انتقاد از صندوق نوآوری/حمایت از شرکتهای اقتصادی به جای دانش بنیان
صندوق نوآوری در حالی اعلام می کند که در ۲ سال گذشته ۴ هزار فقره تسهیلات به مبلغ ۱۳ هزار میلیارد به شرکتها اعطا کرده که بخشی از این شرکتها هم اکنون از حالت دانشی خارج و کاملا اقتصادی شده‌اند.
صندوق نوآوری و شکوفایی نهادی برای حمایت از شرکتهای دانش بنیان است که در راستای تقویت اقتصاد دانش بنیان، مأموریت خود را توسعه شرکتهای خصوصی یا تعاونی دانش بنیان ایرانی در چهارچوب و قوانین بالادستی می‌داند اما چندی است که عملکرد این صندوق با انتقاداتی همراه است.
اقدامات تسهیل گرانه صندوق نوآوری و شکوفایی که قرار بود معطوف به شرکتهای دانش بنیان باشد هم اکنون شامل استارت آپهای بزرگی میشود که دیگر استارت آپ نیستند و با سودآوری بالا به کار تجارت مشغول هستند.
این در حالی است که علیرغم کسب و کارهای اقتصاد محور این شرکتها و اطلاع داشتن صندوق نوآوری از این موضوع، این شرکتها همه ساله مبالغ بسیاری از صندوق نوآوری و شکوفایی تسهیلات دریافت می‌کنند.
چندی پیش علی وحدت رئیس صندوق نوآوری و شکوفایی در این زمینه گفته بود که غول‌های استارت‌آپی کشور ۵۰ میلیارد تومان وام از این صندوق گرفته‌اند. وی همچنین اعلام کرده بود: در این چند سال تمام شرکتهای بزرگ و شناخته شده ۵۰ میلیارد تومان تسهیلات از صندوق نوآوری و شکوفایی دریافت کرده‌اند اما این استارتآپها علاقه‌ای به عنوان شدن نامشان به عنوان تسهیلات‌گیرنده ندارند!
همین موضوع باب اعتراضاتی را از سوی برخی شرکتهای دانش بنیان باز کرده است و به همین دلیل این انتقاد به عملکرد صندوق نوآوری و شکوفایی مطرح میشود که چرا بسیاری از شرکتهای دانش بنیان در این فرآیند حمایتی جایی نداشته و شرایط دریافت وام را ندارند اما این صندوق از شرکتهایی حمایت می‌کند که وارد بازار بیزینس شده و حتی دیگر استارت آپ هم نیستند و فعالیت دانش بنیانی ندارند.
از سوی دیگر در حالی که بسیاری از این شرکتها در ایام شیوع کرونا و به دلیل استفاده بیشتر مردم از خدمات مجازی و از راه دور سودهای کلانی به دست آورده‌اند و درآمدشان افزایش یافته است، این سوال در ذهن‌ها متبادر میشود که چرا باید علاوه بر افزایش درآمدی که داشته‌اند، تسهیلات مالی نیز دریافت کنند.
صندوق نوآوری دخل و تصرفی در احراز شرکتهای دانش بنیان ندارد
سیاوش ملکی فر معاون توسعه صندوق نوآوری و شکوفایی در گفتگو با خبرنگار مهر در همین باره جزئیات فعالیت این صندوق در ۳ سال اخیر و ارائه ۱۳ هزار میلیارد تومان تسهیلات به شرکتهای دانش بنیان و استارت‌آپ را تشریح می‌کند و به این انتقادات پاسخ می‌دهد.
وی گفت: مطابق با قانون شرکتهای دانش بنیان که مربوط به سال ۸۷ میشود، معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری مسئولیت احراز صلاحیت شرکتهای دانش بنیان را بر عهده دارد و در صورتی که این شرکتها از ارزیابی‌های مدنظر موفق بیرون بیایند، شامل معافیت بیمه، مالیات، تسهیلات در عوارض ورود و خروج و نظام وظیفه می‌شوند.
وی گفت: بر اساس تمهیدات قانون شرکتهای دانش بنیان مقرر شد که صندوق نوآوری و شکوفایی برای حمایت از این شرکتها ایجاد شود. بر این اساس سرمایه ۳ هزار میلیارد تومان (۳ میلیارد دلار) ظرف ۳ سال از سوی دولت به این صندوق تخصیص یابد و سالانه نیز نیم درصد بودجه عمومی به این صندوق اختصاص پیدا می‌کند.
