رئیس سازمان فناوری اطلاعات: طرح حمایت از کاربران فضای مجازی یک مانیفست سیاسی است
رئیس سازمان فناوری اطلاعات گفت: طرح حمایت از حقوق کاربران فضای مجازی بیشتر یک مانیفست سیاسی است که نه تنها از حریم خصوصی صیانت نمی‌کند بلکه یک اکوسیستم مناسب و منصفانه را نیز شکل نمی دهد.
دومین نشست سمینار علمی حکمرانی فضای مجازی در ایران با موضوع «ابعاد حکمرانی – سیاستی طرح حمایت از حقوق کاربران و خدمات پایه کاربردی فضای مجازی» توسط دانشگاه امام صادق، پژوهشگاه فضای مجازی و واحد الکترونیکی دانشگاه آزاد اسلامی برگزار شد.
در این نشست که با مدیریت محمدصادق نصراللهی عضو هیأت علمی دانشکده معارف اسلامی و فرهنگ و ارتباطات دانشگاه امام صادق برگزار شد، امیر ناظمی رئیس سازمان فناوری اطلاعات ایران، محمدرضا بهمنی رئیس مرکز توسعه فرهنگ و هنر در فضای مجازی و عزیز نجف پور آقابیگلو دبیر شورای عالی فضای مجازی دانشگاه آزاد اسلامی و سرپرست واحد الکترونیکی این دانشگاه حضور داشتند.
در ابتدای این جلسه محمدصادق نصراللهی با طرح مساله ضرورت حکمرانی فضای مجازی با توجه به تجربه ۸ سال گذشته کشور در این حوزه، از حاضران در این نشست خواست که به بررسی موضوع طرح صیانت از منظر حکمرانی و مباحث سیاسی و تصمیم سازی حاکمیتی بپردازند و به این سوال پاسخ دهند که آیا حکمرانی را ضروری می‌دانند و یا با توجه به ماهیت فضای مجازی آن را غیرممکن و یا ممتنع تلقی می‌کنند.
در این جلسه حاضران به نقاط قوت و ضعف طرح حمایت از حقوق کاربران و خدمات پایه کاربردی فضای مجازی از منظر حکمرانی پرداختند و اینکه در صورت اجرای این طرح، چه آینده‌ای را می‌توان برای کشور ترسیم کرد.
مفهوم حکمرانی متفاوت از حاکمیت است
در این نشست امیر ناظمی رئیس سازمان فناوری اطلاعات با اشاره به اینکه مفهوم حکمرانی از ساختارها و فرآیندهای یک تصمیم تا اجرا و مؤلفه‌های آن را دربرمی گیرد، گفت: در این مفهوم باید به این سوالات پاسخ داد که چه کسانی و چگونه تصمیم می‌گیرند و چه کسانی و چگونه آن را اجرا می‌کنند و چه کسانی و چگونه این تصمیمات را نظارت و کنترل می‌کنند. حتی امروز در نظامات حکمرانی منوط به این تعریف، مفاهیم دیگری نیز شکل گرفته است.
وی با تاکید بر اینکه مفهوم حکمرانی متفاوت از حاکمیت است، خاطرنشان کرد: حکمرانی از زمانی مورد توجه قرار گرفته است که حاکمیت دیگر در قلمروهای ملی فعال نیست. به بیان دیگر جهانی شدن در حکمرانی ویژگی ذاتی مفهوم حکمرانی در دنیای امروز است و نمی‌توان بدون توجه به جهانی شدن در مورد حکمرانی حرف زد.
ناظمی با تعمیم این مفاهیم به موضوع حکمرانی فضای مجازی اشاره کرد و گفت: در این زمینه نیز باید ابتدا به این سوال پاسخ دهیم که می‌خواهیم در کشور حکمرانی بر فضای مجازی داشته باشیم و یا اینکه حکمرانی از طریق فضای مجازی؟ به نظر می‌رسد گزینه دوم مدنظر است و کشور قصد دارد از ابزار فضای مجازی برای بهینه سازی حکمرانی استفاده کند.
