جنگ چین و آمریکا در میدان پردازنده‌ها
پردازنده‌ها – که با نام تراشه‌ها هم شناخته می‌شوند- حالا قطعاتی ضروری در قلب رشد اقتصادی، امنیت سایبری و نوآوری تکنولوژیکی به‌حساب می‌آیند. قطعاتی کوچک‌تر از اندازه یک تمبر پستی و باریک‌تر از قطر موی انسان که از چیزی حدود ۴۰ میلیون ریزقطعه تشکیل شده‌اند و تاثیر آنها روی توسعه جهانی به‌قدری است که این روزها پیشران انقلاب صنعتی لقب گرفته‌اند. از موبایل‌های هوشمند گرفته تا کامپیوترهای شخصی، پردازنده‌های ارتباطی به‌عنوان قلب تپنده اینترنت، خودروهای الکتریکی، روند دیجیتالی‌شدن کالاها و خدمات از قبیل تجارت الکترونیکی جهانی؛ همه و همه وابسته به پردازنده‌ها هستند.
این در حالی است که ظهور تکنولوژی‌های جدیدی مانند هوش‌مصنوعی، رایانش کوآنتومی، اینترنت اشیا و ارتباطات پیشرفته بی‌سیم به‌ویژه ۵G، همه به‌دستگاه‌های مبتنی بر پردازنده‌های نیمه‌رسانا نیاز دارند و به همین دلیل هم هست که با وجود فرصت‌ها و چالش‌های مختلف، تقاضا برای پردازنده‌ها به‌سرعت در حال افزایش است، با این حال همه‌گیری بیماری کووید-۱۹ و مناقشات تجارت بین‌الملل زنجیره تامین و تجهیز این صنعت را تحت‌فشار قرار داده‌اند و این در حالی است که جنگ آمریکا و چین بر سر حاکمیت تکنولوژی هم احتمال چندشاخه‌شدن این زنجیره در آینده را افزایش داده و خطر فروپاشی و تکنولوژیکی و شکاف در تجارت بین‌الملل را بیشتر کرده است.
دهه‌هاست که آمریکا حاکمیت صنعت پردازنده‌ها در جهان را در اختیار دارد و در سال ۲۰۲۰ سهم ۴۸درصدی از درآمد این صنعت را – برابر ۱۹۳میلیارد دلار- به خود اختصاص داده است. بررسی‌های موسسه تحقیقاتی IC Insights نشان می‌دهد که از ۱۵ شرکت بزرگ تولیدکننده پردازنده در جهان، هشت شرکت در آمریکا هستند و همچنین شرکت اینتل از نظر میزان فروش رتبه اول را در میان آنها دارد. چین واردکننده پردازنده‌های خام است و برای توانمندسازی صنعت تکنولوژی خودش به‌طور عمده وابسته به تولیدکنندگان خارجی؛ به‌ویژه تولیدکنندگان آمریکایی است. میزان واردات تراشه این کشور در سال گذشته میلادی برابر ۳۵۰ میلیارد دلار بوده که نسبت به سال ۲۰۱۹ افزایش ۶/ ۱۴درصدی داشته است. چین در طول ۶ سال گذشته و در راستای طرح «ساخت چین ۲۰۲۵» و راهبردهای بهبود توسعه صنعت تراشه ملی، تلاش‌های بیشتری برای استفاده از مشوق‌های مالی، اعطای مالکیت معنوی و وضع استانداردهای ضدانحصارطلبی انجام داده است تا روند توسعه صنعت داخلی پردازنده‌هایش را تسریع کرده، وابستگی به آمریکا را کاهش داده و خودش را به‌عنوان رهبر جهانی صنعت تکنولوژی معرفی کند. با افزایش تنش‌های میان آمریکا و چین – به‌ویژه در زمان ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ- ایالات‌متحده با وضع سیاست‌های سختگیرانه‌تر، کنترل بیشتری بر صادرات پردازنده‌هایش اعمال کرده است. در این میان به‌ویژه پردازنده‌هایی که به چین صادر شده‌اند، سهم بیشتری از این سیاست‌های کنترلی داشته‌اند. با این اوصاف نگرانی‌ها از اقدامات احتمالی چین برای خرید شرکت‌های تکنولوژی چین از طریق زنجیره‌های تامین غیرنظامی و ادغام آنها با ارتش چین و امکانات نظارتی آن، بیشتر و بیشتر شده است.
