دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی: اهمیت هوش مصنوعی در مواجهه با بیگ دیتا
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی با اشاره به اهمیت فناوری هوش مصنوعی در مواجهه با دنیای کلان داده ها گفت: باید بتوانیم رابطه این دانش را با سایر علوم و نیز در ظهور فناوری‌های نو منعکس کنیم.
به گزارش شورای عالی انقلاب فرهنگی، سعیدرضا عاملی در مراسم افتتاح آزمایشگاه هوش مصنوعی و علوم اسلامی و انسانی دیجیتال در مرکز تحقیقات کامپیوتری (نور) هوش مصنوعی را ظرفیتی برای استقرار نظام‌مند شاخصه‌های تمدن نوین اسلامی عنوان کرد و گفت: ۳۳ زتابایت معادل ۳۳ تریلیون گیگابایت، میزان داده‌هایی است که در سال ۲۰۱۸ در شبکه اینترنت بارگذاری شده است. در سال ۲۰۲۰ این عدد به ۵۹ زتابایت رسیده است و پیش بینی میشود در سال ۲۰۲۵ این عدد به ۱۷۵ زتابایت برسد. ظرف اصلی این داده‌ها هوش مصنوعی است و تمام این فضا را هوش مصنوعی مدیریت می‌کند.
وی افزود: اهمیت هوش مصنوعی به این است که در ظرف فضای مجازی و در بستر اینترنت و اینترانت، ظهور و بروز دارد و لذا همه قابلیت‌هایی که در اینترنت درباره آن‌ها سخن می‌رود، در هوش مصنوعی هم عنوان میشود. لذا ارزش افزوده بزرگی به وجود می‌آورد.
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی با بیان اینکه هوش انسانی برآیندی است که ما از ذهن انسان دریافت می‌کنیم و ذهن دارای توانایی‌هایی است که این توانایی‌ها را به صورت شبیه سازی شده در هوش مصنوعی می‌توان دید، گفت: هوش انسانی یک موجودیتی است که قدرت مراجعه را به منابع ذهنی انسان فراهم می‌کند. فضای مجازی قابلیت‌های ذهن انسان را گسترش داده است. ذهن انسان فرا مکان، فرا زمانی و همه جا حاضر است. خصیصه‌های ذهن انسان، به محیط مجازی منتقل شده است و ظرفیت‌های انسان در بستر هوش مصنوعی، شبیه‌سازی و نظیرسازی میشود.
این استاد دانشگاه تهران ماهیت فضای مجازی رقومی و در عین حال فرا مکانی و جهانی دانست و افزود: ماهیت هوش مصنوعی هم رقومی است وهم قابلیت قرارگیری در بستر جهانی را دارد. به همین خاطر است که امروز پیشران اصلی علم و فناوری و پیشرفت در جهان، هوش مصنوعی شده است. حکیم فرزانه انقلاب با افق نگاهی که دارند می‌خواهند تا ایران در تراز ۱۰ کشور برتر جهان در حوزه هوش مصنوعی قرار گیرد که قاعدتاً کسب و کارهای مبتنی بر هوش مصنوعی هم باید در همان تراز قرار گیرد.
ویی گفت: ظرفیت هوش مصنوعی فراگیر است. فضای هوش مصنوعی به علاوه بستر اینترنت و فضای مجازی می‌تواند فراگیری را برای عدالت به صورت نظام مند فراهم کند.
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی با اشاره به اینکه باید فلسفه هوش مصنوعی را به فهم هستی‌شناسانه آن مرتبط کنیم، بیان کرد: باید بتوانیم رابطه این دانش را با سایر علوم و نیز در ظهور فناوری‌های نو منعکس کنیم. پایه فهم هوش مصنوعی، ظرفیت‌های فناوری‌های نو است. فناوری‌های نو، نو بودنشان را ارتباط به عددی بودن این ماهیت می‌دهند. می‌گویند عددی، رقومی و ریاضی است. بنابراین در مورد جهان اعداد صحبت می‌کنیم و نسبتی را در جهان اعداد پیدا می‌کنیم.