ملکی فر با بیان اینکه در کنار جریان دانش بنیان، مفهوم استارت‌آپی نیز از سال ۹۳ در کشور رشد و پرورش یافت، اضافه کرد: بسیاری از استارت‌آپ ها طی این سال‌ها به مرور بزرگ شده و توسعه یافتند و زیرساخت فناورانه قوی ایجاد کردند و توانستند از معاونت علمی تاییدیه دانش بنیان دریافت کنند.
وی تاکید کرد: صندوق نوآوری و شکوفایی هیچ دخل و تصرفی در احراز شرکتهای دانش بنیان ندارد و مطابق با لیست معاونت علمی، به این شرکتها تسهیلات می‌دهد.
استارت‌آپ‌های بزرگ مشمول دریافت تسهیلات می‌شوند
معاون صندوق نوآوری و شکوفایی با اشاره به اینکه از جامعه استارت آپی نیز آن دسته از شرکتها می‌توانند به صورت مستقیم از این صندوق تسهیلات و منابع بگیرند که دانش بنیان باشند، افزود: مدل حمایت از شرکتهای استارت‌آپ کوچک نیز متفاوت است و از آنها ذیل شتابدهنده های دانش بنیان حمایت صورت می‌گیرد.
وی با بیان اینکه مطابق با تعاریف ما، تمامی استارت آپهای بزرگ که تاییدیه دانش بنیان را گرفته‌اند، مشمول دریافت تسهیلات از صندوق نوآوری هستند، خاطرنشان کرد: شرکتهایی مانند دیجی کالا، اسنپ و تپسی و در کل همه گل درشتهای استارت اپی که حدود ۱۰ شرکت در کشور هستند از ما وام گرفتند.استارت‌آپ‌های بزرگ و شرکتهای دانش بنیان در لیست ۶ هزار تایی معاونت علمی قرار دارند و می‌توانند تا سقف ۵۰ میلیارد تومان از صندوق نوآوری تسهیلات دریافت کنند.
بدون هیچ‌گونه رانت و محدودیت تسهیلات می‌دهیم
ملکی فر افزود: ما بدون هیچ گونه رانت و محدودیت و ممنوعیتی به هر شرکت دانش بنیان تسهیلات می‌دهیم و خبری از رانت و انحصار نیست.
وی گفت: در سال ۹۹ صندوق نوآوری و شکوفایی بیش از ۵ هزار و ۳۴۷ میلیارد تومان تسهیلات به شرکتهای دانش بنیان تخصیص داد. در همین حال از آذر ۹۷ تاکنون بیش از ۴ هزار فقره تسهیلات به این شرکتها اعطا شده است و برخی شرکتها بیش از یک فقره وام دریافت کرده‌اند.
معاون توسعه صندوق نوآوری و شکوفایی با بیان اینکه این صندوق ۱۵ مدل وام و تسهیلات از جمله وام خرید دفتر تا سقف ۳ میلیارد تومان، وام سرمایه در گردش و وام تحقیق و توسعه و مواردی از این قبیل با اهداف مختلف در اختیار متقاضیان قرار می‌دهد گفت: از آذرماه سال ۹۷ تاکنون مبلغ ۱۳ هزار میلیارد تومان شامل ۸ هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان تسهیلات و بیش از ۳ هزار و ۶۰۰ میلیارد تومان ضمانت نامه (هزار و ۹۱۲ فقره) از سوی صندوق در اختیار جامعه تسهیلات گیرنده که شرایط دریافت وام را داشته‌اند، قرار گرفته است و در این پرداخت‌ها هیچ‌گونه انحصاری وجود ندارد.
وی با اشاره به اینکه در صندوق نوآوری و شکوفایی به روی همه شرکتهای دانش بنیان باز است، در پاسخ به این سوال که چه لزومی دارد شرکتهایی که هم اکنون به غول استارت‌آپی در کشور تبدیل شده‌اند و به ارزش میلیارد دلاری رسیده‌اند از تسهیلات صندوق نوآوری استفاده کنند؟ تاکید کرد: این موضوع در سطوح کلان کشور نیز مطرح است. چرا که زمانی که این صندوق شکل گرفت عده‌ای فکر می‌کردند که دانش بنیان یعنی کوچک و شرکتهای کوچک فقط نیازمند حمایت هستند. اما ما معتقدیم که دانش بنیان مانند فرزند انسان است و تا سن میانسالی نیز نیاز به حمایت و توجه دارد. البته جنس حمایت‌ها متفاوت خواهد بود.
نیاز شرکتهای بزرگ هم با خودشان بزرگ‌تر میشود
ملکی فر اضافه کرد: تصور اینکه شرکتها وقتی بزرگ می‌شوند نیازهایشان از بین می‌رود به هیچ عنوان درست نیست. بلکه با بزرگ شدن این شرکتها، نیازهایشان نیز بزرگ‌تر و متفاوت‌تر میشود.
