پایان نگران‌کننده یک رویداد
تا آغاز دومین نمایشگاه مجازی کتاب تهران چیزی نمانده است و با این حال، نمایشگاه مجازی کتاب استان آذربایجان غربی با احوالی نگران‌کننده به پایان می‌رسد؛ نگرانی‌ای که البته بررسی‌ها می‌گویند که چندان هم دور از انتظار نیست.
به گزارش ایسنا، در روزهای اخیر بستر فضای مجازی میزبان هفدهمین نمایشگاه کتاب آذربایجان غربی بود؛ رویدادی که هر چند در روزهای پایانی تمدید هم شد اما انگار انتظارات را چندان که باید برآورده نکرده است.
علیرضا نوروزی، مدیر کل فرهنگ و ارشاد اسلامی آذربایجان غربی در روز دوشنبه (۱۹ دیماه) در مراسم پایانی این رویداد در حالی از فروش ۴ هزار و ۵۳۸ جلد کتاب خبر داد که به گفته او، این میزان فروش نسبت به جمعیت ۳ میلیونی استان «بسیار پایین» است.
نگاه از زاویه‌ای دیگر به ماجرا، حتی اوضاع را از این هم نگران‌کننده‌تر نمایش می‌دهد؛ تعداد سفارش‌های نمایشگاه مجازی کتاب استان آذربایجان غربی حتی به تعداد ناشران حاضر در این رویداد مجازی هم نرسیدند. در این نمایشگاه ۱۰روزه ۹۷۵ ناشر از سراسر کشور و ۲۲ ناشر از استان و ۱۰۰ ناشر خارجی حضور داشتند اما در مجموع تنها ۷۸۰ سفارش خرید کتاب به ثبت رسید.
با این حال، بررسی چند نکته در ذیل این نگرانی جای دارد.
نخست این‌که بر اساس نسبت تعداد کتابفروشی‌های هر استان به میزان جمعیت آن (این موضوع پیش‌تر به صورت مفصل در گزارشی با عنوان «بازماندگانی در شهر» بررسی شد) آذربایجان غربی از استان‌هایی است که به نسبت جمعیت ساکن، تعداد قابل توجهی کتابفروشی ندارد؛ از همین رو شاید اساسا نباید منتظر آمار خوبی از خرید کتاب از سوی شهروندان این استان بود. و به بیانی دیگر، اگر انتظار می‌رود مردم این استان تمایل بیشتری به خرید کتاب نشان دهند، تماس و اصطکاک بیشتری نیز با این کالای فرهنگی باید وجود داشته باشد. هرچند ازسویی شاید خلاف این دیدگاه هم صادق باشد؛ به این معنی که برای استانی با تعداد پایین کتابفروشی اتفاقا انتظار استقبال بیشتری از نمایشگاه کتاب برود.
نسبت تعداد کتابفروشی‌های هر استان به میزان جمعیت آن
علاوه‌بر این، آرشیو آمار نشر خانه کتاب و ادبیات ایران نشان می‌دهد که آذربایجان غربی در شش ماه گذشته در فهرست استان‌هایی که بیشترین تعداد و درصد کتاب‌های چاپ اول منتشرشده را دارند، جایی نداشته است.
(بر اساس اعلام خانه کتاب و ادبیات ایران تنها استان‌هایی که بیش از ۲ درصد داشته‌اند، در این جدول‌ها آمده‌اند.)
این در حالی است که با پایان طرح «پاییزه کتاب ۱۴۰۰» و اعلام شدن اسامی «پرفروش‌ترین کتابفروشی‌ها بر اساس تعداد کتاب»، «پرفروش‌ترین استان‌ها بر اساس مبلغ فروش» و «پرفروش‌ترین استان‌ها بر اساس تعداد کتاب» باز هم نامی از آذربایجان غربی دیده نشد. هر چند ۲۵ کتابفروشی از این استان در طرح شرکت کرده بودند.
بر اساس اطلاعات موجود، در آخرین طرح فصلی کتاب، سهم آذربایجان غربی از میزان کتابفروشی‌ها ۲، از میزان کل فروش ۳ و از تعداد کتاب‌ها نیز ۲ درصد بود.
البته قیاس میزان فروش ۸,۱۱۷,۷۶۳,۹۷۸ ریالی این استان در طرح «پاییزه» با فروش حدود ۲ میلیارد ریالی (۲۱۵ میلیون تومانی) آن در رویداد اخیر نشان می‌دهد که به میان آمدن پای فضای مجازی نیز چندان بی‌تاثیر نبوده است.
چنان‌که بر اساس گزارش سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی از وضعیت کیفیت اینترنت و تعداد اشتراک اینترنت و ضریب نفوذ در ۳۱ استان کشور که در شش ماه اول سال ۹۹ منتشر شد نیز آذربایجان غربی به لحاظ مقایسه درصد ضریب نفوذ پهنای باند در استان‌ها و مقایسه درصد ضریب نفوذ تکنولوژی ADSL در استان‌ها در سطح پایینی قرار دارد که با این حال می‌توان تصور کرد ممکن است مشکل اختلال در دسترسی مخاطبان به نخستین نمایشگاه مجازی کتاب در این رویداد نیز تکرار شده باشد.
در چنین شرایطی هنوز هم باید انتظار فروشی نجومی را از نمایشگاه کتاب استانی آذربایجان غربی داشت؟
وقتی مدیر کل فرهنگ و ارشاد اسلامی آذربایجان غربی در پایان نمایشگاه مجازی کتاب این استان از نگرانی‌ای با عنوان «استقبال اندک مراجعین» یاد می‌کند، آمار نهایی این رویداد را در کنار سایر عوامل موجود قرار داده و قضاوتی همه‌جانبه صورت گرفته است؟
آن‌چه در این مجال و درخصوص رویداد یکی از استان‌های کشور مورد بررسی قرار گرفت شاید بخشی از عواملی باشد که ضروری‌ست در قضاوت‌های دیگر و انتظارات دیگر حوزه فرهنگ و به ویژه کتاب نیز مورد بررسی قرار گیرد.
در آستانه دومین نمایشگاه مجازی کتاب تهران باید یادآور شد که وضعیت کتاب منحصر به یک تریبون در پایان یک رویداد نیست و اگر در انتظار بهبود وضعیت آن هستیم شاید باید به سراغ بهبود وضعیت سایر جنبه‌های موجود نیز برویم.