شرکت بزرگ تایوانی TSMC که با سهم ۵/ ۵۱درصدی از بازار تراشه، بزرگ‌ترین تولیدکننده تراشه جهان است و پیشرفته‌ترین تراشه‌های جهان (۱۰ نانومتری یا کوچک‌تر) را تولید می‌کند، حالا میان این دو ابرقدرت قرار گرفته و گرفتار این جنگ تجاری شده است. TSMC محصولاتش را در اختیار شرکت‌های آمریکایی و چینی از قبیل اپل، کوآلکام، برادکام و Xilinx قرار می‌دهد. این شرکت تا همین اواخر هم تراشه‌های مورد‌نیاز شرکت هوآوی را تامین می‌کرد، اما از ماه می سال۲۰۲۰ و به‌خاطر محدودیت‌های وضع شده از سوی وزارت بازرگانی آمریکا علیه تامین‌کنندگان قطعات اولیه هوآوی، این همکاری تجاری قطع شد.
تایوان حالا به نقطه مهم ژئوپلیتیکی تبدیل شده است، چون اقدامات دولت ترامپ برای تقویت روابط تایوان با آمریکا، تنش در جزیره تایوان را تشدید کرده و باعث افزایش فعالیت ارتش چین در این منطقه شده است که ظاهرا مشغول آزمایش راه‌حل دولت بایدن در این زمینه هستند. این عوامل در کنار یکدیگر، خطرات جدی برای روند تولید صنعت تراشه جهانی ایجاد می‌کنند. تایوان تنها بخشی از اکوسیستم پیچیده این صنعت است و نمادی از افزایش مشکلات برای شرکت‌ها و کشورهایی است که تحت‌تاثیر این موقعیت ژئوپلیتیکی قرار دارند؛ به‌ویژه کشورهایی که تلاش می‌کنند وابستگی‌های تجاری میان آمریکا و چین از بین بروند. با بالا گرفتن تنش‌های ژئوپلیتیکی، تجاری و تکنولوژیکی و ادامه همه‌گیری کووید-۱۹ که به زنجیره تامین قطعات اولیه ضربه می‌زند، شرکت‌های تراشه‌ساز در حال تلاش هستند تا فرآیند تولید خودشان را با ذخیره قطعات یا جابه‌جایی تجهیزات تولیدشان، از این اختلال گسترده در امان بمانند.
از آنجایی که پردازنده‌ها در قلب رقابت استراتژیک و تکنولوژیک میان آمریکا و چین قرار دارند، این صنعت همچنان طیف متنوعی از تعرفه‌های حمایتی و اقدامات غیرتعرفه‌ای را تجربه می‌کند که جریان تولید و رقابت در این صنعت را تهدید می‌کنند.
بررسی‌های تحلیلی در این زمینه نشان می‌دهد که رابطه اقتصادی و استراتژیک میان چین، تایوان و ایالات‌متحده‌آمریکا وقتی به صنعت پردازنده‌ها می‌رسد، رشد اقتصادی و چالش‌های امنیتی را به‌عنوان چالش اصلی بازیگران بخش‌های خصوصی و عمومی به‌میان می‌آورد؛ موضوعی که فرصت‌هایی خاص و مهم را برای دولت بایدن ایجاد می‌کند تا بتواند فضای رقابتی بازار آمریکا را ارتقا داده و همزمان بلندپروازی‌های تکنولوژیک چین را هم بیشتر و بیشتر کند.
به این ترتیب کارشناسان و تحلیلگران معتقدند که پردازنده‌ها؛ محور اصلی بلندپروازی‌های تکنولوژیکی متقابل آمریکا و چین هستند و همچنین می‌توانند محل آسیب‌پذیری هر دو آنها باشند، چون وابستگی شدیدی به تولیدات غول بزرگ تایوانی دارند.
این در حالی است که چین با وجود سرمایه‌‌گذاری‌های عظیم، به احتمال زیاد نمی‌تواند در فاصله پنج تا ۱۰سال آینده در صنعت پردازنده‌هایش به استقلال کامل برسد و وابستگی خودش از آمریکا را به کلی قطع کند.
