راز یک رشد انفجاری
تا چند ماه پیش به نظر می‌رسید ظرفیت شبکه‌های اجتماعی پر شده و حتی برای کاربران شبکه‌های اجتماعی پرطرفدار هم قابل تصور نبود که یک پلت‌فرم جدید بتواند در این عرصه سر و صدا به پا کند. اما استارت‌آپ کوچک کلاب‌هاوس در عصر شبکه‌های اجتماعی محبوب توانست با فرصت‌سازی از دو مسیر به «محبوبیت انفجاری» برسد. تعداد کاربران شبکه اجتماعی تازه‌تاسیس کلاب‌هاوس در فاصله کمتر از یک‌سال، رشد نجومی پیدا کرده و ارزش آن با رشد ۱۰ برابری، اکنون از یک میلیارد دلار گذشته است. نوآوری کلاب‌هاوس به‌صورت «امکان صحبت دوطرفه اما به نوبت در اتاق‌های گفت‌وگو پیرامون موضوعات مورد علاقه کاربران»، مهم‌ترین علت رشد پرشتاب این شبکه اجتماعی است. کلاب‌هاوس، فرصت صوتی برای انواع کسب‌وکارها بابت تعامل با مشتریان، معرفی محصول و همچنین گپ و گفت با متخصصان حوزه‌های مربوطه را فراهم کرده است. با این حال، به رغم محبوبیت بالا، درمورد این شبکه اجتماعی و نقش آن در آینده تردیدهایی وجود دارد.
هانیه تقی‌زاده: از گذشته‌ها همیشه بزرگ‌ترها توصیه می‌کردند که سعی کنید بیشتر از آنکه حرف بزنید، گوش کنید. حال به‌نظر می‌رسد شبکه اجتماعی تازه تاسیس کلاب‌هاوس قرار است این فرهنگ را نهادینه کرده و ارتباطات، تعاملات و آموزش را وارد عصر جدیدی کند. عصری که طرفین به نوبت شروع به صحبت می‌کنند و حتی چهره‌های سیاسی و مردم می‌توانند با حداقل محدودیت‌ها، به صحبت و گفت‌وگوی دوطرفه بنشینند و ارتباطاتی صریح و خودمانی داشته باشند؛ چیزی که رسانه ملی و حتی دیگر انواع رسانه تا به امروز در انجام آن ناتوان بودند. تا همین چند ماه پیش کسی باور نمی‌کرد که با وجود توییتر، فیس‌بوک، اینستاگرام، تلگرام، واتس‌اپ و… به این زودی‌ها اتفاق شگفت‌انگیزی در فضای جهانی شبکه‌های اجتماعی رخ دهد و پلت‌فرم جدیدی بتواند مجددا نظر مخاطبان را جلب کند. با این حال استارت‌آپ کوچک کلاب‌هاوس توانست در کمتر از یک سال به بحث داغ مجامع تکنولوژی و استارت‌آپی با ارزش بیش از یک میلیارد دلار تبدیل شود. چت صوتی کاربران پیرامون موضوعی مشخص در هر روم، مبنای عملکرد کلاب‌هاوس است. این استارت‌آپ با هدف‌گیری بخشی از بازار شبکه‌های اجتماعی که پیش‌تر توسط دیگر پلت‌فرم‌ها پوشش داده نشده بود، توانست به سرعت تعداد قابل‌توجهی مخاطب جذب کند. به‌طوری‌که کلاب‌هاوس با تجربه کاربری جدید و متنوعی که ایجاد کرده است، نه تنها بخش زیادی از کاربران دیگر شبکه‌های اجتماعی را به سمت خود کشانده و محل جدیدی برای وقت‌گذرانی و تفریح و سرگرمی ایجاد کرده، بلکه توانسته به فضایی کارآمد برای هم‌اندیشی، آموزش، اطلاع‌رسانی و… تبدیل شود و حتی جای پادکست و رادیو را برای برخی کاربران بگیرد. اکنون هر فردی به تناسب علایق و خواسته‌هایی که دارد، می‌تواند با افرادی از گروه‌های مختلف وارد تعامل و گفت‌وگو شود. حال چه این تعامل از نوع تفریح و وقت‌گذرانی و بحث‌های خودمانی باشد و چه بحث‌های علمی، فرهنگی، تخصصی و سیاسی با مطرح‌ترین چهره‌های هر حوزه. فارغ از سبک جدیدی که کلاب‌هاوس وارد ارتباطات افراد کرده، حضور پررنگ و فعالانه متخصصان و چهره‌های مطرح جوامع مختلف را می‌توان یکی از شاخص‌ترین ویژگی‌های کلاب‌هاوس دانست که باعث شده افراد بتوانند به خوبی شبکه‌سازی کنند و از به‌روزترین دانش و مباحث روز مطلع شوند.