معاون صندوق نوآوری در پاسخ به اینکه آیا دولت وظیفه دارد که همیشه از این شرکتها حمایت کند، گفت: نیاز شرکتهای بزرگ به سرمایه در گردش همپای خودشان به مراتب بزرگ میشود و ما معتقدیم که باید دولت این شرکتها را تا بازار بورس همراهی کند. این نحوه حمایت در دنیا نیز رایج است. حتی این حمایت نباید فقط به ورود به تالار بورس ختم شود. از این رو ما بورس انتشار اوراق نوآوری را راه اندازی کرده‌ایم. در دنیا نیز شرکتهای دانش بنیان با انتشار اوراق بدهی در بورس، از مردم پول می‌گیرند. در این راستا صندوق نوآوری و شکوفایی بازار را تحریک کرده و بخش کوچکی از هزینه انتشار این اوراق را برعهده گرفته تا بانک‌ها ضامن شرکتها شده و مردم نیز اعتماد و این اوراق را خریداری کنند. این همان حمایت از اشتغال است.
وی گفت: جنس حمایت‌های ما از شرکتهای دانش بنیان با حمایت از استارت‌آپ‌های تازه متولد شده نیز متفاوت است. این استارت آپها از طریق شتابدهنده ها مورد حمایت قرار می‌گیرند؛ هم اکنون ۷۴ شرکت در کشور توسط معاونت علمی به نام شتابدهنده دانش بنیان مورد تأیید قرار گرفتند که از استارتآپها در مرحله تولد حمایت می‌کند.
انحصاری در خدمات رسانی نداریم
ملکی فر اضافه کرد: هیچ انحصاری در ارائه خدمات رسانی صندوق نوآوری وجود ندارد و تمام تلاشمان این است که از صفر تا صد به توسعه شرکتها کمک کنیم تا چرخ نوآوری در کشور به گردش دربیاید. در این مدل خدمات رسانی تمامی مراحل به صورت الکترونیکی و در سامانه انجام می‌پذیرد و ارائه هیچ خدمتی منوط به حضور متقاضیان نیست.
وی با بیان اینکه یک منع قانونی وجود دارد که هر گونه شائبه‌ای را مبنی بر اینکه فقط این مبالغ به چند شرکت خاص تعلق می‌گیرد نقض می‌کند، ادامه داد: مطابق با این منع قانونی، صندوق نوآوری نمی‌تواند بیش از ۲ درصد از سرمایه‌اش را به یک شرکت بدهد. از این رو به هیچ شرکتی بیش از ۵۰ میلیارد تومان تسهیلات تعلق نمی‌گیرد. این منع قانونی برای اختصاص مجموع ۸ هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان وام به شرکتها با یک محاسبه ساده مشخص است و نمی‌توان در این فرآیند بیش از ۵۰ میلیارد تومان به شرکتها وام پرداخت کرد.
معاون صندوق نوآوری و شکوفایی با اشاره به اینکه فرآیندهای پرداخت مشخص است و ما ۶۰ خدمت مالی داریم، افزود: از آنجا که برخی شرکتهای دانش بنیان به نهادهای حمایتی بی اعتماد هستند از تسهیلات صندوق استفاده نمی‌کنند. برخی دیگر نیز دانش بنیان شده‌اند اما با فعالیت‌های صندوق آشنایی ندارند. از این رو ما ۲ هزار جلسه به صورت جداگانه با شرکتهای دانش بنیان داشتیم تا خدمات‌مان را به همه آنها معرفی کنیم.
به پیام رسان ها هم وام می‌دهیم
وی در پاسخ به این سوال که آیا این تسهیلات شامل پیام رسان های بومی نیز میشود یا خیر و صندوق نوآوری از این پیام رسان ها چگونه حمایت می‌کند، تاکید کرد: لیست تمامی شرکتهای دانش بنیان که از صندوق نوآوری تسهیلات دریافت کرده‌اند موجود است. نام بسیاری از این شرکتها با نام تجاریشان متفاوت است. به همین دلیل ممکن است به یک شرکت ناآشنا با نام اصلی وام تعلق گرفته باشد اما این شرکت استارت‌آپ بزرگ شناخته شده باشد. در هر صورت مطابق با شرایط، تا سقف ۵۰ میلیارد تومان به شرکتهای دانش بنیان تسهیلات تعلق می‌گیرد و تفاوتی ندارد که خدمات این شرکت، پیام رسانی باشد و یا حمل و نقل و یا خدمات دیگر؛ شرکتهای استارت‌آپی نیز از طریق شتابدهنده ها می‌توانند از تسهیلات این صندوق استفاده کنند.