«ذره‌بین» قرار است جایگزین گوگل باشد؟
با ادامه فرآیند بررسی طرح صیانت از کاربران فضای مجازی در مجلس، این سوال در ذهن کاربران ایجاد شده که آیا قرار است جویشگرهای ایرانی جایگزین گوگل شوند؟
این روزها یکی از جنجالی‌ترین اخبار در حوزه ارتباطات و فناوری اطلاعات، طرح صیانت است که نگرانی‌هایی را در میان کاربران اینترنتی ایجاد کرده. این طرح که پیش از این با عنوان «صیانت از حقوق کاربران در فضای مجازی و ساماندهی پیام‌رسان‌های اجتماعی» مطرح بود و اکنون با تغییر عنوان به «حمایت از حقوق کاربران و خدمات پایه کاربردی فضای مجازی» و تغییرات ماهوی دیگری مواجه شده، موافقان و مخالفانی دارد که در این مدت به بیان نظرات خود پرداختند. با وجود این، درنهایت نمایندگان موافق این طرح در مجلس شورای اسلامی به بررسی این طرح براساس اصل ۸۵ قانون اساسی رای دادند.
در نسخه ۲۶ تیرماه از پیش‌نویس طرح آمده است: خدمات پایه کاربردی خارجی که پیش از تصویب این قانون با تشخیص کمیسیون از مصادیق خدمات پایه کاربردی اثرگذار بوده‌اند، موظفند ظرف چهار ماه پس از لازم‌الاجرا شدن این قانون، نسبت به انجام تعهدات مندرج در ماده ۱۲ اقدام کنند. در ماده ۱۲ آمده که عرضه و فعالیت خدمات پایه کاربردی در فضای مجازی منوط به رعایت قوانین کشور است. این شرایط شامل ثبت در درگاه خدمات پایه کاربردی؛ اخذ مجوز فعالیت خدمات اثرگذار پایه کاربردی داخلی و خارجی میشود و عرضه و فعالیت خدمات پایه کاربردی خارجی اثرگذار مستلزم معرفی نماینده قانونی و پذیرش تعهدات ابلاغی کمیسیون است.
در غیر این صورت، اعمال بند "ج" این ماده ۲۸ (یعنی مسدودسازی) برای آنها تا زمان تأمین جایگزین مناسب داخلی یا خارجی (با تشخیص کمیسیون) یا یک سال پس از لازم‌الاجرا شدن این قانون لازم نیست. در صورت عدم انجام تعهدات توسط خدمات پایه کاربردی مزبور در زمان معین‌شده، وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات موظف است ظرف مدت هشت ماه نسبت به ایجاد خدمات پایه کاربردی جایگزین برای آنها اقدام کند.
در این سال‌ها همواره در حمایت از تولید موتورهای جست‌وجو عنوان شده که این جویشگرهای بومی با هدف پر کردن جای گوگل و یاهو راه‌اندازی نمی‌شود و جویشگرهای بومی هدف دیگری را دنبال می‌کنند که پاسخگویی به نیازهای کاربران بومی است، با وجود این، در ماده ۲۸ نسخه‌ای جدیدتر از پیش‌نویس طرح موسوم به صیانت که به‌صورت غیررسمی در فضای مجازی انتشار یافته و البته هنوز تایید نشده، آمده که پلتفرم‌هایی که اکنون وجود دارند، نیز مشمول این طرح می‌شوند و در این بخش صراحتا از گوگل نام برده شده است.
در شرایطی که موتورهای جست‌وجوی از جمله یوز و پارسی‌جو که در سال‌های گذشته راه افتاده بودند، در مدت ۱۰ روزه قطعی اینترنت جهانی در آبان سال ۱۳۹۸، با قطع گوگل و افزایش ناگهانی حدودا ۲۰۰ برابری کاربران، این جویشگرهای بومی نتوانستند پاسخگوی این خیل عظیم باشند. اکنون مدتی است جویشگر ذره‌بین آغاز به کار کرده است و این روزها برایش تبلیغات زیادی میشود، هرچند هنوز به‌صورت جدی مورد ارزیابی قرار نگرفته و مشخص نیست در شرایط مشابه چه عملکردی داشته باشد.
اگرچه مسدودسازی گوگل همچنان از سوی موافقان طرح صیانت انکار میشود، باید دید موتورهای جست‌وجو در ایران، بنا به تشخیص کمیسیون عالی تنظیم مقرراتی که در طرح آمده، می‌توانند به عنوان جایگزین گوگل مطرح شوند؟ در آن صورت، آیا گوگل ملزم به رعایت قوانین کشور و دریافت مجوز خواهد بود و اگرنه مسدود خواهد شد؟ اینها سوالاتی است که این روزها برای کاربران ایجاد شده و تفسیرپذیر بودن بندهای این طرح به اذعان مخالفان، پاسخگویی به این سوالات را دشوارتر کرده است.