شورای فضای مجازی در حیطه تئوری‌های حاکمیتی قرار می‌گیرد نه حکمرانی
رئیس سازمان فناوری اطلاعات ایران با تاکید بر اینکه دنیا موضوع حکمرانی فضای مجازی را تجربه کرده و ما پذیرفته ایم که دیگر تصمیم گیری را دولت انجام نمی‌دهد و تاثیرگذاران و ذی‌نفعان نیز در این تصمیم گیری میل به مشارکت دارند؛ مانند اکوسیستم استارت‌آپی، ادامه داد: اگر قرار است در کشور حکمرانی با فضای مجازی اتفاق بیافتد یعنی پای بازیگران خارج از حاکمیت، باید به مساله حکمرانی باز شود. اما در طرح حمایت از کاربران فضای مجازی این بدیهیات نادیده گرفته شده است.
وی با اشاره به اینکه در ادبیات «حکمرانی خوب» شاهد موضوعاتی مانند شفافیت و مشارکت جویی در فرآیندها و ساختارها هستیم. به نظر می‌رسد سیاست شورای عالی فضای مجازی مبتنی بر حکمرانی از طریق فضای مجازی است. اما سوال اینجاست که آیا اعضایی که در این شورا تصمیم می‌گیرند دارای شفافیت هستند و پاسخگوی موفقیت و عدم موفقیت سیاست‌هایشان در فضای مجازی بوده‌اند؟ آیا در این شورا نماینده ذی‌نفعان بخش خصوصی حضور دارد؟
رئیس سازمان فناوری اطلاعات با انتقاد از عملکرد شورای عالی فضای مجازی که با مفهوم حکمرانی فاصله دارد، خاطرنشان کرد: حتی اعضای حقیقی این شورا هم بر اساس حکم حاکمیتی انتخاب می‌شوند و کسب و کارها در این شورا حق رأی ندارند. با این وجود بهتر است بگوییم که شورای عالی فضای مجازی در حیطه تئوری‌های حاکمیتی قرار می‌گیرد نه حکمرانی.
ناظمی بیان اینکه اگر شورای عالی فضای مجازی بخواهد حکمرانی را از طریق فضای مجازی گسترش دهد باید مکانیزم شفاف سازی و پاسخگویی داشته باشد، تاکید کرد: زایش اولیه شورای عالی فضای مجازی با این هدف بوده که چگونه تصمیمات بهتر اتخاذ و چگونه به صورت بهتری اجرا شود. اما به مرور زمان می‌بینیم که این شورا بدون مشارکت ذی‌نفعان تصمیم می‌گیرد و روز به روز با کاهش اختیارات دستگاه‌های اجرایی از دولت توانمند می‌کاهد. این موضوع در هیچ کشوری سابقه ندارد.
وی با اشاره به اینکه در اغلب کشورها شاهد وجود تنها ۳ یا ۴ شورای عالی برای امنیت، اقتصاد و علم و فناوری هستیم، گفت: اما در کشور ما متأسفانه با تعدد شوراهایی مواجه هستیم که در تعارض با یکدیگر هستند و تصمیماتشان بنای قانون اساسی ندارد. این در حالی است که در مفهوم اولیه شورا باید ویژگی مشورتی داشته باشد. در غیر این‌صورت حکمرانی شورایی نتیجه‌ای جز کاهش توانمندی حکمرانی در پی نخواهد داشت.
وی با تاکید بر اینکه منظورم از واژه «حکمرانی خوب» با آنچه که در اجماع واشنگتن بر آن تاکید شده است، متفاوت است، گفت: من مخالف آن حکمرانی خوبی هستم که به تضعیف کشورهای در حال توسعه می‌انجامد. بلکه منظورم از حکمرانی خوب توسعه کشورها بر مبنای مشارکت و شفافیت است و توانمندسازی دولت‌ها و حاکمیت‌ها مدنظر است. اما در عملکرد شورای عالی فضای مجازی شاهد کاهش توانمندی دولت و حکومت در اعمال حاکمیت و کند شدن فرآیندها هستیم.
نصب ۴۰ میلیون فیلترشکن امنیت را به مخاطره می‌اندازد
وی گفت: متأسفانه در شورای عالی فضای مجازی عده‌ای در یک حاشیه امن تصمیمی می‌گیرند و به کسی پاسخگو نیستند و در مورد تصمیماتشان مسئولیت نمی‌پذیرند. مثال این موضوع، تصمیم برای فیلتر تلگرام است که باعث نصب ۴۰ میلیون فیلترشکن روی گوشی‌های مردم شد که بدافزارهایی است که امنیت کشور را به مخاطره می‌اندازد. اما کسی مسئولیت این تصمیم را برعهده نگرفت.
