اغاز فعال سازی پرداخت «دایرکت دبیت» در برخی کسب و کارهای ایرانی
طی سالهای اخیر تراکنش های بانکی در کشور، صرفا مبتنی بر ابزار «کارت بانکی» بودند. اما به تازگی با فراهم شدن زیرساخت های فنی، امکان جدیدی در صنعت پرداخت کشور فعال شده است که «برداشت مستقیم» و بدون دخالت کاربر را برای پرداخت های دوره ای سرویس های کسب و کارها ممکن می کند. در این روش، یک «API»، جایگزین ابزار کارت بانکی می شود و با فراخوانی این API، هماهنگی لازم با بانک برای برداشت از حساب مشتری و صدور تراکنش (مطابق با شرایط مورد توافق) انجام می شود. این سیستم جدید «دایرکت دبیت» یا «سیستم تراکنش برداشت مستقیم» نام دارد و پیشتر برخی شرکت ها مانند همراه اول، این روش را به سیستم پرداخت قبوض خود اضافه کرده بودند. شرکت «وندار»، از شرکت های فعال در صنعت پرداخت به تازگی توانسته در همکاری با شبکه بانکی کشور، این امکان را برای پرداخت اشتراک برخی شرکت های استارتاپی مانند فیلیمو فعال کند و قرار است به زودی این سرویس در سیستم پرداخت شرکتهای بیشتری به کار گرفته شود.
محبوبیت پرداخت «دایرکت دبیت» در جهان
با وجود آنکه روش «دایرکت دبیت» برای کاربران ایرانی هنوز چندان آشنا و ملموس نیست، اما کشورهای بسیاری سالهاست که در شبکه بانکی خود از این روش استفاده می کنند و بخش زیادی از تراکنش های خود را از این طریق انجام می دهند. آمارها نشان می دهد که اکنون حدود 30 درصد از تمامی تراکنش ها در دنیا از روش «دایرکت دبیت» انجام می شود و محبوبیت و کاربرد این روش روز به روز در حال افزایش است. طبق اعلام ukfinance.org.uk در کشور انگلستان تنها در سال 2019، تعداد 4 و نیم میلیارد تراکنش دایرکت دبیت انجام شده است که ارزش این تراکنش ها مبلغی در حدود 1327 میلیارد پوند برآورد شده است. طبق اعلام این منبع، از هر 10 انگلیسی، 9 نفر به این روش پرداخت اعتماد دارند و برای پرداخت های منظم و دوره ای مانند پرداخت قبوض و آبونمان ها از آن استفاده می کنند.
دایرکت دبیت چیست؟
«دایرکت دبیت» یا «سیستم تراکنش برداشت مستقیم»، یکی از سیستم های نوین صنعت پرداخت است که بر پرداخت هایی که به صورت دوره ای وصول می شوند قابل اعمال است. به این ترتیب پس از توافق مشتری، شرکت سرویس دهنده و بانک عامل، کاربر به شرکت سرویس دهنده اجازه می دهد تا بتواند در موعد مشخص و تا سقف مشخصی که توافق شده، به صورت خودکار از حساب مشتری برداشت کند. با این کار امکان پرداخت مبالغ آبونمان، قبض و یا هر پرداخت دوره ای دیگری از حساب کاربر (به صورت خودکار و بدون نیاز به دخالت مداوم از سوی کاربر) میسر می شود. در نتیجه نیازی نیست کاربر زمان چنین پرداخت هایی را به خاطر بسپارد و یا برای انجام آن اقدام کند.
از جمله مزیت های مهم این روش برای کاربران صرفه جویی در وقت کاربر، تسهیل پرداخت های دوره ای، جلوگیری از فراموش شدن و عقب افتادن پرداخت هاست. در عین تعداد قابل توجهی پرداخت تکراری از شبکه بانکی کشور حذف می شوند. با فعال شدن چنین سرویسی، مشتری مثلا می تواند طی توافقی به بانک خود اعلام کند که هر وقت درخواستی برای پرداخت وجه به فلان تاکسی اینترنتی آمد آن را انجام بده و دیگر نیازی به شارژ کیف پول موجود در اکانت تاکسی اینترنتی و یا پرداخت آنلاین مبلغ نیست. می توان تنظیم کرد که این پرداخت ها طی چه دوره زمانی و تا چه سقفی مجاز باشد و بانک اجازه انجام تراکنشی با مبلغی بیشتر از حد تعریف شده توسط کاربر را نخواهد داد.
