، به مقوله دستکاری بازار وارد میشود یا نه.
دخالت پلتفرم‌هایی مانند رابین‌هو نیز موجب نگرانی‌های عمویق‌تری درباره این موضوع شده که چگونه برخی از اپلیکیشن‌های موبایل موجب اجبار در عملکرد افراد می‌شوند.
وقتی در این اپلیکیشن‌ها سهام می‌خرید، یک پیام تشویقی دریافت می‌کنید و به گفته آرال، این اپلیکیشن‌ها در واقع سیستم جایزه دوپامینی مغز ما را فعال می‌کنند.
بنابراین، حالا که اینترنت نه فرشته است و نه شیطان، چگونه باید ضمن جلوگیری از آسیب‌ها، این پدیده ارتباطی جهانی را در خدمت نیروهای خیر قرار داد.
به گفته لی، راه‌های مختلفی برای این کار وجود دارد؛ اما این تعادل به دشواری برقرار میشود. نباید آنقدر سانسور یا محدودیت ایجاد کرد که مردم نتوانند از اینترنت به منظور امور مثبت استفاده کنند.