آیا هوش مصنوعی می‌تواند به سوانح خودروها پایان دهد؟
تصادف هر سال جان تقریباً ۱.۳۵ میلیون نفر از مردم جهان را می‌گیرد. طبق اعلام سازمان جهانی بهداشت، حدود ۵۰ میلیون نفر نیز در این سوانح سالانه آسیب جدی می‌بینند. برآورد‌های وزارت حمل‌ونقل ایالات متحده هم نشان می‌دهد تلفات جاده‌ای این کشور در دوران همه‌گیری کرونا به شدت افزایش یافته است. سرعت غیرمجاز، حواس‌پرتی، رانندگی نادرست و ناایمن و نبستن کمربند ایمنی از جمله دلایل اصلی تلفات و سوانح است.
به نقل از نیویورک تایمز، هوش مصنوعی همین حالا هم برای بهبود امنیت رانندگی استفاده میشود: اپلیکیشن‌های گوشی هوشمند رفتار راننده را پشت فرمان بررسی می‌کنند و به رانندگان ایمن امتیاز می‌دهند. خودروهای متصل به اینترنت نیز با یکدیگر و زیرساخت جاده‌ای ارتباط دارند.
اما آینده چه؟ آیا هوش مصنوعی قابلیتی فراتر از انسان‌ها دارد؟ آیا این تکنولوژی پیش از فراگیری خودروهای خودران نهایی میشود؟
دیوید وارد، نماینده شرکت نیمه‌دولتی Global New Car Assessment Program در لندن، می‌گوید: «از نگاه من در مورد هوش مصنوعی، امنیت جاده و خودروهای خودران هیجان بیش از حدی را شاهد هستیم- یک بزرگ‌نمایی عظیم.» به گفته او، توجه اصلی باید به «یک هدف در دسترس و نه یک وعده دور از انتظار» معطوف شود.
کسانی مثل دیوید وارد به دنبال تکنولوژی‌‌هایی مفید، کم‌هزینه و میانجی هستند که دسترسی به آنها همین حالا نیز امکان‌پذیر است. از جمله مثال‌های قابل توجه در این زمینه، دستیار سرعت هوشمند یا I.S.A. است که با استفاده از هوش مصنوعی، سرعت خودرو را بوه اسطه دوربین و نقشه‌ها مدیریت می‌کند. نصب این تکنولوژی از جولای ۲۰۲۲ برای تمام خودروهای اتحادیه اروپا اجباری میشود اما هنوز خبری از اجبار در ایالات متحده نیست.
آکوسنسوس (Acusensus)، شرکتی در استرالیا، از جمله شرکت‌هایی است که از هوش مصنوعی برای تامین امنیت جاده‌ها استفاده می‌کند. دوربین‌های این شرکت-یا به گفته خودشان «چشم‌های هوشمند»- به واسطه تصویربرداری باکیفیت و به کمک یادگیری ماشینی، آن رفتارهای خطرناکی را که شناسایی و مجازات آنها در حین رانندگی دشوار است شناسایی می‌کنند.
مارک اتزباخ، نماینده فروش این شرکت در آمریکای شمالی، می‌گوید: «تکنولوژی ما می‌تواند جان مردم را نجات دهد.»
این تکنولوژی که فعلاً در مرحله ثبت اختراع است، از شرایط بد آب‌وهوایی یا سرعت بالا تاثیر نمی‌پذیرد و به گفته اتزباخ می‌تواند رفتار داخل خودرو را به ثبت برساند. این دوربین‌ها را می‌توان روی زیرساخت‌های فعلی مثل روگذرها، تابلو‌ها یا سازه‌های قابل حمل نصب کرد. سپس این تصاویر بهینه‌سازی می‌شوند و در اختیار هوش مصنوعی‌ای قرار می‌گیرند که با پارامترهای خاصی آموزش دیده است.
طبق اعلام این شرکت، الگوریتم‌های آکوسنسوس می‌توانند رفتار خطرناک راننده را با احتمال بالایی شناسایی کنند. آقای اتزباخ می‌گوید: «ما می‌توانیم حواس‌پرتی را بسنجیم. می‌توانیم مهار سرنشین را ارزیابی کنیم. می‌توانیم سرعت خودرو را مشخص کنیم. می‌توانیم در یک آن به سه رفتار نگاه کنیم. حدود ۹۰ درصد از این رفتارها از دید پنهان‌اند و زیر داشبورد با پدال‌ها انجام می‌شوند.»
