توصیه رییس مرکز مطالعات فضای مجازی به آذری جهرمی: دُن کیشوتِ درونت را بُکُش جناب وزیر!
رئیس مرکز مطالعات فضای مجازی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی پیشنهاد کرد که وزیر ارتباطات گزارشی از عمل به وظایف زیرساختی خود در توسعه فضای مجازی سالم، ارائه دهد.
عزیز نجف پور آقابیگلو * در یادداشتی که در اختیار خبرگزاری مهر قرار داده در خصوص اظهارات اخیر محمدجواد آذری جهرمی وزیر ارتباطات در خصوص تربیت در فضای مجازی و منسوخ شدن فیلترینگ سایت‌ها به نکاتی اشاره کرده است.
در این یادداشت آمده است:
«در باب فرمایشات اخیر جناب آذری جهرمی چند نکته به ذهنم خطور می‌کند:
۱. به میزانی که جناب جهرمی بر ابعاد مهندسی و امنیتی و یحتمل اقتصادی فضای مجازی اشراف دارند به همان میزان به ابعاد ماهوی و انسانی و اجتماعی فضای مجازی اشراف ندارند و مثلاً همین که فضای مجازی را در مقابل فضای حقیقی قرار می‌دهند و توجه ندارند که امر مجازی در مقابل امر حقیقی و واقعی نیست بلکه خودش نوعی خاص از حقیقت و واقعیت است و یا اینکه تربیت در فضای مجازی را عین فضای فیزیکی قلمداد کرده و متعاقباً نظریات تربیتی ارائه می‌کنند، ضعف دانش انسانی و اجتماعی خودشان را نمایان می‌کنند.
۲. طبیعی است که تربیت، تربیت است چه در فضای مجازی چه در فضای فیزیکی. فقط با این توجه که هرکدام الگو، روش و الزامات و ملاحظات خاص خودش را دارد. آیا وزیر محترم با الگو، روش، الزامات و ملاحظات تربیت در فضای مجازی آشنا هستند؟
۳. برای من واقعاً جای سوال است که مثلاً چه کسی فکر می‌کند مسئولیت تربیت در فضای مجازی صرفاً بر عهده حاکمیت است؟ قبلاً هم که وزیر جوان منتقدین دکترین دولت را متهم به تکنولوژی هراسی می‌کردند، دوستانه برایشان نوشتم که مشخصاً چه کسی اینگونه فکر می‌کند؟ چرا همچون دون کیشوت با دشمن خیالی می‌جنگید؟ اگر ایشان قائل به شأن تربیتی برای حاکمیت نیست خوب همین را بگوید چرا آدرس غلط می‌دهد؟
واقعیت این است که تربیت، وظیفه فرد، خانواده، جامعه و حاکمیت است و حتی لیبرال ترین حکومت‌های غربی هم در حوزه تربیت کودک و نوجوان با کسی شوخی نمی‌کنند و در بهترین دانشگاه‌هایشان در سطوح عالی متخصص در عرصه‌های علوم تربیتی آموزش می‌دهند و خروار خروار کتاب و مقاله و کورس‌های دانشگاهی در موضوع تربیت دارند و همچنین در حوزه تبلیغات که بازوی فرهنگی و تربیتی جامعه است وضعیتی اینچنینی دارد…
قبلاً به شوخی می‌گفتم که کمی غربی باشید لطفاً! جمهوری اسلامی هم در این حوزه طبق قانون وظایف خودش را دارد و در ساختارهای متعددی متشکل از متخصصان مثلاً شورای عالی انقلاب فرهنگی، وزارتخانه‌های آموزش و پرورش، علوم، ارشاد و… در حوزه سیاستگذاری و برنامه ریزی اقدام میشود. اگر وزیر محترم با قوانین و سیاستها مشکل دارند همین را بگویند و حاشیه نروند.
۴. ایشان در ادامه به ناکارآمدی «انسداد سایت‌ها» اشاره کرده و البته توضیح نداده که آمریکایی‌ها که حکمرانان بلامنازع فضای مجازی در دنیا هستند چرا به این ناکارآمدی ملتفت نیستند و در چارچوب قوانین و هنجارهای مطلوب جامعه خودشان شدیدترین قوانین فیلترینگ را دارند و مثلاً گذشته از انسداد سایت‌های غیرمجاز، می‌توانند فرد متخلف را تا ۳۰ سال هم زندانی کنند.