تب داغ عضویت در کلاب‌هاوس
چنین استقبالی از کلاب‌هاوس درحالی شکل گرفته است که اپلیکیشن این برنامه به‌صورت رسمی تنها برای کاربران سیستم‌عامل iOS عرضه شده و عضویت در این شبکه مشروط بر داشتن دعوت‌نامه از سوی اعضای این شبکه اجتماعی است. تقاضای کاربران باعث شده تا پیش از عرضه نسخه رسمی اندرویدی این اپلیکیشن، نسخه‌های غیررسمی متعددی توسط برنامه‌نویسان نوشته و از طریق استورها در اختیار کاربران گوشی‌های اندروید قرار گیرد. با این حال هنوز مشروط بودن حضور در این شبکه اجتماعی به داشتن دعوت‌نامه از سوی دیگر کاربران، یکی از چالش‌ها و محدودیت‌های عضویت در این پلت‌فرم به حساب می‌آید. به‌طوری‌که اوایل راه‌اندازی این شبکه اجتماعی، دعوت‌نامه این اپلیکیشن وارد بازار سیاه شده بود و برخی افراد با قیمت‌های بالایی، اقدام به فروش آنها در پلت‌فرم‌های مختلف آگهی آنلاین می‌کردند.
گفته میشود یک توسعه‌دهنده اندرویدی مدتی است که به تیم کلاب‌هاوس پیوسته و قرار است این شرکت به‌زودی نسخه‌ای رسمی از این اپلیکیشن را در اختیار کاربران گوشی‌های مبتنی بر اندروید قرار دهد. همچنین از آنجا که شرط داشتن دعوت‌نامه تنها به‌دلیل محدود بودن منابع و زیرساخت‌های این شرکت در نظر گرفته شده، مدیران کلاب‌هاوس وعده داده‌اند که با آماده شدن زیرساخت‌ها، این شرط را حذف کرده و عضویت در آن برای تمامی کاربران آزاد شود. پیش‌بینی میشود با عرضه نسخه رسمی کلاب‌هاوس برای اندروید و حذف شرط داشتن دعوت‌نامه برای عضویت، تعداد کاربران این اپلیکیشن به‌صورت انفجاری افزایش یابد.
سیستم‌عامل اندروید با داشتن بیش از 2 میلیارد کاربر، پرطرفدار‌ترین سیستم‌عامل گوشی‌های هوشمند در جهان است. آنچه تا اینجا مشخص است آن است که حتی مدیران کلاب‌هاوس نیز به این زودی، چنین رشد عجیبی را برای این برنامه متصور نبودند و تیم کوچک آنها، که گفته میشود کمتر از صد نفر هستند، هنوز آمادگی مدیریت تعداد زیاد کاربران را ندارد. در نتیجه به‌نظر می‌رسد با گذشت زمان و کسب آمادگی بیشتر تیم راه‌انداز این اپلیکیشن، شاهد تحولات اساسی‌تری در آن باشیم. یکی از نسخه‌های غیررسمی کلاب‌هاوس که توسط میلاد نوری، برنامه‌نویس ایرانی طراحی شده، استفاده از کلاب‌هاوس را برای بسیاری از کاربران اندروید ممکن کرده و توانسته در هر کدام از پلت‌فرم‌های «پلی‌استور» و «بازار» بیش از 50 هزار نصب بگیرد.