وی با بیان اینکه فرآیند تصمیم گیری و گزارش خروجی مصوبات شورای عالی فضای مجازی به عنوان یک شورای فراقوه ای شفاف نیست، گفت: ممکن است نیت خیر باشد اما الزاماً نتیجه خوب نخواهد بود.
ناظمی با اشاره به اینکه اصلی ترین دستگاه اجرایی فناوری اطلاعات کشور که سازمان فناوری اطلاعات ایران است در این شورا عضو نیست، ادامه داد: کارکردهای مناسبی از این شورا انتظار می‌رود اما به نظر می‌رسد با توجه به فرآیندهای موجود و ساختار فعلی، این کارکردها به نتیجه نرسیده است.
طرح صیانت روی اعتماد و سرمایه اجتماعی دست گذاشته است
ناظمی با انتقاد از طرح حمایت از کاربران فضای مجازی گفت: این طرح روی بزرگترین چالش فعلی نظام حکمرانی ایران که همان اعتماد و سرمایه اجتماعی است دست گذاشته است و این هم راستا با خواسته مخالفان نظام در خارج کشور است.
وی با اشاره به پیامدهای اجرای این طرح، گفت: از فردا شاهد تعارض بین شرکت‌ها و مردم و شرکت‌ها با حاکمیت خواهیم بود. به نظر می‌رسد آنهایی که این طرح را نوشته اند در این جامعه زندگی نمی‌کنند. این موضوع واضح است که مادامی که در مردم اعتماد ایجاد نشود نمی‌توان توقع داشت که مردم به پیام رسان های بومی اعتماد کرده و جایگزینی بومی برای اینستاگرام را بپذیرند.
رئیس سازمان فناوری اطلاعات ایران با بیان اینکه با این طرح تنها شکاف بین مردم و حکمرانان و شرکت‌ها را افزایش می‌دهیم، گفت: باید توجه داشته باشیم که هر فیلترینگ که روی یک پلتفرم خارجی صورت می‌گیرد، میزان استفاده مردم از پلتفرم‌های داخلی کاهش می‌یابد.
وی با انتقاد از سیاستگذاری شورای عالی فضای مجازی در خصوص خدمات پایه کاربردی شبکه ملی اطلاعات، گفت: این خدمات پایه شامل ۴ موضوع مسیریاب، خدمات ابری، جستجوگر و پیام رسان است که دو خدمت از آن با روش مدنظر این شورا پیش رفته و شاهد عدم موفقیت پیام رسان و جستجوگر بومی به دلیل این تقسیم کار بوده ایم. اما برای دو خدمت دیگر، روش دیگری اتخاذ شد و بخش خصوصی واقعی توانست دو خدمات مسیریاب و ابری را با موفقیت پیاده سازی کند و هم اکنون نیز کاربران آن را پذیرفته اند و استفاده می‌کنند.
ناظمی با بیان اینکه طرح صیانت، دوگانگی ایجاد می‌کند، به ترکیب اعضای کمیسیون عالی تنظیم مقررات مدنظر در این طرح نیز انتقاد کرد و گفت: از میان ۳۰ عضو تنها یک صندلی برای مشروعیت بخشی مردم درنظر گرفته شده است. ایجاد صندوق حمایتی جدید در این طرح نیز به ایجاد رانت می‌انجامد. چرا این مدل حمایتی را از طریق صندوق‌های موجود پیش نمی‌برند؟
وی گفت: برخلاف آنچه که مطرح میشود طرح حمایت از کاربران فضای مجازی اصلاً حقوق کاربران را به رسمیت نشناخته و بیشتر یک مانیفست سیاسی است که نه تنها از حریم خصوصی صیانت نمی‌کند بلکه یک اکوسیستم مناسب و منصفانه را نیز شکل نداده است و برخلاف آنکه نام این طرح مربوط به خدمات پایه کاربردی است اما قابلیت تعمیم به کل اینترنت را دارد.