پایگاه فضایی “بایکونور” قزاقستان چه ویژگی‌های منحصر به فردی دارد؟
ساعت ۱۰:۲۲ امروز، ماهواره ایرانی "خیام" همراه با پرچم جمهوری اسلامی ایران که بر روی ماهواره‌بر "سایوز" نصب شده بود، از پایگاه فضایی بایکونور قزاقستان به فضا پرتاب شد اما این پایگاه فضایی معروف، دقیقاً کجاست و چه ویژگی‌های منحصر به فردی دارد؟
ساعت 10:22 صبح امروز 18 مرداد، ماهواره ایرانی "خیام" همراه با پرچم جمهوری اسلامی ایران که بر روی ماهواره‌بر "سایوز" نصب شده بود، از پایگاه فضایی "بایکونور قزاقستان" با پرتابگر سایوز به فضا پرتاب شد اما این پایگاه فضایی معروف چه ویژگی‌هایی دارد؟
پایگاه بایکونور یک پایگاه فضایی در منطقه‌ای در جنوب قزاقستان است که به روسیه اجاره داده شده است. پایگاه فضایی بایکونور نخستین فرودگاه فضایی جهان برای پرتاب‌های مداری، انسانی و بزرگترین تأسیسات پرتاب فضایی در جهان است ضمن آنکه تمامی پروازهای فضایی خدمه روسیه، از بایکونور انجام میشود.
این پایگاه فضایی در 200 کیلومتری شرق دریای آرال و شمال رودخانه سیردریا قرار دارد. ارتفاع این پایگاه از سطح دریا 90 متر و طول و عرض محدوده پایگاه به ترتیب 90 و 85 کیلومتر است.
این پایگاه فضایی توسط دولت قزاقستان تا سال 2050 به روسیه اجاره داده شده است. بایکونور در 2 ژوئن 1955 توسط وزارت دفاع شوروی سابق تأسیس شد و در واقع با هدف پایگاه عملیات برنامه‌های فضایی شوروی ساخته شده بود.
"اسپوتنیک 1" به عنوان نخستین ماهواره مصنوعی و "وستوک 1" نخستین پرواز فضایی انسان از پایگاه فضایی بایکونور انجام شده است. «یوری گاگارین»، نخستین فضانورد تاریخ و «والنتینا ترشکوا»، نخستین زن فضانورد نیز از این پایگاه به فضا فرستاده شدند.
این پایگاهِ تحت مدیریت روسیه، همچنان یک پایگاه فضایی بسیار شلوغ است و سالانه مأموریت‌های تجاری، نظامی و علمی بسیار متعددی از این پایگاه انجام میشود. بعد از انحلال اتحاد جماهیر شوروی در سال 1991، برنامه فضایی روسیه از بایکونور تحت نظارت کشورهای مشترک‌المنافع به فعالیت خود ادامه داد.
روسیه می‌خواست یک اجاره‌نامه 99 ساله را برای بایکونور امضا کند اما با اجاره سالانه 115 میلیون دلاری این سایت به مدت 20 سال و تمدید هر 10 ساله آن موافقت شد. در 8 ژوئن 2005 شورای فدراسیون روسیه، توافق‌نامه‌ای را بین روسیه و قزاقستان به تصویب رساند که مدت اجاره پایگاه فضایی روسیه را تا سال 2050 تمدید کرد.
پایگاه فضایی بایکونور بخش عمده‌ای از کمک‌ها و فعالیت‌های روسیه به ایستگاه فضایی بین‌المللی (ISS) را حمایت کرده است چرا که این پایگاه، تنها پایگاه فضایی است که مأموریت‌های روسیه به ایستگاه فضایی بین‌المللی از آنجا انجام میشود.
با اتمام برنامه شاتل فضایی ناسا در سال 2011، بایکونور تنها سایت پرتاب مورد استفاده برای مأموریت‌های خدمه به ایستگاه فضایی بین‌المللی شده است. پایگاه فضایی بایکونور دارای امکانات کامل برای پرتاب فضاپیماهای خدمه و بدون خدمه از جمله ماهواره‌ها است و از چندین نسل از فضاپیماهای روسی از جمله سایوز، زنیت و بوران پشتیبانی می‌کند.