علل محبوبیت
تب داغی که مدتی است در میان کاربران برای پیوستن به این شبکه اجتماعی به راه افتاده است را شاید بتوان به حضور برخی چهره‌های شناخته شده دنیای تکنولوژی مانند ایلان ماسک، بیل گیتس، مارک زاکربرگ و… مرتبط دانست. این افراد که به نوعی سلبریتی‌های دنیای فناوری و ارتباطات هستند، چند ماه پیش در برخی روم‌های این اپلیکیشن با دیگر کاربران به بحث و تبادل نظر درباره مسائل مختلف پرداختند. حتی در آن زمان، ایلان ماسک، مرد بلند پرواز دنیای فناوری با تگ کردن حساب کاربری کاخ کرملین و درج توییتی خطاب به پوتین، از وی دعوت به گفت‌وگو در این شبکه اجتماعی کرد. دیمیتری پسکوف، سخنگوی کرملین نیز در این رابطه به خبرنگاران گفت: «به‌طور کلی، این یک پیشنهاد بسیار جالب است، اما باید بدانیم که هدف از این درخواست چیست و چه چیزی پیشنهاد شده است. ابتدا باید آن را بررسی کرده و بعد از آن، در این رابطه پاسخ خواهیم داد.» استقبال گسترده کاربران از کلاب‌هاوس از آمریکا شروع شد و هنوز این کشور بیشترین تعداد کاربر فعال در کلاب‌هاوس را دارد. با این‌حال محبوبیت کلاب‌هاوس به سرعت به دیگر کشورهای غیرآمریکایی نیز سرایت کرده است؛ به‌طوری‌که در ماه‌های اخیر در آلمان، ژاپن، انگلیس، ترکیه و کانادا کلاب‌هاوس پرنصب‌ترین اپلیکیشن استورهای این کشورها بوده است.
ایرانیان و کلاب‌هاوس
علاوه بر جدید بودن تجربه چت صوتی برای کاربران شبکه‌های اجتماعی، کلاب‌هاوس موجب شده محیط بسیار جذابی برای «بحث» ایجاد شود و اقشار مختلف با ایدئولوژی‌های کاملا متفاوت با یکدیگر، از سراسر جهان در اتاق‌های گفت‌وگو حاضر شوند و در مقابل هم به اظهار عقاید و نظرات خود درباره هر موضوع بپردازند؛ امکانی که با چنین کیفیتی پیش‌تر توسط رسانه‌های دیگر فراهم نشده بود.
یک ماهی است که کلاب‌هاوس به شدت موردتوجه کاربران ایرانی نیز قرار گرفته و افراد با اشتیاق بسیاری به‌دنبال دریافت دعوت‌نامه برای عضویت در این شبکه‌اند. جذابیت این شبکه در ایران به قدری است که اخیرا چهره‌های مطرح سیاسی مانند محمدجواد ظریف، وزیر امورخارجه، علی‌اکبر صالحی رئیس سازمان انرژی اتمی و برخی دیگر از مقامات دولتی و چهره‌های شاخص سیاسی اجتماعی نیز در اتاق‌های بحث این اپلیکیشن حضور پیدا کرده و پیرامون مسائل روز به بحث و گفت‌وگو با دیگر کاربران پرداختند. اکنون کلاب‌هاوس حتی به تریبون جدیدی برای صاحبان دیگر رسانه‌ها نیز تبدیل شده که با ایجاد اتاق‌هایی با محوریت حوزه تخصصی فعالیتشان، بخشی از داده‌های خود را در آنجا با کاربران به اشتراک می‌گذارند. بخش عمده‌ای از رسانه‌های خبری رسمی و غیررسمی، تصویری، صوتی، مکتوب، چاپی، آنلاین و… در این شبکه اجتماعی حضور دارند و به‌صورت مرتب برنامه‌هایی با موضوعات مختلف را اجرایی می‌کنند.
