رویکرد مرکز ملی فضای مجازی در رابطه با منظومه های ماهواره ای
با ظهور و بلوغ فناوریهای نوین در انقلاب صنعتی چهارم، منظومه های ماهواره ای به عنوان نماد عصر چهارم فضا در صنعت ماهواره در حال رونمایی و بهره برداری است.
به گزارش روابط عمومی مرکز ملی فضای مجازی، منظومه هایی چندصدتایی و چندهزارتایی از ماهواره های ارزان قیمت و پرظرفیت که در مدار نزدیک به زمین مستقر شده و با سرعت بسیار بالا و تأخیر بعضاً کمتر از زیرساخت های زمینی اقدام به پوشش وسیعی از کره زمین می کنند و از لحاظ فنی، تطابق پذیری بسیار مناسبی با نسل پنجم ارتباطات (5G) دارند.
همگرایی در پیشرفت فناوری، ظهور مدل های جدید تجاری، تخصیص بودجه های هدفمند و تقاضای بیشتر کاربران برای تأمین ظرفیت بیشتر، سرعت بالاتر و تأخیر کمتر، موفقیت بازار منظومه های ماهواره ای را اکنون نسبت به گذشته محتمل تر میکند.
طبق آمار اتحادیه بین المللی مخابرات (ITU)، بیش از 4 میلیارد نفر در کشورهای در حال توسعه و بیش از 200 میلیون نفر در کشورهای پیشرفته به اینترنت دسترسی ندارند و این درحالیست که طبق آمار اتحادیه بین المللی مخابرات، متوسط ضریب نفوذ اینترنت در دنیا از حدود 17 درصد در سال 2005 به حدود 53 درصد در سال 2019 است. بنابراین تأمین خدمات پهن باند و اینترنت، محرک اصلی توسعه منظومه ها و ارائه خدمات به صورت منطقه ای و جهانی شده است.
چالشهای مختلفی از سوی تحلیلگران، برای توسعه دهندگان، بهره برداران و دولتها در بهره برداری از منظومه های ماهواره ای مطرح شده است. مهمترین چالشهای پیش رو در این حوزه عبارتند از:
تغییر مفاهیم حکمرانی در کنترل ترافیک ارتباطات و محتوا و گریز از درگاه های رسمی تبادل دیتا در کشور؛
ثبت بین المللی و انبارداری طیف (ضایع کردن دسترسی و حقوق مدار فرکانس دیگر کشورها)؛
مدیریت ترافیک منظومه ها در فضا؛
کاهش خطرات پسماندهای فضایی؛
ابهام در تأمین مالی و برنامه کسب و کار؛
رویکرد مرکز ملی فضای مجازی
1-بهره برداری از فرصت ها و پیش گیری از آسیب ها
با رشد اقتصاد بخش فضایی، کشور ها برای ایجاد نوآوری و رشد اقتصادی به دنبال نقش آفرینی و بهره برداری در این صنعت نوپا هستند و دولت ها به طور فزاینده ای برای جذب و تسهیل ورود سرمایه گذاران جدید فضایی رقابت می کنند.
در این میان اگرچه اهدافی همچون ایجاد فرصتهای جهانی ارتباطات برای کاهش شکاف دیجیتال و پوشش مناطق محروم و کم برخوردار کره زمین در کنار اهداف اقتصادی و توسعه سهم بازار جهانی مشهودند اما اهداف جانبی و نهفته سیاسی و امنیتی آنها از جمله تاثیر گذاری بر حکمرانی ارتباطات نیز غیر قابل انکارند.
پوشیده نیست که مدیریت هوشمند فرصتها و چالشهای کارکرد منظومه های ماهوارهای برای تمام حاکمیتها حتی کشورهای پیشرو در این زمینه از اولویت بالایی برخوردار است. از دامنه تاثیر فراگیر خدمات منظومه ای می توان به حوزه های فضای مجازی، ارتباطات و دسترسی به اینترنت، داده ومحتوا، شبکه های زیرساختی در معماری ارتباطات، کیفیت دسترسی به خدمات اپراتوری، اقتصاد دیجیتال، امنیت و حاکمیت اشاره نمود.
2-ظرفیت ها و نیاز کشور
وسعت و تنوع جغرافیایی ایران در منطقه غرب آسیا، موقعیت ژئوپلتیک کشور در اتصال سه قاره جهان، جمعیت 85 میلیونی ایران و بیش از 400 میلیونی منطقه، منابع عظیم انرژی، شاهراههای ارتباطی حساس آبی، هوایی و زمینی و محل وقوع بسیاری از جنگهای اخیر در جهان، همه و همه لزوم بهره مندی از یک زیرساخت فضایی ایمن، مستقل و قدرتمند برای بهره برداری از خدمات مخابراتی، ناوبری و سنجش از دور را مشخص و مبرهن میکند.