استاد دانشگاه تهران به یکی از پنج تکنیک در هوش مصنوعی «تکنیک ماشین یادگیری» اشاره کرد و گفت: ما از ماشین یادگیری یاد نمی‌گیریم، بلکه ماشین یادگیری از رفتار ما یاد می‌گیرد. در نظام عقلانیتِ احتمالات می‌تواند مسیرهای محتمل را دریافت کند، که در ویرایش متن، شما کاملاً از منطق احتمالات هوش مصنوعی استفاده می‌کنید و نیز از منطق یادگیری هم بهره می‌برید.
اهمیت هوش مصنوعی در مواجهه با دنیای کلان داده‌ها
وی در پاسخ به این سوال که چرا هوش مصنوعی امروزه اهمیت پیدا کرده است؟ گفت: هوش مصنوعی ناظر بر منافع ملی شده، رقابت‌های جهانی بر محور هوش مصنوعی صورت می‌گیرد و کسب و کارهای جهان در پیوند با هوش مصنوعی رشد می‌کنند و می‌توان گفت آن سازه مدیریتی که همه فرایندهای زندگی را راهبری می‌کند هوش مصنوعی است.
دکتر عاملی با اشاره به سابقه ۵۰ ساله هوش مصنوعی و اهمیت یافتن آن در عصر حاضر گفت: در گذشته از هوش مصنوعی، مجرد از اینترنت و فضای مجازی صحبت می‌شد؛ امروز یک ارزش اضافه شده در عرصه فضای مجازی است؛ اگرچه خود فضای مجازی هم مولود هوش مصنوعی است؛ ولی وقتی از هوش مصنوعی در بستر اینترنت صحبت می‌کنیم، شبکه‌ای بودن هوش مصنوعی، فرامحلی بودن هوش مصنوعی، بر محور زمان مجازی حرکت کردن هوش مصنوعی، یعنی حذف فاصله و مفهوم زمان نیوتونی و انیشتینی را تغییر دادن و زمان را منهای فاصله و حرکت تعریف کردن، در منطق هوش مصنوعی اتفاق می‌افتد.
وی دلیل دیگر اهمیت هوش مصنوعی را مواجهه با دنیای داده‌های بزرگ دانست و گفت: دنیای کلان داده‌ها، دنیای بسیار پیچیده و در عین حال نگران کننده است؛ اصلاً امروز نباید بگوییم که کنش‌ها و واکنش‌های ما برای دنیای قدرت‌های مجازی شناخته شده نیست. آن‌ها می‌دانند ما چه چیزی می‌خریم، چه چیزی را بیشتر یا کمتر می‌خریم، با چه کسی حرف می‌زنیم، چه تصویری یا فیلمی را می‌بینیم، استفاده از چه کالایی را ادامه می‌دهیم یا ادامه نمی‌دهیم. تمام این جای پاهای ما در نظام داده‌کاوی فضای مجازی، قابل رصد کردن است.
وی ادامه داد: با نگاهی دوباره بر سایت Internet Livestats می‌بینیم که عددها، عددهای خیره‌کننده‌ای است. دو تریلیون و ۱۶۳ میلیارد تماشای فیلم در یوتیوب! دو تریلیون چند برابر جمعیت جهان است؟ این تعداد بازدید از اول سال ۲۰۲۱ تا پایان سپتامبر دیده شده است. ۲۶ میلیارد عکس جدید در اینستاگرام منتشر شده است، ۷۵ تریلیون و ۲۰۰ میلیارد ایمیل ارسال شده است. دو تریلیون و ۲۶۰ میلیارد جستجو در گوگل صورت گرفته است.
استاد دانشگاه تهران تصریح کرد: زمانیکه روی سرورهای جهان که بانک داده‌های جهانند متمرکز می‌شوید، از جمع کل مرکز داده‌هایی که بیش از ۵۰۰۰ سرور دارند، میزان ۳۹ درصد متعلق به آمریکا، ۳۰ درصد متعلق به اروپا، استرالیا و کانادا و بقیه متعلق به چین و ژاپن و سایر کشورهای جهان است. البته در گذشته ۷۵ درصد این سرورها متعلق به آمریکا بوده است، اما در این خودیابی‌های صورت گرفته، دنیا به این نتیجه رسیده که سرمایه داده، بزرگ‌ترین سرمایه ملی کشورهاست. حال در حوزه شبکه ملی اطلاعات به ما خرده می‌گیرند که چرا سرمایه داده‌ای در داخل کشور نگاهداری شود، آن هم اطلاعات پایه کشور را!
