کاوشی فرازمینی برای زندگی بهتر
سازمان ملل متحد تاریخچه‌ای طولانی در ارتقای همکاری‌های بین‌المللی در حوزه فضا و استفاده از تکنولوژی‌های فضایی برای توسعه پایدار دارد. دفتر امور فضایی سازمان ملل در سال ۱۹۵۸ تاسیس و در سال ۲۰۱۹ جامعه جهانی، پنجاهمین سالگرد اولین کنفرانس سازمان ملل در زمینه اکتشاف و استفاده صلح‌آمیز از فضا را جشن گرفت. در سال‌های اخیر، کشورها علاقه بیشتری به استفاده از برنامه‌های فضایی به‌ویژه برای دستیابی به اهداف توسعه پایدار نشان داده‌اند.
در همین راستا، «کمیسیون علوم و فناوری سازمان ملل متحد برای توسعه»، بررسی فناوری‌های فضایی برای توسعه پایدار و مزایای همکاری تحقیقاتی بین‌المللی در این زمینه را در ماه مه ۲۰۱۹ به‌عنوان یکی از اولویت‌های خود اعلام کرد. علوم فضا، فناوری و داده‌های فضایی، می‌توانند به‌صورت مستقیم یا غیرمستقیم در جهت اهداف توسعه پایدار به کار گرفته شوند؛ به همین منظور کنفرانس تجارت و توسعه سازمان ملل موسوم به آنکتاد به بررسی نقش این بخش از فناوری برای رسیدن به توسعه پرداخته است. فناوری‌هایی مانند پیش‌بینی آب و هوا، سنجش از راه دور، سیستم‌های موقعیت‌یاب جهانی، تلویزیون ماهواره‌ای و سیستم‌های ارتباطی و حوزه‌های علمی گسترده‌تر همچون نجوم و علوم زمین، همه به علم و فناوری فضایی متکی هستند. این فناوری فرصت‌هایی را در اختیار سیاست‌گذاران و تصمیم‌گیرندگان قرار می‌دهد تا از آن در راستای توسعه پایدار خود گام بردارند؛ آنکتاد در گزارش خود به برخی از حوزه‌هایی که فناوی فضایی به یاری توسعه می‌شتابد، پرداخته است.
برنامه‌های بهداشتی
فناوری‌های فضایی در سال‌های اخیر نقشی فزاینده در پیشبرد اهداف بهداشت جهانی داشته و بنا به گزارش مجمع عمومی سازمان ملل در سال ۲۰۱۹ نقشی اساسی در تصمیم‌گیری، بهبود مراقبت، آموزش و اقدامات هشداردهنده اولیه بازی کرده است. اطلاعات حاصل از فناوری‌های سنجش از راه دور برای رصد الگوهای بیماری، کشف عوامل محیطی اثرگذار بر سرعت انتشار بیماری، پیش‌بینی مناطق خطرناک و شناسایی مناطقی که به برنامه‌ریزی برای کنترل بیماری نیاز دارند، کمک کرده است. در همه‌گیری ناشی از شیوع کووید-۱۹ نیز استفاده از داده‌های سیستم اطلاعات جغرافیایی در مطالعه اپیدمیولوژیک ویروس نقشی مفید داشته است. به‌عنوان مثال در سال ۲۰۱۸ از داده‌های ماهواره‌های ناسا برای پیش‌بینی وبا در یمن استفاده شد که دقتی ۹۲درصدی داشت. آژانس هوافضای ژاپن نیز با استفاده از مدل‌های دیجیتال برای نقشه‌برداری از مناطقی که دسترسی به آنها دشوار است در تلاش است تا مراقبت‌های مربوط به بیماری‌های عفونی چون فلج اطفال را در مناطق صعب‌العبور اجرایی کند. به لطف داده‌ها و ابزارهایی که فناوری‌های فضایی فراهم کرده‌اند، مسوولان و سیاست‌گذاران حوزه بهداشت می‌توانند در مبارزات خود علیه شیوع بیماری کارآتر و موثرتر باشند.
ارتباطات از راه دور
در بسیاری از نقاط جهان به‌ویژه مناطق روستایی، دورافتاده یا کم‌جمعیت، دسترسی به شبکه‌های زمینی محدود است یا به‌طور کلی وجود ندارد؛ درست در همین نقطه است که اهمیت فناورهای ماهواره‌ای پررنگ‌تر میشود. فناوری‌های شبکه‌ای می‌توانند الزامات زیرساختی را کاهش دهند و گزینه‌های خدماتی کارآمدتری را ارائه دهند. بنگلادش با برنامه مخابراتی خود در پی آن است تا اینترنت و آموزش از راه دور را برای افرادی که در مناطق دور افتاده زندگی می‌کنند فراهم کند. تکنولوژی‌های جدید و درحال ظهور همچون ماهواره‌های کم‌ارتفاع و ارتفاع متوسط، درحال تغییر شکل دسترسی به ارتباطات از راه دور هستند. پروژه آمازون موسوم به Kuiper، برنامه کمپانی گوگل موسوم به Project Loon و پروژه اسپیس ایکس با نام Starlink Constellation در پی آن هستند که با نانوماهواره‌ها، دسترسی جهانی به اینترنت را فراهم کنند.
