چشم‌انداز مبهم رقابت تکنولوژیک چین و آمریکا
در سال‌های اخیر، دولت ایالات‌متحده آمریکا به عنوان بخشی از استراتژی خود برای مهار یا به تاخیر انداختن فرآیند ظهور چین به عنوان قطب جدید تکنولوژی جهان، یکسری اقدامات و تحریم‌ها را علیه شرکت‌های فناوری چینی اعمال کرده است. طبق مطالعه موسسه توسعه چین، از ماه ژانویه سال ۲۰۱۷، یعنی زمانی که دولت ترامپ روی کار آمد، تا ماه ژوئن سال ۲۰۲۱ و زمانی که دولت بایدن قانون نوآوری و رقابت ایالات‌متحده (USICA) را تصویب کرد، کنگره آمریکا ۲۰۹ گزارش تحلیلی در مورد سیاست‌های علم و فناوری در قبال چین را منتشر کرد.
این سیاست‌ها شامل تحریم‌های شرکت‌هایی با فناوری پیشرفته چین، مقررات و محدودیت‌هایی مربوط به فناوری‌های پیشرفته برای آموزش استعدادهای علوم، فناوری، مهندسی و ریاضیات (STEM) میشود. در این مسیر، شرکت هوآوی به عنوان یکی از برجسته‌ترین تولیدکنندگان تجهیزات ارتباطی چین، بار سنگینی را متحمل شد؛ چرا که یکی از بزرگ‌ترین اهداف تحریم‌های ایالات‌متحده برای تاثیرگذاری بر رقابت فناوری از طریق اعمال سیاست‌های تجاری بوده است. در همین راستا مجله آنلاین دیپلمات در گزارشی به بررسی نحوه تعامل شرکت هوآوی با آمریکا پرداخته است.
ایالات‌متحده آمریکا از سال ۲۰۰۸ و زمانی که هوآوی پیشنهاد خرید تولیدکننده الکترونیک دیجیتال آمریکایی ۳Com Corporation را مورد بررسی قرار نداد، آن را سرکوب کرد. در نتیجه در سال ۲۰۱۸، سرکوب دولت آمریکا علیه هوآوی به‌طور ناگهانی تشدید شد و از کشورهای غربی از جمله استرالیا، ژاپن و کشورهای اتحادیه اروپا خواست که هوآوی را از پروژه‌های ساخت شبکه ۵G خود حذف و خرید تجهیزات آن را متوقف کنند.
در ماه مه سال ۲۰۱۹، وزارت بازرگانی ایالات‌متحده تصمیم گرفت که برای کنترل بهتر صادرات، شرکت هوآوی را در فهرست نهادهای تحریمی قرار دهد. اما پس از یک سال، وزارت بازرگانی ایالات‌متحده ممنوعیت خود را در مورد هوآوی بازبینی کرد و محصولات هوآوی را که با فناوری و نرم‌افزار ایالات‌متحده ساخته شده بودند، محدود و ۳۸ شرکت تابعه هوآوی در ۲۱کشور را به فهرست نهاد تحریمی خود اضافه کرد. در نهایت، این ممنوعیت در روز ۱۵ سپتامبر سال ۲۰۲۰ با مقررات جدیدی تشدید شد که تمام نهادها را از فروش تراشه‌های دارای قطعات فناوری ایالات‌متحده به هوآوی منع می‌کرد.
تاکنون، دولت بایدن همان مجموعه اقدامات تنبیهی اتخاذ شده علیه چین در دولت ترامپ را دنبال کرده است. اما تشدید درگیری ژئوپلیتیک، هوآوی را در شرایط دشوارتری قرار داده است؛ به‌طوری که در جنگ روسیه و اوکراین، اگر هوآوی روسیه را تحریم نکند، واشنگتن به احتمال زیاد هوآوی را تحریم خواهد کرد. «متیو بورمن» یکی از مقامات وزارت بازرگانی ایالات‌متحده، هشدار داد که شرکت‌های چینی که تحریم‌ها علیه روسیه را دور می‌زنند، احتمال دارد با سرنوشتی مشابه با شرکت فناوری چینی ZTE مواجه شوند.
استراتژی جدید و آینده‌ای روشن
بر اساس گزارش سالانه هوآوی، درآمد حاصل از فروش محصولات این شرکت در سال ۲۰۲۱ به ۸/ ۶۳۶ میلیارد یوآن رسیده که نسبت به سال ۲۰۲۰ نزدیک به ۳۰ درصد کاهش داشته است. این شرکت اما توانست در این سال سودی بالغ بر ۷/ ۱۱۳ میلیارد یوآن به دست بیاورد. بدیهی است که سال‌ها محدودیت و تحریم‌های آمریکا، تا حدودی تاثیر منفی بر هوآوی گذاشته است. با این حال، رشد مداوم سود آن نشان می‌دهد که ایالات‌متحده نتوانسته به‌طور کامل، روند توسعه سریع هوآوی در سراسر جهان را که به‌طور جدایی‌ناپذیری با سرمایه‌گذاری قابل‌توجه این شرکت در بخش تحقیق و توسعه مرتبط است، سرکوب کند. هوآوی در سال ۲۰۲۱، تا ۷/ ۱۴۲ میلیارد یوآن در بخش تحقیق و توسعه سرمایه‌گذاری کرد. این سرمایه‌گذاری با عملکرد چشمگیر در توسعه برنامه‌های ۵G و فضای ابری هوآوی (Huawei Cloud) باعث شد هوآوی در فهرست شرکت‌های برتر مخابراتی جهان از رتبه پنجم در سال ۲۰۱۸ به رتبه دوم در سال ۲۰۲۱ جهش کند. همچنین این شرکت تا پایان سال ۲۰۲۱ برای برنامه‌های کاربردی صنعت ۵G در تولید، معدن، فولاد، بنادر، مراقبت‌های بهداشتی و سایر صنایع، بیش از ۳هزار قرارداد تجاری امضا کرده است، از ماه سپتامبر سال ۲۰۲۱، بیش از ۲۲۰ سرویس ابری را راه‌اندازی کرد و به یکی از پنج شرکت ابری برتر جهان تبدیل شد.