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی اضافه کرد: امروز شاهد این موضوع هستیم که بحث اقتصاد هوش مصنوعی با سرعت زیادی حرکت کرده است و در سال ۲۰۱۷ سرمایه‌گذاری روی هوش مصنوعی حدود ۳۹.۵ میلیارد دلار بوده و بر اساس گزارش PWC، تولید ناخالص جهانی در سال ۲۰۱۸ در حوزه هوش مصنوعی دو تریلیون دلار بوده، که گردش مالی آن به ۱۵.۷ تریلیون دلار رسیده است. این در شرایطی است که تولید ناخالص سالیانه جهان، حدود ۸۷ تریلیون دلار است. این محاسبات بر مبنای محاسبات مرتبط با کل جهان الگوریتم‌ها و فضای مجازی و همچنین صنعت ۴ است.
نیازمند تعریف جایگاه هوش مصنوعی در جمهوری اسلامی هستیم
استاد دانشگاه تهران، هوش مصنوعی را ابزاری دانست که جهان موازی و به نوعی بازتاب تلاش‌های متراکم دانش بشری در کاربردهای خیر و شر است و اظهار داشت: بر اساس همین داده‌کاوی نخبه‌های ما را می‌برند. امروز، نیازمند تعریف جایگاه هوش مصنوعی در جمهوری اسلامی هستیم. ما خیلی از اوقات ابزارها را بدون توجه به زمینه و فرهنگ استفاده می‌کنیم، لذا خیلی فرقی بین استفاده ابزار در نیویورک و مثلاً تهران قائل نیستیم. بارها در طراحی فضای مجازی پلتفرم و طراحی و معماری فضای مجازی شهر نیویورک را روی تهران سوار می‌کنیم. شهر مجازی جمهوری اسلامی ایران باید تاریخی‌گرا، عدالت‌گرا و معارف‌گرا باشد. اینجا دست خود ما است و خودمان باید آن را بسازیم، اینجا دیگر اراده فردی نیست که بگوییم فرهنگ جامعه خراب است، اینجا با اراده طراحان سر و کار داریم. اینجا با اراده الگوریتم‌ها سرو کار داریم. اینجا حکیم فرزانه انقلاب هدف را تمدن نوین اسلامی بیان کرده‌اند؛ ببینیم اقتضائات آن چیست. برویم برای آن اقتضائات کار کنیم. وگرنه در دنیای تکنیک ما هم یکی مثل بقیه خواهیم بود، ادامه مدرنیته می‌شویم. انقلاب اسلامی یک جریان معکوس مدرنیته است.
استاد دانشگاه تهران بیان کرد: باید به چهار چرخش تحولی در بستر هوش مصنوعی در حوزه تمدن‌سازی نوین اسلامی باید توجه کنیم. چرخش اول، چرخش از عدالت موردی و شخصی شده به عدالت فراگیر است. چرخش دوم، چرخش از عدالت مبتنی بر حکمرانی دستوری و سلسله‌مراتبی به حکمرانی سیستمی و افقی است. چرخش سوم، چرخش از عدالتِ حسرت و تأسف به نظام هوشمند هشدار و اقدام، باید یکی از کارکردهای هوش مصنوعی سیستم اخطار باشد و چرخش چهارم، چرخش از عدالت گفتمانی به عدالت محقق و محاسبه شده قطعی است که اقتضا طبیعی تعریف شدن همه مؤلفه‌های حمایت و پیشرفت در الگوریتم‌های هوشمند است.
وی با تاکید بر اینکه مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی زیر ساخت‌های لازم برای ورود به نظام حکمرانی هوشمند کشور را دارد گفت: تاکنون این مرکز موفق بوده و یک میراث ارزشمندی ایجاد کرده است. این مرکز در متن، کارهای بسیار بزرگی انجام داده است. امیدواریم این متن به سمت برخی از برنامه‌هایی که در عملکردهای سیستمی در کشور کمک کننده است، ورود پیدا کند.