اتفاقی تازه در صنعت پرداخت کشور
با وجود نوپا بودن این روش جدید پرداخت، برخی استارتاپ های خدماتی در همکاری با شرکت های صنعت پرداخت و بانک ها، این سرویس پرداخت را به کسب و کار خود اضافه کرده اند. مهدی عبادی، مدیرعامل «وندار» به تازگی در توییتی از اتفاقی جدید در صنعت پرداخت کشور و فعال شدن «دایرکت دبیت» خبر داد. این فعال صنعت پرداخت در گفتگو با آی تی ایران می گوید: پس از حدود یک سال و نیم کار بر روی این پروژه و گفتمان با شبکه بانکی کشور، توانسته ایم بر روی زیرساخت فراهم شده از سوی بانک، محصول جدیدی برای پرداخت ایجاد کنیم. این محصول در واقع API لازم برای انجام پرداخت های دایرکت دبیت را در اختیار کسب و کارها قرار می دهد. کسب و کارهایی که کاربران در آنها به صورت دوره ای (هفتگی، ماهانه، سالانه یا طی هر دوره دیگری) پرداخت حق اشتراک را انجام می دهند، می توانند به این سیستم وصل شوند و پس از آن به جای آنکه کاربر مجبور باشد هر دفعه شارژ اکانت خود را به صورت دستی انجام دهد، برداشت از حساب و شارژ اکانت طبق شرایط تعریف شده از سوی کاربر به صورت خودکار انجام شود. وی می افزاید: در گام نخست فعلا این روش را برای سرویس های «فیلیمو» فعال کرده ایم و به زودی پس از نهایی شدن مراحل، کسب و کارهای دیگری که این روش را فعال کرده اند معرفی خواهیم کرد. عبادی تاکید کرد، این زیرساخت در 12 بانک کشور در حال حاضر راه اندازی شده است. فعلا کاربران بانک سامان می توانند اکانت فیلیمو خود را به این روش شارژ کنند و به زودی این امکان برای حساب های کاربران در تمامی بانکها میسر خواهد شد.
چالش های پذیرش «دایرکت دبیت» از سوی کاربران
با توجه به جدید بودن این روش پرداخت و ضعف فرهنگ سازی در این زمینه، هنوز بسیاری افراد در پذیرش این روش تردید دارند و نگرانند مبادا با فعال کردن این روش، موجودی حساب آنها بیش از حد کسر شود و یا حساب آنها در معرض هک قرار گیرد. مدیرعامل وندار در این باره می گوید: از آنجا که در این روش تمامی حدود برداشت ها اعم از دوره های زمانی، سقف مبلغ، شرکت های سرویس دهنده مجاز و مواردی از این دست تماما با اطلاع مشتری و موافقت کامل وی انجام می شود، امکان هیچ سواستفاده ای وجود ندارد. وی می افزاید: مشتری می تواند تمامی این موارد را در پلتفرم بانک مشخص کند. عبادی تصریح می کند، این روش اکنون یکی از متداول ترین روش های پرداخت در دنیاست و کاربران در دنیا این به این روش به مانند روش پرداخت از طریق کارت بانکی اعتماد دارند. وجود اندکی ابهام و تردید در اوایل ورود هر روش جدیدی طبیعی است که به مرور با گسترش آن در جامعه، اعتماد و شناخت کاربران از این روش جدید بیشتر و بیشتر می شود.
در سالهای اخیر، بارها شاهد آن بوده ایم که بانک اطلاعاتی برخی سازمان ها و شرکت ها – از نهادهای مهم دولتی تا استارتاپ های کوچک – لو رفته و بر روی اینترنت و یا پایگاه های خاصی قرار گرفته است. عبادی در پاسخ به این سوال که آیا با وجود چنین سوابقی از نشت اطلاعاتی، صدور چنین اجازه ای سپرده بانکی کاربران را در معرض خطر قرار خواهد داد یا خیر می گوید: اساسا امکان برداشت تنها در بانک به وجود می آید. یعنی اگر هکر یک شرکت سرویس دهنده یا ارائه دهنده خدمات پرداخت را هک کند و به اطلاعات آنها دست یابد، عملا امکان استفاده از آن داده ها برای برداشت پول از بانک را نخواهد داشت. وی تاکید می کند، تنها در صورتی هکرها می توانند به مبالغ حساب کاربران دسترسی پیدا کنند که به اطلاعات کاربران که نزد بانک است دسترسی پیدا کنند که این نیز عملا هیچ ارتباطی به این روش ندارد. زیرا فارغ از اینکه روش «دایرکت دبیت» فعال باشد یا نه، همواره چنین ریسکی داده های بانکی را تهدید می کند و عملا این روش تغییری در کلیت شرایط ایجاد نمی کند.