اما و اگرها درباره فیلترینگ کلاب‌هاوس
درست همان‌طور که در کوچه، خیابان، صفحات و پلت‌فرم‌های مختلف اینترنتی و… کاربران با یکدیگر درباره موضوعات مختلف از جمله موضوعات سیاسی صحبت می‌کنند، این مدل بحث‌ها به کلاب‌هاوس نیز کشانده شده است. گاهی این بحث‌های سیاسی حساسیت‌برانگیز شده و در برخی کشورها مانند چین که جو محدود و بسته‌ای در اطلاع‌رسانی دارند، دولت این کشور، شبکه اجتماعی کلاب‌هاوس را فیلتر کرده است. با وجود آنکه هنوز مدت زیادی از روی کار آمدن این شبکه اجتماعی در کشور نمی‌گذرد، زمزمه‌ها و سوالاتی درباره احتمال فیلتر شدن یا نشدن این شبکه اجتماعی در ایران نیز شنیده میشود. به‌طوری‌که دادستان کل کشور در پاسخ به این ابهامات گفته است: فعلا برنامه‌ای برای فیلتر کردن کلاب‌هاوس نداریم و حتی قرار است یوتیوب برای برخی کاربران رفع فیلتر شود.
محمدجواد آذری‌جهرمی، وزیر ارتباطات نیز که پیش‌تر بارها در اتاق‌های گفت‌وگوی کلاب‌هاوس حاضر شده روز گذشته درباره مخالفت‌های برخی نهادها با شبکه اجتماعی کلاب‌هاوس در گفت‌وگو با «ایسنا» گفته است: «ناراحتی صداوسیما از کلاب‌هاوس مثل بسیاری دیگر از رفتارهای آنها برای من هم قابل درک نیست، کسانی که به‌دنبال افزایش همبستگی ملی هستند از این گفت‌وگوها حمایت می‌کنند.» وی ادامه داد: «گفت‌وگوهای صوتی یک نوآوری جدید در فضای مجازی دنیا است و ضمن استفاده از آن، از توسعه در پلت‌فرم‌های ایرانی هم استقبال و حمایت می‌کنیم.» همچنین امیر خوراکیان، معاون حقوقی و امور مجلس مرکز ملی فضای مجازی به تازگی از احتمال ساخت کلاب‌هاوس بومی خبر داده و با دعوت از بخش‌خصوصی برای ایجاد خدمتی مشابه گفته است: ایجاد سرویس و خدماتی مشابه کلاب‌هاوس در داخل کشور با توجه به زیرساخت‌های داخلی به راحتی مقدور است.
سیستم اتاق‌های گفت‌وگو در کلاب‌هاوس به این‌صورت است که یک یا چند نفر وظیفه مدیریت امکان و زمان صحبت حاضرین در اتاق را به عهده می‌گیرند و به نوبت تریبون در اختیار افراد مختلفی قرار می‌گیرد تا بتوانند برای مدتی که برای آنها در نظر گرفته شده صحبت، بحث و تبادل‌نظر کنند. با وجود چنین امکاناتی برای راه‌اندازی و مدیریت بحث‌ها در کلاب‌هاوس و همچنین نزدیک بودن زمان انتخابات، پیش‌بینی میشود این شبکه اجتماعی در چند ماه پیش‌رو، به‌شدت موردتوجه کاندیداها و طرفدارانشان قرار گیرد و میزبان بخش قابل‌توجهی از گفت‌وگوهای انتخاباتی باشد.
چالش حریم خصوصی در کلاب‌هاوس
«جایی برای پنهان شدن نیست»؛ این یکی از معروف‌ترین جملاتی است که کارشناسان درباره حریم خصوصی در شبکه‌های اجتماعی و فضای مجازی می‌گویند. بررسی‌های متخصصان حوزه امنیت نشان داده است در بسیاری از فضاهای آنلاینی که افراد حضور پیدا می‌کنند، کوچک‌ترین حرکات، رفتارها و گفته‌هایشان تحت کنترل است و داده‌های بسیاری در هر لحظه از هرکدام از ما توسط پلت‌فرم‌های مختلف جمع‌آوری میشود.
