برنامه ایران برای بهره‌برداری از ۳ ماهواره/حرکت از مدار «لئو» به «ژئو»
دستیابی به مدار ۳۶ هزار کیلومتری، کاربردی کردن و شتابدهی به صنعت فضایی و بهره‌برداری از سه ماهواره مخابراتی و سنجش از دور، از جمله اهداف دولت سیزدهم در صنعت فضایی کشور است تا از این طریق کاستی‌های ۱۰ سال اخیر را جبران کند.
توسعه صنعت فضایی در اولویت کاری دولت سیزدهم قرار گرفته است به طوری که جلسه شورای عالی فضایی پس از ۱۰ سال روز جمعه (۵ آذر) به ریاست رئیس‌جمهوری و با حضور وزرای ارتباطات، امور خارجه، صمت، راه و شهرسازی، علوم و دفاع در وزارت ارتباطات برگزار شد.
شتاب‌بخشی عرصه فضایی، تقویت همگرایی و هم‌افزایی و تمام ارکان بازیگران صنعت و توجه حداکثری بر دیپلماسی فضایی، کاربردی کردن صنعت فضایی، تحقق اهداف برنامه‌های فضایی کشور با شتاب هر چه بیشتر، تامین منابع مورد نیاز حوزه فضایی کشور برای شتاب‌بخشی به برنامه‌های فضایی، از مهم‌ترین محورهای این جلسه بود.
لازم به ذکر است، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات در برنامه پیشنهادی خود به مجلس بر بهره‌برداری از سه ماهواره مخابراتی و سنجش از دور تاکید کرد. این اهداف با برگزاری مستمر جلسه شورای عالی فضایی سریع‌تر به نتیجه خواهد رسید.
تلاش برای نگه داشتن نقطه مداری در فضا
برگزار نشدن مداوم جلسات شورای عالی فضایی موجب شد ایران ۲ نقطه مداری که در فضا داشت را از دست بدهد و اکنون فقط یک نقطه مداری برای پرتاب مدار داشته باشد. پرتاب ماهواره به این نقطه مداری آن را تثبیت می‌کند و اگر این فرصت از دست برود، شاید نقطه مداری ما در فضا از دست برود.
"ایران برای دستیابی به مدار ۳۶ هزار کیلومتری برنامه ۱۰ ساله‌ای را در دستور کار خود قرار داد، اما رئیس جمهوری در این جلسه بر کاهش این زمان تاکید کرد و دستور داد، برنامه ریزی برای تثبیت ماهواره در این مدار باید به زمان بسیار کمتری سال کاهش پیدا کند.
شتابدهی به صنعت فضایی
«عیسی زارع‌پور» وزیر ارتباطات در برنامه پیشنهادی خود به مجلس، بر محور شتابدهی به صنعت فضایی تاکید کرد. به گفته وی، «فضا» و قرارگیری ماهواره‌ها در مدار، یکی از ارکان قدرت کشورها در جهان معاصر است. به‌طور تاریخی رویکرد فضایی کشور تا سال ۱۳۸۳ نگاه به تامین از بیرون کشور بود و نماد آن تلاش برای خرید ماهواره «زهره» از سازندگان مختلف و در نهایت انعقاد قرارداد با روسیه بود که با کارشکنی تامین‌کنندگان غربی روبه‌رو شد.
زارع‌پور که در روز بررسی صلاحیت وزرای پیشنهادی در صحن علنی مجلس نیز به موضوع صنعت فضایی و اهمیت آن اشاره کرد، «شتابدهی به رشد صنعت فضایی» را یکی از محورهای مهم برنامه خود عنوان کرده است. به گفته وی، از سال ۱۳۸۵ با تدوین برنامه ۱۰ ساله در ۲ بخش توسعه ماهواره و پرتابگر، رویکردهابه اتکا به توان داخلی در کنار تامین نیاز فوری از خارج تغییر کرد. این برنامه‌ها نه به‌صورت کامل اما تا سال ۱۳۹۳ ادامه داشت.
وزیر ارتباطات معتقد است می‌توان گام‌های خوبی در این حوزه برداشت که اهدافی نیز برای افق سال ۱۴۰۴ ترسیم شده است. از جمله آن می‌توان به افزایش توان داخلی فناوری ساخت ماهواره‌های سنجشی- مخابراتی مدار بالا به میزان ۸۰ درصد، خرید/ساخت و بهره‌برداری ۳ ماهواره مخابراتی و سنجش از دور، ارائه ۱۵ خدمت نوین و باارزش افزوده فضایی، ساخت ماهواره سنجش از دور با رزولوشن زیر ۱۰ متر، ساخت یک ماهواره عملیاتی مخابراتی و قراردادن آن در مدار، ایجاد دست‌کم یک اپراتور ماهواره مخابراتی اشاره کرد.