در سایر بخش‌های تجاری، هوآوی با بیش از ۸ میلیون توسعه‌دهنده پلتفرم باز، نرم‌افزار‌های منبع‌باز و ابزارهای توسعه مانند openEuler، MindSpore و HarmonyOS را برای بررسی برنامه‌ها و مدل‌های تجاری نوآورانه استفاده کرده است. در حال حاضر و با در نظر گرفتن اینکه ۲۲۰ میلیون دستگاه هوآوی به سیستم عامل HarmonyOS مجهز شده‌اند، این سیستم عامل به سریع‌ترین سیستم عامل ترمینال تلفن همراه در سطح جهان تبدیل شده است. علاوه بر این، هوآوی به شکلی فعالانه در بخش‌های تجاری مانند اینورترها – مبدل جریان مستقیم به متناوب – و خودروها در حال رشد است؛ به‌طوری که می‌تواند تراشه‌ها را به تنهایی تولید یا تهیه کند. اکنون هوآوی به عنوان تامینکننده پیشرو اینورتر در جهان، قصد دارد در پاسخ به درخواست دولت برای کاهش میزان کربن، اینورترهای فتوولتائیک بیشتری راه‌اندازی کند. از طرفی این شرکت برای توسعه تجارت خودروی خود، در حال انتقال مهندسان خود از سایر واحدهای تجاری به بخش سنسورهای خودروهای خودران و واحدهای برق خودروهای الکتریکی است. بنابراین شرکت بزرگ هوآوی برای دور زدن بهتر حوزه‌های تحت پوشش تحریم‌های فناوری کنونی آمریکا علیه چین، علاوه بر زیرساخت‌های فناوری اطلاعات و ارتباطات، کسب‌وکارهای محاسبات ابری، انرژی دیجیتال، پایانه‌ها و خودرو را نیز توسعه داده است. روشن است که روابط اقتصادی و تجاری چین و آمریکا به یکدیگر وابسته است، آنها نمی‌توانند در زمینه‌های مختلف به‌طور کامل از هم جدا شوند و تحریم‌های اقتصادی و تجاری خسارات زیادی را به هر دو طرف وارد می‌کند.
پیچیدگی روابط تجاری چین و آمریکا
بر اساس داده‌های گمرک چین، از زمانی که ایالات‌متحده در ماه جولای ۲۰۱۸ تعرفه‌هایی را بر چین اعمال کرد، میزان تجارت هر دو کشور هر سال به جز سال ۲۰۱۹، افزایش یافته است. شیوع بیماری کووید-۱۹ باعث افزایش روابط بین این دو کشور شد؛ به شکلی که تجارت چین در کالاها و خدمات به سمت ایالات‌متحده به‌طوری تقریبی ۳۰ درصد نسبت به سال گذشته افزایش یافت و با ارزش ۶/ ۷۵۵ میلیارد دلاری، به بالاترین حد خود در سال ۲۰۲۱ رسید. از طرف دیگر، صادرات کالاهای آمریکا به چین نیز در سال ۲۰۲۱ با رشد ۲۱ درصدی به میزان ۲/ ۱۴۹ میلیارد دلار رسید. چین همچنان جایگاه خودش به عنوان سومین صادرکننده بزرگ کالا به ایالات‌متحده، پس از کانادا و مکزیک را حفظ کرده است. با وجود اصطکاک تجاری بین چین و ایالات‌متحده که تا به امروز ادامه دارد، این دو کشور وابستگی متقابل قوی را از خودشان نشان می‌دهند. در عصر اینترنت، فناوری در حال تبدیل شدن به یک نقطه تجمیع برای همه زمینه‌های مالی، کشاورزی، آموزش، ارتباطات، حمل‌ونقل و… است که همگی تحت تاثیر نقش فناوری، پیشرفت‌ها و تغییرات قابل‌توجهی را تجربه می‌کنند. نظم جهانی که پس از جنگ جهانی دوم، توسط آمریکا و بر اساس حوزه‌های امنیتی سنتی ساخته شده بود، با ظهور قدرت‌های منطقه‌ای در حال فروپاشی است و درگیری‌های مکرر ژئوپلیتیک نیز این روند را تشدید کرده. بنابراین در دور جدید ایجاد نظم جهانی، ایالات‌متحده امیدوار است که از طریق فناوری، مقررات تازه‌ای را در زنجیره صنعتی جهانی وضع کند تا مانع از ظهور چین در این صنعت شود. بازسازی نظم جهانی به رهبری آمریکا یک هدف بلندمدت برای این کشور خواهد بود، اما هنوز معلوم نیست که آمریکا در رقابت با چین موفق خواهد شد یا نه.