شبکه ملی اطلاعات به دنبال چیست؟
استقرار کامل سکوهای ارائه خدمات الکترونیکی، دستیابی به سهم ۱۰ درصدی اقتصاد دیجیتال از کل اقتصاد کشور، افزایش سهم ۱۰ درصدی خرده‌فروشی الکترونیکی از کل بازار خرده‌فروشی کشور و تحقق سهم ۷۰ درصدی خدمات محتوایی داخلی، از اهداف عملیاتی سند طرح کلان و معماری شبکه ملی اطلاعات است.
رییس جمهوری، تکمیل و راه‌اندازی شبکه ملی اطلاعات را یک ضرورت دانسته و به مرکز ملی فضای مجازی و وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، دستور داد راهبری تکمیل شبکه ملی اطلاعات را با جدیت پیگیری کنند.
«عیسی زارع‌پور» وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات نیز درباره شبکه ملی اطلاعات، اعلام کرده است: شبکه ملی اطلاعات را به این معنی که شبکه‌ای داشته باشیم تا بتوانیم از آن برای تمام امورات کشور بهره ببریم، راه‌اندازی می‌کنیم. راه اندازی این شبکه پر سرعت در پهنه جغرافیایی کشور به‌هیچ‌وجه به معنای قطع دسترسی به شبکه جهانی نیست.
زارع‌پور در جلسه رأی اعتماد خود در مجلس به نمایندگان گفت: در سقف زمانی ۴ سال، شبکه ملی اطلاعات را بر اساس مصوبه شورای عالی فضای مجازی به سرانجام خواهیم رساند.
شبکه ملی اطلاعات ۱۷ سال قبل کلید خورد
طرح شبکه ملی اطلاعات در سال ۸۴ و برای کاهش وابستگی به اینترنت جهانی در کشور مطرح شد. در سال ۸۵ اجرای آن به مرکز تحقیقات مخابرات واگذار و بین سال‌های ۱۳۸۶ تا ۱۳۸۸ طرحی برای عملیاتی کردن آن در هیات دولت تصویب شد.
سال ۸۹ این موضوع با عنوان «شبکه ملی اطلاعات» در قانون پنجم توسعه مصوب شد و مجری آن، وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات تعیین شد. به علت برداشت‌های غیر یکسان از این موضوع توسط بازیگران مختلف در سال ۹۲ شورای عالی ایجاد شد که اصول شش گانه شبکه ملی اطلاعات را تصویب و مرکز ملی فضای مجازی را به عنوان ناظر انتخاب کرد.
به دلیل وجود تفاسیر مختلف از این تعریف و اصول، موضوع با کندی پیش رفت و شورا مجبور شد در سال ۹۶، نیازمندی‌ها از شبکه ملی اطلاعات را در سند «تبیین الزامات شبکه ملی اطلاعات» تصویب کند. علی‌رغم پیگیری‌های مکرر، معماری، طرح یا برنامه عملیاتی برای اجرای شبکه ملی توسط مجری ارائه نشد. اعلام یک‌باره پیشرفت ۸۰ درصد توسط مجری در انتهای سال ۹۷ و عدم امکان ارزیابی این گزارش به دلیل نداشتن چهارچوب لازم، منجر به عودت گزارش به مجری شد.
اواخر فروردین سال گذشته و قبل از ارائه برنامه عملیاتی توسط مجری، مرکز ملی، نیازمندی‌های کشور از «طرح عملیاتی شبکه ملی اطلاعات» را به وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات اعلام کرد، تا بر اساس آن علاوه بر اطمینان حاصل کردن از پوشش اهداف و اقدامات کلان مصوب در سند طرح کلان و معماری شبکه ملی اطلاعات، امکان ارزیابی پیشرفت کار نیز وجود داشته باشد. متأسفانه علی‌رغم پیگیری‌های مکرر، همچنان طرح عملیاتی با این ویژگی‌ها دریافت نشده است.
برای عدم جلوگیری از پیشرفت کار، مرکز ملی، طرح پیشنهادی مجری را مشروط به تکمیل و اعمال اصلاحات، به‌عنوان بخشی از طرح عملیاتی شبکه ملی اطلاعات و صرفاً جهت تداوم ادامه کار پذیرفت. طرح پیشنهادی قابلیت ارزیابی نداشته (شاخص‌های ارزیابی، خروجی‌های قابل تحویل و زمان‌بندی تحویل) و پیگیری‌های این مرکز نیز برای اصلاح آن بدون نتیجه مانده است.
عمده اهداف عملیات شبکه ملی اطلاعات چیست؟
اهداف عمده عملیاتی مصوب در سند طرح کلان و معماری شبکه ملی اطلاعات در ۴ بخش اهداف عملیاتی شبکه، خدمات کاربردی، محتوا و سالم‌سازی خدمات و محتوا در راستای تقویت خدمات و محتوای داخلی تدوین شده است.
مزیت بخشی کیفی، اقتصادی و تعرفه رقابتی خدمات، تأمین کیفیت شبکه در اتصال بین ۲ نقطه داخلی مطابق استانداردهای جهانی و ایجاد قطب‌های مرکز داده داخلی از جمله موارد مهم در این سند هستند که اهداف و اقدامات مشخصی برای ارتقاء این خدمات مصوب شده است.
استقرار کامل سکوهای ارائه خدمات الکترونیکی اعم از دولت، سلامت، تجارت، آموزش، قضایی، گردشگری، حمل‌ونقل و انتظامی با تعرفه مناسب برای آحاد مردم، دستیابی به سهم ۱۰ درصدی اقتصاد دیجیتال از کل اقتصاد کشور، افزایش سهم خرده‌فروشی الکترونیکی به میزان ۱۰ درصد از کل بازار خرده‌فروشی کشور، ایجاد حداقل ۲ سکوی ارائه خدمت با سهم ۲۰ درصدی از کاربران منطقه و دارای بازار جهانی، استقرار نظام جامع تنظیم مقررات خدمات فضای مجازی، استقرار نظام مالکیت معنوی و مادی محتوای داخلی، تحقق سهم ۷۰ درصدی خدمات محتوایی داخلی (اعم از ویدیوی درخواستی و اشتراک ویدیو) از ترافیک مصرفی کاربران با نرخ رشد سالیانه ۴۰ درصدی از طریق تنظیم مقررات تولید و خدمات محتوا و افزایش نرخ رشد سالیانه ۳۰ درصدی سهم بازی‌های رایانه‌ای داخلی از مهم‌ترین اقدامات کلانی است که در سند «طرح کلان و معماری شبکه ملی اطلاعات» به آن اشاره شده است.
شبکه ملی اطلاعات چرا باید تکمیل شود؟
مسوولان کشور در جلسات متعدد به این مساله اشاره کرده‌اند که شبکه ملی اطلاعات باید به سرعت تکمیل شود و در دسترس مردم و کسب وکارها قرار بگیرد.
علاوه بر ضرورت‌های اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی، انتظامی، امنیتی و فناورانه مانند بهره‌مندی حداکثری کشور از منافع فناوری‌های نوین همچون نسل‌های جدید ارتباطی همانند ۵G، دفاتر کل توزیع‌شده، هوش مصنوعی و اینترنت اشیاء و مشکلات فعلی مانند مسائل هویت معتبر، اشباع تقریبی ظرفیت شبکه، نبود رگلاتوری منسجم با رویکرد پیشرو، موازی کاری‌های بین دستگاه‌ها، مسائل به اشتراک‌گذاری خدمات و محتوا بین کسب‌وکارها و حریم خصوصی و گره خوردن هر چه بیشتر زندگی و معیشت عموم جامعه با خدمات و موضوعات فضای مجازی از جمله مسائل مهمی است که بیش از پیش توسعه شبکه ملی اطلاعات را ضرورت می‌بخشد.
در شرایط کنونی و در دوران پاندمی کرونا، استفاده از خدمات فضای مجازی در زندگی روزمره بیش‌ازپیش شده و پس از آن نیز بیشتر خواهد شد، بنابراین تقویت زیرساخت های ارتباطی کشور از طریق شبکه ملی اطلاعات، ضرورت زیادی دارد.