جایگاه «فاوا» باید در دستگاه‌ها تعریف شود
شعار امسال از سوی رهبری به نام «تولید، پشتیبانی‌ها و مانع زدایی‌ها» انتخاب شد. یکی از صنایعی که در آن تولید از انواع مختلف آن از جمله کالا، سرویس و خدمات به‌صورت سخت افزاری و نرم افزاری وجود دارد، حوزه فاوا است، اما صنعت گسترده فاوا با چه موانعی مواجه است که باید رفع شود و باید در چه زمینه‌هایی پشتیبانی صورت بگیرد تا این صنعت بتواند در بخش‌های مختلف تولید داشته باشد و رشد کند. کارشناسان این حوزه درباره موانع و پشتیبانی‌های تولید در صنعت فاوا به «ایران» می‌گویند.
تعدد مجوزها
«اگر ما صنعت فاوا را فعال کننده سایر صنایع بدانیم اولین مشکل و مانعی که وجود دارد این است هیچ یک از سازمان‌ها و وزارتخانه‌ها جایگاهی برای فناوری‌های نوین به‌صورت اختصاصی در نظر نگرفته‌اند.»
حسین اسلامی کارشناس حوزه فاوا با بیان این مطلب گفت: هم اکنون بسیاری از وزارتخانه‌ها از جمله صمت ، کشاورزی و… و نهادهای حاکمیتی حتی از یک معاون فناوری و نوآوری بهره نمی‌برند در صورتی که اگر ما صنعت فاوا را یک فعال کننده دیگر صنایع بدانیم باید افراد مسئولی را برای این موضوع بین رشته‌ای داشته باشیم تا در جایگاه‌های تصمیم گیر این مسأله را دنبال کنند.
اسلامی افزود: دستگاه‌ها در صنعت فاوا در بسیاری از موارد مانند دریافت مجوز و بحث‌های نظارتی بسیار سختگیرانه عمل می‌کنند از سوی دیگر قانونگذاری در بخش‌های مختلف این صنعت بدرستی صورت نگرفته و مهمتر اینکه نحوه برخوردهای قوا بخصوص قوه قضائیه با این صنعت متفاوت است.
این کارشناس حوزه فاوا اعتقاد دارد برای شروع کسب و کار در حوزه فاوا نیاز به مجوزهای متعددی نیست همین که کسب و کارهای این حوزه با خوداظهاری و در قالب سندباکس اجازه فعالیت در یک محدوده واقعی را داشته باشند، کفایت می‌کند.
اسلامی در ادامه گفت: همه قوا و دست اندرکاران باید در قالب خوداظهاری کسب و کار حوزه فاوا را به رسمیت بشناسند و برای شروع کار، بخصوص در بخش کسب و کارهای نوپا و استارتاپی و دانش بنیانی به‌دنبال فرآیند طولانی و سختگیرانه نباشند ولی در عوض موضوع نظارت را قوی کنند، البته نظارت هم می‌تواند در قالب خودتنظیمی از سوی صنف مربوطه باشد و با بیشتر تخلفات که در قالب‌های واقعی پدیدار میشود، برخورد کند چرا که این اقدام هزینه‌های نظام را نیز کاهش می‌دهد.
وی افزود: مشکل و مانع دیگری هم که جلوی پای صنعت فاوا قرار دارد، بحث سرمایه‌گذاری عام و خاص است که باید امکان حضور کسب و کارهای بزرگ فاوا را در حوزه بازار سرمایه و فرابورس فراهم و یا ترغیب کنیم صنایعی که از قبل وجود داشتند و دیرپا هستند در مجموعه‌های دانش بنیان و فناوری های نو و نوظهور سرمایه‌گذاری کنند.
نقص قوانین و کمبود سرمایه‌گذاری
سهیل تقوی کارشناس حوزه فناوری اطلاعات نیز معتقد است برای کل صنعت فاوا به علت فراوانی و گستردگی آن نمی‌توان نسخه واحدی پیچید، چرا که از اپراتورها گرفته تا مخابرات و استارتاپ‌ها و… در این حوزه می‌گنجند که هر بخش نیاز به پشتیبانی‌ها و مانع زدایی‌های خاص خود دارند.
تقوی با بیان اینکه به‌صورت کلی باید به سه اصل مهم در این صنعت توجه کرد، گفت: یکی از نقص‌های کلی حوزه فاوا بحث زیرساخت‌ها (که خود دارای سطوح و لایه‌های مختلفی هستند) است؛ مثلاً در شبکه ملی اطلاعات لایه‌های سخت افزاری، خدمات پایه و نرم افزاری وجود دارد و برای شکل‌گیری خدمات پایه آن به مراکز داده خدمات ابری و… نیاز است و اگر این زیرساخت‌ها به اندازه کافی شکل بگیرند و از سوی دیگر هزینه‌های پهنای باند آن کاهش یابد و به‌صورت مناسب از این بخش‌ها پشتیبانی شود، شاهد جهش تولید خواهیم بود و می‌توانیم نسبت به رقبای دیگر در دنیا پیش رویم. این کارشناس فناوری اطلاعات افزود: دیگر چالش و مشکل اصلی در حوزه فاوا بحث زیرساخت‌های حقوقی، مقرراتی و قانونگذاری است. بیش از دو دهه است که با این دسته از مشکلات درگیر هستیم یا قوانین و مقررات ابهام دارند، یا قوانین دست و پا گیر است یا اصلاً در خیلی موارد بخصوص در بخش فناوری‌های نوین قانونی نوشته نشده است.