۵. دوقطبی سازی فیلترینگ-آزادی که توسط دوستان اعتدال ترویج میشود نباید ما را در دام خودش گرفتار کند. این مساله فارغ از اینکه واقعی نیست، نباید به عنوان مساله اصلی جامعه ایرانی هم تلقی شود. مساله اصلی جامعه ایرانی عدم شفافیت و کفایت قوانین و مقررات و مهم‌تر از آن، عدم امکان اعمالِ قانون و مقررات در ساحت فضای مجازی است. طبیعی است که هر آدم عاقلی می‌داند که قانون ضعیف، بهتر از بی قانونی است و وقتی امکان اعمال قوانین کشور در فضای مجازی موجود نباشد گویا اینکه قانونی وجود ندارد… چه ضعیف چه خوب.
۶. در این دنیایی که به قول وزیر محترم، رمزنگاری‌های پیشرفته و ابزارهای ماهواره‌ای راهکار «انسداد سایت‌ها» را دچار انسداد کرده است، با چه الگو و روشی باید اعمال حکمرانی کرد؟ پاسخ ایشان این است که «تکیه بر جوان‌های خلاق و وارد شدن در رقابت با پلتفرم‌های بین المللی». اما پرسش این است که آیا ایشان به همین فرمایش خودشان عمل کرده اند؟
مثلاً در همین قضیه پیام رسان های بومی که قرار بود به رقابت پیام رسان های بین المللی بروند چه مانع و تنگ نظری ای بود که دولت نخواست یا نتوانست به ایشان تکیه کند؟ آیا توسعه حداکثری سرویس‌های خارجی و عدم ایجاد زیرساخت‌های مورد نیاز سرویس‌های بومی برای توسعه قابل دفاع است؟
همین که وزیر محترم حاضر است در پیام رسان فیلتر شده خارجی تیک آبی بگیرد و یا در شبکه مجازی جدیدی فعال شود که طبق آخرین آمار در کل دنیا کمتر از ۴ میلیون کاربر دارد ولی حاضر نیست در پیام رسان های داخلی که توسط جوانان خلاق توسعه یافته، فعال شود، پیام روشنی دارد.
۷. آموزش و ارتقای مداوم سواد فضای مجازی مردم کاری است که توسط وزارت ارشاد، صدا و سیما، وزارتخانه‌های آموزش و پرورش و علوم و دهها مجموعه دولتی و حاکمیتی و عمومی در حال انجام است. قوه قضائیه هم مثل همه سیستم‌های قضائی دنیا با همه ضعف‌ها و قوت‌هایش در حال رسیدگی به جرایم و انحرافات است ولی پرسش این است که آیا وزارت ارتباطات در توسعه فضای مجازی سالم به وظایف زیرساختی خود عمل کرده است؟
توسعه پلتفرم‌های بومیِ قابل مقررات گذاری که الگوریتم‌های ارتباطی و گردش محتوای آن به صورت سالم انجام بپذیرد، بر عهده کیست؟ ارائه اینترنت سالم که در آن لیست سفید و سیاه و خاکستری مشخص شده باشد بر عهده کیست؟ موتور جستجویی که تا حرف «س» تایپ می‌کنید سریع تصاویر مستهجن را ردیف نکند بر عهده کیست؟ پیام رسان و شبکه اجتماعی ای که امکان نظارت به والدین بدهد کجاست؟
چه کسی باید زنجیره ارزشی که در آن خدمات و محتوای سالم برای کودکان و نوجوانان و خانواده تولید شود را، ایجاد کند؟ وظیفه مدیریت و ایجاد سرویس‌های پایه فضای مجازی طبق مصوبه شبکه ملی اطلاعات بر عهده کیست؟ و….
پیشنهاد دارم وزیر محترم به جای سرک کشیدن در حوزه‌های تخصصی ای که سوادش را ندارد و خارج از حوزه وظایفش می‌باشد، گزارشی از عملکرد خودش در حوزه موظفی وزارت ارتباطات ارائه کند.
* رئیس مرکز مطالعات فضای مجازی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی