متاورس یا دیستوپیای آینده جهان
با تغییر نام شرکت فیس بوک به متا، چشم انداز جدیدی به روی دنیای اینترنت باز شده که این فضا علیرغم وجود طرفداران، منتقدان زیادی را نیز به خود جلب کرده و پیامد آن هشدارهایی برای آینده است.
متاورس اصطلاحی است که اولین بار نیل استفنسون در رمان تصادفی برفی از آن استفاده کرد. در این کتاب قهرمان داستان برای فرار از واقعیت فقیرانه زندگی خود وارد دنیایی مجازی میشود و با ماجراهای مختلفی روبرو میشود. اصطلاح متاورس از آن زمان میان متخصصین فضای مجازی رواج یافت.
اکنون این اصطلاح به ترکیبی از واقعیت مجازی (VR) و واقعیت افزوده (AR) اطلاق میشود و دنیای واقعی را بیش از پیش به دنیای مجازی پیوند می‌زند. به قول استفنسون: «هدف VR این است که شما را به مکانی برساخته ببرد و هدف AR تغییر تجربه شما از مکانی‌است که در آن هستید.»
بسیاری متاورس را نسل بعدی اینترنت و تکنولوژی می‌دانند که به افراد این امکان را می‌دهد که بسیار ساده‌تر و با ابزاری مثل عینک و دستبند به این دنیا متصل شوند. این جهان مجازی جهانی متفاوت است که در آن افراد می‌توانند با آواتارهای دیجیتال و شخصیت‌های مجازی خود، با یکدیگر به روش‌های جدیدی تعامل کنند.
شرکت‌ها بزرگ با پایگاه‌های کاربری عظیم مانند فیس بوک (متا) و فورتنایت (Epic Games) در حال ایجاد زیر ساخت‌های فناوری و اقتصادی متاورس هستند. مارک زاکربرگ در همایش فیسبوک کانکت ۲۰۲۱ درباره‌ی «اقتصاد متاورس» یا «اقتصاد خالق» صحبت کرد که در آن سازندگان می‌توانند از توکن‌های غیر قابل تعویض برای کسب در آمد از هنر دیجیتال و رویدادهای آنلاین استفاده کنند.
Epic Games قبلاً میزبان کنسرت‌های مجازی در فورتنایت با بسیاری از خوانندگان بوده است که از یک آواتار برای نشان دادن خود استفاده می‌کنند. اما این خالقان در دنیای متاورس به خوانندگان و مجریان محدود نمی‌شوند. متا (فیس بوک) قصد دارد پروژه‌ای موسوم به Horizon Home را راه اندازی کند که در آن هر کس قادر است خانه مورد نظر خود را بسازد و همچنین Horizon Worlds که در آن می‌توان دنیای مجازی مورد نظر خود را ساخت و همچنین Horizon Workrooms که در آن می‌توانید با همکاران خود تعامل داشته باشید. به عبارت دیگر در دنیای متاورس، مردم احساس می‌کنند که «درون» اینترنت هستند، نه اینکه از بیرون آن و از صفحه‌ی نمایش آن را تماشا کنند.
متا (فیس بوک) در چشم انداز خود از آینده‌ای احتمالی حرف می‌زند که در آن کاربرها قادرند میزبان مهمانی‌های مجازی و مالک قلمروها و زمین‌های دیجیتال باشند. آنها همچنین می‌توانند برای آواتارهای خود لباس مجازی بخرند. مارک زاکربرگ در ادامه می‌گوید: «کمیت کالاهای دیجیتال و خالق های آن، روز افزون خواهد شد.»
اما با توجه به امکانات متاورس مشکلات و تهدیدهای زیادی در انتظار آینده‌یدنیای انسان‌هاست و به همین دلیل این طرح منتقدان زیادی دارد.
دکتر دیوید لزلی پژوهشگر حوزه اخلاق از منتقدان این طرح است که در مقاله‌ای در گاردین بیان می‌کند: «چه کسی متاورس را می‌سازد و آن را کنترل می‌کند؟ چگونه از حریم خصوصی محافظت میشود؟ چگونه زیرساختی ایجاد کنیم که دسترسی برابر به متاورس را تضمین کند؟ کارشناسان هشدار می‌دهند که ساختارهای قانونی همچنان در تلاشند که با تأثیر بیش‌از اندازه‌ی رسانه‌های اجتماعی کنونی مقابله کنند و متاورس می‌تواند راهی برای شرکت‌ها باشد تا با استفاده از داده‌های کاربران به سود بیشتری دست یابند.»
به بیان دکتر برنت میتلستاد، پژوهشگر ارشد اخلاق دیتا در مؤسسه اکسفورد یکی از چالش‌های پیش رو این است که: «قرار است به طور ناگهای منابع عظیمی از داده‌ها، حتی بیشتر از آنچا که اکنون در دسترس شماست و از طریق فضای ترکیبی متاورس هدایت میشود در اختیار شما قرار گیرد و اگر فیس بوک به هدف خود برسد مشخصاً همه مردم مقدار قابل توجهی از وقت خود را در آنجا صرف خواهند کرد.»
بر اساس گزارش اخیر وبگاه فوربز، بعضی از منتقدین همچنین معتقدند که متاورس می‌تواند به یک کابوس دیستوپیایی (پادآرمان‌شهری) بدل شود که مردم مانند شخصیت اصلی کتاب تصادف برفی، برای فرار از دنیای واقعی به آن رو بیاورند. بنابراین ما باید مطمئن شویم که پیشرفت‌های تکنولوژی به حل مشکلات دنیای واقعی کمک می‌کند، نه اینکه صرفاً فرصتی برای فرار از واقعیت را فراهم کند. تغییر نام فیس بوک به شرکت متاورس در این شرایط که فرانسیس هاوگن در کنگره شهادت داده و به مشکلات زیادی اشاره کرده نشان دهنده این است که فیس بوک هیچ علاقه‌ای به تغییر الگوریتم خود برای کاهش آسیب‌هایی مانند محدود کردن اثرات منفی اینستاگرام بر روی سلامت نوجوانان ندارد.
آینده متاورژن هنوز مشخص نیست. اما کاربران باید از خود بپرسند آیا واقعاً معتقدند که نسخه متاورس فیس بوک، نسبت به نسخه کنونی قابلیت‌هایی مثل امنیت و حریم خصوصی را در نظر گرفته یا فقط روی جذاب‌تر شدن آن نسبت به وضع کنونی این رسانه‌ی اجتماعی تاکید شده؟ علاوه بر این، برخی گمانه زنی‌ها حاکی از آن است که ظهور این پدیده، مشکلات اجتماعی و روانی بیشماری را برای کاربران خود در پی خواهد داشت.