نیروهای انتظامی با این نوع تکنولوژی به روشنی چیزی- مثل گوشی همراه- را که راننده کنار فرمان نگه می‌دارد تشخیص می‌دهد و اگر فرد در حال پیام دادن به دیگری باشد، متوجه آن می‌شوند (یک نور نامرئی امکان نفوذ کامل در شیشه جلو و مشاهده پشت آن را فراهم می‌کند).
این تکنولوژی را الکساندر جانینک، هم‌بنیان‌گذار اکوسنسوس، اختراع کرد: درست زمانی که دوست و همکار او سال ۲۰۱۳ در تصادفی هنگام دوچرخه‌سواری کشته شد. اتزباخ می‌گوید: «راننده‌ای مست که احتمالاً حواسش هم پرت بود به او زد و او را کشت.»
محصول اصلی این شرکت یعنی Heads-Up سال ۲۰۱۹ در نیو ساوت ولز استرالیا عرضه شد. سیستم هدز آپ تصاویری را ثبت می‌کند و سپس مقامات مسئول، آن را از لحاظ احتمال جرم بررسی می‌کنند. به گفته این شرکت، در دو سال اول استفاده از این تکنولوژی، تلفات این منطقه ۲۲ کاهش یافت و استفاده از گوشی هم بیش از ۸۰ درصد کمتر شد. این تکنولوژی در حال حاضر در نیو ساوت ولز و کوئینزلند استفاده میشود و پروژه‌های آزمایشی دیگری هم در دیگر مناطق استرالیا و خارج از این کشور اجرایی شده‌اند.
نوع دیگری از این تکنولوژی، به نام هدزآپ ریل‌تایم، برای استفاده در ایالات متحده پیشنهاد شده است. با استفاده از این تکنولوژی داده‌ها و تصاویر در لحظه به ماموران راهنمایی و رانندگی ارسال می‌شوند و آنها این تصاویر را روی لپ‌تاپ‌های خود مشاهده می‌کنند.
پم شیدل فیشر، مدیر ارشد مداخله خارجی در اتحادیه ایمنی بزرگراه‌ها، سازمان غیرانتفاعی‌ای که نمایندگی ادارات امنیت بزرگراه‌ها را بر عهده دارد، می‌گوید: «موضوع مهم امکان استفاده از تکنولوژی و هوش مصنوعی در این زمینه است تا به واسطه آن بتوانیم آن دسته از رفتار پشت فرمان مردم را که باعث به خطر افتادن خود و دیگران میشود بهتر درک کنیم. از نظر ما پتانسیلی بزرگ در این حوزه وجود دارد.»
شادل فیسچر می‌گوید زمانی که نیروها دید زیادی داشته باشند «مردم بهتر رفتار می‌کنند، آرام می‌روند، گوشی خود را کنار می‌گذارند و کمربند خود را می‌بندند».
او در ادامه می‌گویپ: «آنها کارهایی که باید را انجام می‌دهند. اما می‌دانیم که نمی‌شود در تمام جاده‌ها مامور بگذاریم، پس همواره به دنبال تکنولوژی کاربردی هستیم.»
تکنولوژی آکوسنسوس را می‌توان در شناسایی «نقاط داغ» هم استفاده کرد و ماموران می‌توانند در این نقاط داغ نظارت را تقویت کرده، تغییراتی در زیرساخت ایجاد کنند و به قوانین جدید متوسل شوند. این شرکت در ماه‌های اخیر آمار و ارزیابی‌های چندین آژانس انتظامی و سازمان‌های حمل‌ونقل دولتی را بررسی کرده است.
در یک ارزیابی ۱۸ساعته در آگوست ۲۰۲۱ که روی یک روگذر پرخطر در ایالت میزوری با میانگین سه و نیم تصادف در روز انجام گرفت، ۱۱ هزار خودرو از این روگذر عبور کردند. حداقل ۶۰ درصد از رانندگان سرعت غیرمجاز داشتند؛ میانگین ۶.۵ درصد از آنها از گوشی استفاده می‌کردند که دوبرابر میانگین ملی است؛ و کمی کمتر از ۵.۵ درصد آنها رفتارهای خطرناک رانندگی از خود نشان دادند. اتزباخ می‌گوید: «ما سال گذشته یکی از سال‌های پرتلفات خود را پشت سر گذاشتیم. ما می‌خواهیم برای رفع یکسری از این مشکلات امنیت جاده‌ای، سیاست‌ها را تغییر دهیم.»
این تکنولوژی در سطح ایالتی توجه بسیاری را جلب کرده است. اتزباخ ادامه می‌دهد: «ما با دو ایالت برای پروژه‌های داده قرارداده بسته‌ایم و در حال مذاکره با چند ایالت دیگر هستیم.» یکی از آنها ایالت ایندیانا است که «در حال استفاده آزمایشی از این تکنولوژی برای ارزیابی امکان استفاده از آن است».
در اروپا هم تکنولوژی شبیه به آکوسنسوس جلب توجه کرده است. الکساندر سانتاکرو، دبیرکل کارگروه مقامات حمل‌ونقل کلان‌شهری اروپا در پاریس، می‌گوید جمع‌آوری داده‌های عظیم برای جلوگیری از تصادف در شبکه‌های جاده‌ای پتانسیل بالایی دارد. او تاکید دارد: «هوش مصنوعی تشنه داده است، اما در حال حاضر داده‌های کمی در اختیار مقامات جاده‌ای است.»
در آزمایش جدیدی در بارسلون اسپانیا، از یک تکنولوژی دید کامپیوتری (computer vision) روی اتوبوس‌ها استفاده شد تا مکان‌های تداخل خودروها، پیاده‌ها و دیگران شناسایی و مناطق پرخطر مشخص شوند. سانتاکرو، که گزارشی در مورد هوش مصنوعی و امنیت جاده‌ای در International Transport Forum منتشر کرده است، می‌گوید: «وقتی این نوع داده را به مدت یک سال کامل از هزاران اتوبوس و خیابان جمع‌آوری کنید، کار به جایی می‌برید. این رویکرد از سوی همه پذیرفته‌شده نیست اما باید چنین باشد. من به تمام شهرها آزمایش این تکنولوژی را پیشنهاد می‌کنم.»
تکنولوژی دید کامپیوتری با استفاده از هوش مصنوعی به ویدئوهای خام معنا می‌بخشد- در این مورد، از طریق دوربین‌های اتوبوسی که شکل جاده‌ها، موقعیت پیاده‌ها و خودروها و سرعت را ثبت می‌کنند. سانتاکرو می‌گوید، این داده‌های ویدئویی معمولاً برای حفظ حریم خصوصی پس از پردازش نابود می‌شوند.
بر اساس این گزارش، در مناطقی که داده‌های دقیق و مرتبط وجود دارد «هوش مصنوعی می‌تواند مکان‌های خطرناک را از قبل، پیش از وقوع تصادف، شناسایی کند». طی یک ارزیابی در منطقه بلوو ایالت واشینگتن، از الگوریتم‌های هوش مصنوعی و تحلیل ویدئو در ۴۰ تقاطع استفاده شد.
سانتاکرو می‌گوید دولت‌ها باید داده را به صورت گسترده به اشتراک گذاشته و برای بازارهای داده فضا فراهم کنند «زیرا این بهترین راه دسترسی به داده‌های باکیفیت است. من خوش‌بینم که در نهایت اگر تمام این داده را گرفته و راهی برای استفاده از آن پیدا کنیم به Vision Zero نزدیک‌تر می‌شویم».
هدفی به نام Vision Zero که اولین بار در دهه ۱۹۹۰ در سوئد معرفی و حالا در بسیاری از شهرهای جهان پذیرفته شده، به معنای به صفر رساندن تلفات و آسیب‌های جدی جاده‌ای با استفاده از چندین لایه محافظتی است تا در صورت از کار افتادن یک لایه، دیگر لایه‌ها جایگزین شوند.
البته یادگیری کامپیوتری مورد پذیرش همه نیست. وارد از Global New Car Assessment Program می‌گوید انسان‌ها هنوز هم عملکرد بهتری نسبت به هوش مصنوعی دارند.
او می‌گوید: «راننده هوشیاری که با فرد پیاده ارتباط چشمی می‌گیرد می‌تواند از قصد او برای عبور از خیابان متوجه شود. هوش مصنوعی هنوز قادر به چنین کاری نیست. ما متوجهیم که هوش مصنوعی ظرفیت زیادی برای رشد دارد اما اگر فکر کنیم که بعد انسانی را می‌توان به طور کامل از این ماجرا حذف کرد، کاملاً در اشتباهیم.»
این تکنولوژی نیز همانند تمام دیگر نوآوری‌های هوش مصنوعی به موضوعاتی در زمینه حریم خصوصی منجر شده است.
وارد می‌گوید: «همان سوال قدیمی که برای حفظ امنیت، چقدر نفوذ را می‌پذیریم؟»
او در پایان درباره تکنولوژی نظارتی می‌گوید: «فضای جاده مشترک است و آزادی ما در محیط بسته خودروها با محدودیت‌هایی همراه است اما این به معنای افزایش نفوذ نیست. هوش مصنوعی به نفوذ بیشتری منتهی میشود.»