از لئو به ژئو
با توجه به فعالیت‌های پژوهشگاه فضایی، سازمان فضایی و وزارت ارتباطات در رشد صنعت فضایی کشور، نگرانی در بخش تزریق ماهواره به‌طور مستقیم توسط پرتابگر وجود ندارد و در این حوزه گام‌های ارزشمندی برداشته شده است، اما در حوزه انتقال مداری برای دستیابی به مدارهای بالاتر از مدار «لئو» که در نهایت به «ژئو» می‌رسد، بلوک انتقالی می‌تواند نقش تعیین‌کننده ایفا کند.
ارتفاع سطح زمین تا ۲ هزار کیلومتری را مدار ارتفاع پایین زمین یا لئو (LEO) می‌نامند. از ۲ هزار کیلومتر تا ۳۵ هزار و ۷۸۶ متر، مدارهای میانی زمین نام دارد و مدارهای بالاتر از این ارتفاع را مدار ارتفاع بالا یا ژئو نام‌گذاری کرده‌اند.
«علی جعفرصالحی» معاون طراحی و تنظیم ماموریت پژوهشگاه فضایی پیش از این به ایرنا گفته بود: «نخستین ماهواره سنجش از دوری که طراحی و ساخته شد پارس ۱ است. طراحی، ساخت و انجام آزمون‌های این ماهواره به‌طور کامل در پژوهشگاه فضایی انجام شده است.»
وی افزود: «این ماهواره پیچیده‌ترین و عملیاتی‌ترین ماهواره سنجش از راه دور است که مراحل طراحی و ساخت آن چند سال قبل و اکنون فاز نهایی خود را پشت سر گذاشته است. ماهواره پارس ۱ به سازمان فضایی تحویل شده تا مقدمات پرتاب آن فراهم شود.»
پارس ۱ ماهواره سنجش از راه دور با سه محموله تصویربرداری در باندهای مختلف است که توان تفکیک‌پذیری دوربین‌های آن ۱۵، ۱۵۰ و ۳۰۰ متر است.
به گفته وزیر ارتباطات، برای دستیابی به مدار ۳۶ هزار کیلومتری راه‌های میانبری مانند استفاده از بلوک‌های انتقال مداری وجود دارد. بلوک انتقال مداری سامان برای انجام آزمایش‌های اولیه آماده است. این بلوک انتقال مداری می‌تواند محموله‌ای که به آن سپرده میشود را از مدار ۴۰۰ به هفت‌هزار کیلومتری و پس از آن به ۱۰ هزار، ۲۱ هزار و ۳۶ هزار کیلومتر برساند.
کاربردی کردن صنعت فضایی در امور جاری
یکی دیگر از محورهای مهمی که در جلسه شورای عالی فضایی بر آن تاکید شد، کاربردی کردن صنعت فضایی در کشور است. تحول در حوزه فضایی با رشد سرمایه‌گذاری غیردولتی، بهره‌وری، رشد ارزش افزوده و پایش اقتصاد فضا ممکن خواهد شد. مراکز نوآوری و ایجاد پارک‌های فضایی، خدمات فضاپایه، سامانه‌های خدمات ارزش افزوده متنی (G۲)، کتابخانه طیفی، آزادسازی داده‌های ماهواره‌ای و توسعه مراکز داده و خدمات ابری از جمله مواردی است که به توسعه کسب‌وکاهای فضاپایه می‌انجامد.
سال گذشته سازمان فضایی ایران برای شتاب‌بخشی به توسعه کسب و کارهای فضاپایه، گسترش و ایجاد مراکز نوآوری را در دستور کار خود قرار داد.
کاربردی کردن صنعت فضایی در کشور سه گام مهم دارد؛ دریافت آنلاین داده‌های ماهواره‌ای از ۱۲ ماهواره، آغاز به کار مرکز آرشیو و پردازش داده‌های ماهواره‌ای و ایجاد پلتفرم ارائه سرویس به کسب و کارها، مسائلی هستند که ایران را به هدف کاربردی کردن صنعت فضایی می‌رساند.
اواخر سال ۱۳۹۶ زمانی که بحث توسعه کسب و کارهای فضاپایه مطرح شد، بسیاری از افراد با این مساله مخالف بودند و آن را غیرممکن می‌دانستند اما پس از تقریبا یک سال و نیم فعالیت مستمر، نزدیک به ۲۵۰ شرکت کاملا فعال در حوزه فضایی توسط سازمان فضایی ایران شناسایی شدند. برنامه سازمان فضایی در سال ۱۳۹۷ با برنامه‌های ترویجی درباره کاربرد ماهواره‌ها آغاز شد.
آن زمان بسیاری از دولتمردان و مشتریان این حوزه با پتانسیل آن آشنا نبودند در حالی که در همه جهان بخش بزرگی از اقتصاد به حوزه فضا اختصاص پیدا کرده و ما در این حوزه سهم صفر درصدی داشتیم. سازمان فضایی ایران با برگزاری ۵۰ سمینار و رویداد به‌طور مستقیم و ایجاد بستری برای دسترسی آزاد و پایدار کسب و کارها، قدم‌های خوبی در این مسیر برداشت.