وی در ادامه گفت: مهمتر اینکه بین قوا و دستگاه‌های ارائه دهنده مجوز و دستگاه‌های نظارتی دعواهای بین دستگاهی وجود دارد که باید بخشی از این مشکلات را نهادهای بالادستی مانند شورای عالی فضای مجازی و بخش‌های دیگر را دولت و مجلس رفع کنند.
تقوی نیز معتقد است، سومین چالش بحث سرمایه‌گذاری است و کمبود یا نبود سرمایه‌گذاری باعث شده است تا جلوی رشد و توسعه صنعت فاوا گرفته شود.
این کارشناس گفت: شرکت‌های بزرگ و کوچک هر کدام به نوعی با مسأله نبود و کافی نبودن سرمایه گذاری‌ها دست به گریبان هستند و مهمتر اینکه سرمایه‌گذار بخش خصوصی به‌دلیل نداشتن تضمین برای سرمایه‌گذاری به این حوزه ورود نمی‌کند بنابراین باید با رفع موانع، پشتیبانی‌های لازم هم صورت بگیرد تا شاهد رشد تولید در بخش‌های مختلف صنعت فاوا باشیم.
این کارشناس بحث بعدی را بازارسازی برای محصولات و تولیدات حوزه فاوا عنوان کرد و افزود: بازارسازی برای محصولات، خدمات و کالاهایی که در این صنعت تولید میشود نیاز است. البته بازارسازی هم در این صنعت به‌دلیل گستردگی دارای زیرشاخه‌های مختلفی است؛ به‌عنوان مثال در بخش خدمات می‌توان برای استفاده از پهنای خارجی عوارض تعیین کرد تا مردم از خدمات داخلی استفاده کنند و یا اینکه سازمان‌ها و نهادهای دولتی را موظف کنند از خدمات داخلی استفاده کنند.
وی اعتقاد دارد هر سه قوا به همراه دیگر نهادها و دستگاه‌های حاکمیتی بازار بزرگ خوبی برای سرویس و خدمات داخلی هستند. البته اگر اعتمادسازی درستی هم صورت بگیرد مردم هم از خدمات داخلی استفاده می‌کنند و منجر به رشد خدمات و محصولات حوزه فاوا در داخل میشود.
نبود تعامل بین بخش‌های دولتی و خصوصی
شاهین طبری دیگر کارشناس حوزه فناوری اطلاعات نیز اعتقاد دارد متأسفانه تعامل‌پذیری بین بخش دولتی و متولیان حاکمیتی با بخش خصوصی وجود ندارد و مهمتر اینکه توسعه صنعت فاوا جزو هیچ کدام از اهداف سازمان‌های دولتی و حاکمیتی نیست و می‌توان گفت این مباحث از مهم‌ترین موانع رشد و توسعه صنعت فاوا در کشور است.
طبری گفت: اگر سازمان‌ها و دستگاه‌های دولتی و حاکمیتی با ارباب رجوع یا سازمان‌ها و شرکت‌های خصوصی تعامل داشته باشند اجازه می‌دهند تا بخش خصوصی با حمایت آنها به مردم خدمات ارائه دهند و ارائه سرویس به‌صورت ترکیبی (دولتی- خصوصی) به شهروندان باید جزو افتخارات آنها محسوب شود.
وی افزود: متأسفانه هیچ دستگاه و نهادی اعم از دولتی و حاکمیتی از راه‌اندازی کسب و کار در حوزه کاری‌شان حمایت نمی‌کند ولی اگر این اتفاق روی دهد و موانع انجام چنین اقدامی برداشته شود، بین بخش خصوصی هم رقابت لازم برای رشد و توسعه و ارائه خدمات به مردم به‌وجود می‌آید و در پی آن نه تنها خدمات با قیمت کمتر به‌دست مردم می‌رسد بلکه عدالت اجتماعی و شفافیت هم رخ می‌دهد.
این کارشناس اعتقاد دارد باید دستگاه‌های دولتی و حاکمیتی اجازه دهند تا بخش خصوصی از زیرساخت‌های آنها استفاده کند.
طبری یکی دیگر از موانع پیش روی توسعه حوزه فاوا بخصوص در حوزه آی تی را نبود شفافیت در بحث‌های مالیاتی و بیمه عنوان کرد و گفت: جدا از نبود شفافیت در این حوزه‌ها هیچ حمایتی از کسب و کار نمی‌شود و حتی بعضاً بدون کارشناسی شرکت‌ها و کسب و کارها را جریمه می‌کنند که بعداً با پیگیری و شکایت به دیوان عدالت اداری مشخص میشود که جریمه‌های صورت گرفته در کل اشتباه بوده است و اینگونه اشتباهات تنها وقت و انرژی شرکت‌ها و کسب و کارها را می‌گیرد.