کاهش خطرات و بحران
بلایای طبیعی، عاملی مهم در تلفات مالی و جانی در سراسر جهان است. بنا بر گزارش «دفتر کاهش خطر بلایای سازمان ملل» در فاصله سال‌های ۱۹۹۸ تا ۲۰۱۷ بلایای طبیعی به کشته شدن ۳/ ۱میلیون تن، مجروح و بی‌خانمان شدن ۴/ ۴میلیارد انسان منجر شده است. فناوری‌های فضایی اکنون عنصری اساسی در استراتژی‌های کاهش خطر بلایای طبیعی در ابعاد محلی، ملی و منطقه‌ای هستند. ابتکاری با نام «چارچوب سندای (شهری در ژاپن) برای کاهش خطر بلایای طبیعی ۲۰۳۰-۲۰۱۵» خواستار ارتقا و استفاده بیشتر از فناوری‌های فضایی برای رصد زمین و آب و هوا شده است. این ابتکار بر آن است تا از فناوری‌های فضا در راستای حمایت از تصمیم‌گیری‌‌های مبتنی بر ریسک استفاده شود. رصد زمین شامل تصاویر ماهواره‌ای و سنجش از راه دور میشود که توسط ماهواره‌هایی چون ماهواره Landsat ایالات‌متحده آمریکا، ماهواره Copernicus اتحادیه اروپا و ماهواره‌های Sentinel به‌دست می‌آیند. فناوری‌های پیشرفته دیگری نیز در خدمت کاهش بلایای طبیعی درآمده‌اند همچون ابزارهایی برای رصد جریان اقیانوس‌ها، سنجش دما و شوری آب، رادارهایی برای رصد پرندگان و ماهی‌ها و ایستگاه‌هایی برای لرزه‌نگاری زمین. با استفاده از این دست فناوری‌ها می‌توان خطرات آتشفشان‌ها را از طریق تغییر شکل زمین دنبال کرد و با مشاهده شاخص‌های رطوبت، بارش و پوشش گیاهی؛ خشکسالی را پیش‌بینی کرد. به‌عنوان مثال اداره منابع طبیعی کانادا با تحلیل دیتاهای به‌دست آمده در تلاش است تا آثار مربوط به طغیان رودخانه‌ها پس از آب شدن یخ‌ها را کاهش دهد. شرایط یخ در قطب شمال نیز با فناورهای فضایی رصد و تحلیل می‌شوند.
منابع طبیعی و محیط‌زیست
امروزه به لطف در درسترس بودن داده‌ها و سیگنال‌های ماهواره‌ای، مشاهده شرایط زمین بیش از پیش امکان‌پذیر شده است. در سپتامبر ۲۰۱۶، ۱۷۰ماهواره به دور زمین در حال گردش بودند که ۳۰ عدد از آنان ماهواره‌های هواشناسی بود. اکثر تصاویر ماهواره‌ای و داده‌های زیست‌محیطی که به دولت‌ها و آژانس‌های چند ملیتی تعلق دارند، به‌صورت رایگان در اختیار کاربران سراسر جهان قرار می‌گیرد. داده‌های به‌دست آمده نقشی اساسی در مدیریت منابع طبیعی و زیست‌محیطی دارند و مسیر کشورها برای دستیابی به توسعه پایدار را هموار می‌سازند.
اطلاعات استخراجی کمک ارزنده‌ای برای تولیدات کشاورزی، شیلات، آب شیرین و مدیریت جنگل‌داری می‌کنند و از سوی دیگر ابزاری کارآمد برای نظارت بر فعالیت‌های مخرب برای محیط‌زیست مانند قطع غیرقانونی درختان، استخراج غیرقانونی معادن، شکار غیرقانونی و آتش‌سوزی هستند. برای نمونه، استرالیا با استفاده از مشاهدات ماهواره‌ای و دنبال کردن شرایط خشکسالی موفق شد که جلوی انحراف غیرقانونی آب در حوزه موری-دارلینگ را بگیرد. برزیل نیز با استفاده از سیستم هشدار سریع، مانع از جنگل‌زدایی غیرقانونی در کشور خود شده است.
کاهش فقر
مطالعات اخیر نشان داده که با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای می‌توان فقر را پیش‌بینی کرد و بانک جهانی بر آن است تا میزان فقر را با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای با وضوح بالا برآورد کند. این ابزارها و روش‌ها به کشورهای درحال توسعه کمک می‌کنند تا با بررسی نسبت جمعیت شهری که در محله‌های فقیرنشین و سکونتگاه‌های غیررسمی زندگی می‌کنند و همچنین با بررسی میزان دسترسی آنان به خدمات و زیرساخت‌های اساسی، فقر را تخمین بزنند.