حریم خصوصی در فضای آنلاین و شبکه‌های اجتماعی همواره از موضوعات چالش‌برانگیز بوده است. چالش اول ناشی از این است که در قوانین کشورهای مختلف، تعریف دقیقی از حریم خصوصی در فضای اینترنت وجود ندارد و به تبع آن در بسیاری موارد، قوانین حمایتی کافی برای پشتیبانی از افراد در برابر سوءاستفاده‌های احتمالی شکل نگرفته‌اند. چالش دوم آن است که در بسیاری مواقع مشخص نیست که دقیقا چه داده‌هایی از هر فرد در اختیار دیگر کاربران و شرکت ارائه‌دهنده آن پلت‌فرم قرار می‌گیرد.
کلاب‌هاوس نیز از دیگر شبکه‌های اجتماعی مستثنی نیست و این پلت‌فرم نوپا در همین ابتدای امر، کاربران را با چالش‌های مختلفی در زمینه حریم خصوصی‌شان روبه‌رو کرده است. براساس قوانین وضع شده توسط کلاب‌هاوس، تمامی اتفاقات و گفت‌وگوهای داخل این پلت‌فرم باید در همان لحظه و به‌صورت زنده شنیده شود و هیچ کاربری اجازه ندارد فایل صوتی گفت‌وگوهای انجام‌شده در این شبکه اجتماعی را ضبط و با دیگران به اشتراک گذارد. مقرر شده تا در صورتی که کاربری از این قانون تخطی کند، اکانت آن کاربر تعلیق شود. با این‌حال در اتاق‌های گفت‌وگوی ایرانی کلاب‌هاوس، بسیاری از افراد با کسب اجازه از سخنرانان و اعضای حاضر در اتاق، فایل صوتی این گفت‌وگوها را در برخی از پلت‌فرم‌های دیگر به اشتراک می‌گذارند.
با وجود تاکید مدیران کلاب‌هاوس بر ضبط و نگهداری نشدن گفت‌وگوها، تضمینی وجود ندارد که کسی فایل‌های صوتی این گفت‌وگوها را ذخیره نکند. این فایل‌های ذخیره شده را می‌توان تقطیع کرد و با نام و صدای افراد در پلت‌فرم‌های مختلف منتشر کرد و جمله یا صحبتی را به افراد نسبت داد که در حقیقت به آن صورت و با آن منظور مشخص گفته نشده است. از آنجا که مخاطبان در جریان صحبت‌های کامل آن شخص نیستند، ممکن است چیزی کاملا متضاد با آنچه شخص گفته را برداشت کنند و به این ترتیب، اعتبار آن شخص مخدوش شود.گذشته از چنین سوءاستفاده‌های احتمالی از سوی برخی کاربران، نوع اطلاعاتی که کلاب‌هاوس به‌صورت پیش‌فرض از شخص به فالوورهایش نشان می‌دهد مشکل‌ساز شده است. درحال‌حاضر، در فضای کلاب‌هاوس، شخص دعوت‌کننده از فرد به این شبکه اجتماعی، فالوورهای وی و اینکه اکنون در کدام اتاق گفت‌وگو درحال گوش دادن به چه موضوعی است، برای فالوورهای سطوح مختلف مرتبط با آن فرد قابل مشاهده‌اند. همچنین، اپلیکیشن کلاب‌هاوس در زمان ثبت‌نام و ورود کاربر به این پلت‌فرم، به لیست مخاطبان کاربر دسترسی پیدا کرده و مجوز دسترسی به میکروفن و ضبط گفت‌وگوهای افراد را نیز می‌گیرد. مدیران این پلت‌فرم اعلام کرده‌اند هدف از ضبط و نگهداری گفت‌وگوهای افراد در این پلت‌فرم، داشتن داده برای مواردی است که به‌دلیل موضوع خاصی، نیاز به استناد به این داده‌ها وجود داشته باشد. به‌نظر می‌رسد زمان نگهداری فایل گفت‌وگوها 24 ساعت باشد اما هیچ تضمینی وجود ندارد که تمام داده‌ها بعد از زمان اعلام شده کاملا از بین بروند. در بخشی از قوانین کلاب‌هاوس ذکر شده که در صورت دستور مقامات دولتی کشورها، این شرکت فایل برخی گفت‌وگوها را در اختیار آن کشور قرار خواهد داد.