منظومه های ماهواره ای می توانند با توجه به ویژگی های ذاتی خود همچون پایداری، انعطاف پذیری، تأخیر کم و تأمین ظرفیت قابل ملاحظه و ارزان قیمت، کمک شایانی در کاهش شکاف دیجیتال در کشور و سیگنال رسانی به مناطق محروم و دورافتاده داشته و به عنوان بخش مهمی در لایه زیرساخت و خدمات پایه معماری شبکه ملی اطلاعات نقش آفرین باشد.
با عنایت به بیش از دو دهه فعالیت جمهوری اسلامی ایران در صنعت فضایی و دستیابی به دانش بومی چرخه کامل زنجیره ارزش ماهواره، صنعتی سازی و راه اندازی منظومه ماهواره ای می تواند مسیر میان بر دسترسی کشور به خدمات فضا پایه و منابع مدار-فرکانس باشد و دسترسی نسل های آتی ایران به فضا را تضمین کرده و جان تازه ای به صنعت فضایی ایران بخشد.
مرکز ملی فضای مجازی همراستا با اهداف سند جامع توسعه هوافضای کشور و به منظور بهره برداری از همه ظرفیت های زیرساختی کشور، از توسعه صنعت فضایی کشور و نقش آفرینی فعالانه آن در تکمیل شبکه ملی اطلاعات برای کاهش شکاف دیجیتال و ارائه خدمات متنوع فضاپایه به جامعه پشتیبانی و حمایت می کند.
3-لزوم فعالیت اپراتورهای ماهواره ای در چارچوب قانون
بازارهای تجاری و سرمایه گذاران خصوصی، دنباله روی بخش دولتی به عنوان مهمترین مشتری اولیه خدمات فضایی هستند. نوآوری در فناوری، محرکی برای دولتهاست که رهبری جهانی را به دنبال خواهد داشت. از سوی دیگر با رشد انفجاری تبادل داده ها و تحول دیجیتال در صنایع مختلف، رقابت و تقاضا برای دسترسی به زیرساخت مخابراتی پایدار و پرسرعت به شدت افزایش پیدا کرده است. با این تحول شگرف در بلوغ فناوری های مختلف و صنعت ساخت و پرتاب ماهواره، کشورهای پیشرفته با نادیده انگاشتن حقوق و منافع سایر کشورها و با سرمایه گذاری های هنگفت در بهره برداری از منظومه های ماهواره ای، درصدد ایجاد یک رهبری و حکمرانی جدید در حوزه ارتباطات فضاپایه، دسترسی نامحدود به منابع مدار-فرکانس، کاربری دوگانه (نظامی و غیر نظامی) از منظومه های ماهواره ای و تهدید حاکمیت ارتباطات در کشورهای مستقل و در حال توسعه هستند.
اپراتورهای ماهواره ای ملزم به فعالیت طبق معاهدات بین المللی در حوزه فضایی و اصول و مقررات سازمان ملل و اتحادیه های تخصصی مربوطه هستند و باید قوانین و مقررات ملی کشورها را برای حفظ استقلال و حاکمیت دولتها در حوزه ارتباطات و صیانت از گذرگاه های رسمی تبادل اطلاعات را به منظور جلوگیری از هرج و مرج و مقابله با جرایم سایبری رعایت نمایند. حفظ حریم خصوصی آحاد جامعه از جمله الزامات و خطوط قرمز مقرات برای اپراتورهای ماهواره ای در توسعه زیرساخت ارتباطی و فعالیت در معماری شبکه ملی اطلاعات کشور است.
4-تعیین راهبرد و تدوین طرح های کلان در کارگروه منظومه های ماهواره ای
مرکز ملی فضای مجازی ضمن توجه به تأثیر منظومه های ماهواره ای به عنوان بخش جدایی ناپذیر ارتباطات آینده و به منظور سامان بخشی به فعالیت سازمان های متولی در این حوزه، اقدام به تشکیل کارگروه منظومه های ماهواره ای با رویکرد بهره مندی از فرصت های جهانی و صیانت از ظرفیت های ملی نموده است.
این کارگروه در بالاترین سطح با حضور همه نمایندگان و نقش آفرینان صنعت فضایی، حوزه ارتباطات و فناوری اطلاعات، تنظیم مقررات ارتباطات و کسب و کار به منظور تدوین چارچوب مدیریت هوشمند حوزه منظومه های ماهواره ای از منظر فضای مجازی تشکیل شده است. این کارگروه ها مسئولیت تدوین راهبردها، طرح های کلان ملی، مقررات، دستور العملها و استانداردهای بهره مندی از فرصت ها و پیشگیری از آسیب های احتمالی را از ابعاد مختلف فنی و توسعه زیرساخت، رگولاتوری، کسب و کار، حقوقی، ارتباطات بین الملل و دفاعی و امنیتی بر عهده دارند.