در واقع شرکت‌های چینی به‌خاطر محدودیت دسترسی به تجهیزات و نرم‌افزارهای لازم برای پیش‌بردن فرآیند تولید تراشه، امکان رقابت با تراشه‌سازهای بزرگ را نخواهند داشت و حتی احتمالا به سختی می‌توانند نیاز بازار داخلی خودشان را هم تامین کنند. با این اوصاف انتظار می‌رود تایوان به محل اصلی تنش‌های میان آمریکا و چین تبدیل شود و این کشور نقش کلیدی در صنعت تراشه و زنجیره تامین قطعات اولیه بازی کند و چین احتمالا روند رشد اقتصادی خودش را با وجود این محدودیت‌های تجاری به‌سختی دنبال خواهد کرد.
منبع: فارن پالیسی
همکاری سونی و TSMC برای مقابله با بحران تراشه در جهان
سنگینی سایه بحران تراشه در جهان و تلاش برای مقابله با آن، منجر به ایجاد یک همکاری غیرمنتظره میان سونی و شرکت TSMC شده و این دو شرکت قصد دارند یک کارخانه تولید تراشه را در ژاپن راه‌اندازی کنند. رویترز در گزارشی نوشت که منابع وب‌سایت ژاپنی Nikkei مدعی شدند که این دو شرکت فعال در حوزه فناوری به دنبال تاسیس یک کارخانه نیمه‌هادی در منطقه کوماموتو پرفکچر ژاپن هستند. به گفته این منابع، بخش قابل‌توجهی از این کارخانه، تحت‌هدایت و کنترل TSMC خواهد بود، با این حال کارخانه مذکور در زمین‌های متعلق به سونی و در نزدیکی کارخانه تولید سنسورهای تصویری این شرکت احداث خواهد شد.
گفته میشود که دولت ژاپن نیز نیمی از سرمایه ۷میلیارد دلاری مورد نیاز برای ایجاد این کارخانه را تامین خواهد کرد. قرار است در این کارخانه، تراشه‌های مورد‌نیاز برای انواع دوربین‌ها، خودروها و دیگر محصولات الکترونیکی تولید شود. همچنین شرکت تولید قطعات خودروی Denso نیز نسبت به حضور و مشارکت در این پروژه ابراز علاقه‌مندی کرده است. اگر این پروژه طبق برنامه‌ریزی‌های صورت‌گرفته دنبال شود، احتمالا در سال ۲۰۲۴ به مرحله تولید تراشه خواهد رسید، با این حال هنوز هیچ‌یک از دو شرکت سونی و TSMC واکنشی در قبال این اخبار و همکای از خود نشان نداده‌اند؛ اگرچه TSMC پیشتر اعلام کرده بود که «به‌طور فعال در حال بررسی» طرح‌ها برای آغاز چنین اقدامی‌است.
طبق پیش‌بینی تحلیلگران، بحران تراشه جهان تا سال ۲۰۲۳ ادامه خواهد داشت و بازگشت به شرایط عادی، چند سالی زمان خواهد برد. این کارخانه مشترک اما می‌تواند به تولیدکنندگان ژاپنی و شرکت TSMC کمک کند تا زودتر از سایر رقبا به شرایط عادی برگردند. ژاپن طی سال‌های اخیر، نتوانسته همه نیازهای تراشه‌ای خود را در داخل تامین کند و از این‌رو، بخشی از سفارش‌های تولید تراشه‌های پیشرفته خود را به شرکت‌هایی همچون TSMC تایوان واگذار کرده است.
حال، با راه‌اندازی این کارخانه، ژاپن می‌تواند تمامی تراشه‌ها، حتی تراشه‌های پیشرفته و پیچیده را نیز در خاک خود تولید کند. از طرفی دیگر، اروپا و کشورهای بزرگی همچون آمریکا سعی دارند تا بنا به نگرانی‌های مرتبط با موضوع امنیت ملی، تولید تراشه‌ها را به کارخانه‌های داخلی بسپارند. در اوایل امسال، واشنگتن یک لایحه ۵۲میلیارد دلاری را برای حمایت از تحقیق و توسعه پیرامون تولید انواع تراشه‌ها در خاک این کشور به تصویب رساند.