اینترنت امن کودک و نوجوانان به کجا رسید؟
استفاده از فضای مجازی و اینترنت توسط کودکان یکی از دغدغه‌های والدین است؛ برخی از آنها برای سرگرم کردن کودکان خود تلفن همراه خود را در اختیار فرزندان خود قرار می‌دهند، بدون اینکه بدانند چه آسیب‌هایی متوجه فرزندانشان است.
بحث اینترنت امن کودکان از سال‌های قبل مطرح شده است به گونه‌ای که در دولت قبل درباره اینترنت کودکان و نوجوانان گفته شده بود که از تهدیدهایی که در خانواده ها وجود دارد، بحث کودکان است که برای مسائل غیراخلاقی حساسیت دارند و جست و جوی یک عبارت در گوگل ممکن است عبارت نامناسبی نمایش دهد. بنابراین راه اندازی نظام اینترنت کودک در دستور اقدام گرفت زیرا ممکن بود گوگل برای سالم‌سازی فضای مجازی با دولت همکاری نکند اما موتورهای جست و جوی بومی از جمله پارسی‌جو و یوز این نیاز را برطرف می کنند؛ ضمن اینکه اطلاعات آنها قابل مدیریت و سالم سازی است.
پیش از آن و در سال ۱۳۹۶ از انتشار «پیش نویس سند حمایتی و برنامه اقدام توسعه خدمات فضای مجازی کودک و نوجوان» خبر داده شد که در چهار هدف کلان آموزش فرهنگ سازی و ترویج فضای مجازی حوزه کودک، فراهم سازی زیرساخت‌های ارتباطی محتوایی و اعتمادی، توسعه بازار و مقاوم سازی کسب و کارها و مدیریت و راهبردی برنامه اقدام تدوین شده بود.
براساس این گزارش، سند حمایت از کودکان و نوجوانان در فضای مجازی، از سال ۱۳۹۸ در دستور کار شورای عالی فضای مجازی قرار گرفته بود تا به واسطه آن اینترنت کودکان از اینترنت عمومی جامعه مستقل شود و هم تولید محتوای گسترده ای مخصوص کوکان و نوجوانان در فضای اینترنت انجام شود و امکاناتی را در اختیار والدین و خانواده ها برای کمک به فرزندانشان قرار دهد؛ در نهایت این سند در ۱۷ خرداد ماه سال گذشته به تصویب شورای عالی فضای مجازی رسید.
همچنین اعلام شده بود که سند صیانت از کودکان و نوجوانان در فضای مجازی، در راستای تبیین الزامات و طرح کلان و معماری شبکه ملی اطلاعات پس از استحضار مقام معظم رهبری، برای اجرا به دستگاه‌های مربوطه ابلاغ شده است؛ این سند با هدف ارتقای بهره‌برداری از فضای مجازی و صیانت از خردسالان، کودکان و نوجوانان و فراهم‌سازی فضای ویژه در چارچوب فرهنگ اسلامی- ایرانی برای استفاده مناسب از فضای مجازی و پیشگیری از آسیب‌های احتمالی برای آنها تدوین و به تصویب شورای عالی فضای مجازی کشور رسید.
حمایت از توسعه نرم‌افزارها و سخت‌افزارهای بومی مورد نیاز محیط صیانت‌شده (اعم از جویشگر ایمن، نرم‌افزارهای نظارت اولیا و تبلت‌های دانش‌آموزی) توسط معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری با همکاری وزارت صنعت، معدن و تجارت و وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات و همچنین ملزم بودن کلیه سکوها و ارائه‌دهندگان محتوا و خدمات فضای مجازی مرتبط با خردسال، کودک و نوجوان به ارائه در بستر محیط صیانت‌شده ظرف مدت یک سال، از خدمات رده‌بندی‌شده اعلام شد.
در همین رابطه عیسی زارع پور-وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات- درباره اینترنت کودکان معتقد است که هیچ جایی از دنیا پدر و مادرها بچه‌ها را به این بی‌پناهی که ما در فضای مجازی بچه‌ها را رها می‌کنیم، رها نمی‌کنند. فضای مجازی فضای بسیار گسترده‌ای است که در کنار فرصت‌های بسیار، تهدیداتی هم دارد و در کل دنیا برای این تهدیدات چاره‌اندیشی شده است. از این رو برای حمایت از کودکان در این فضا، ابزار کنترلی در اختیار خانواده‌ها قرار داده شده بتوانند از بچه‌های خود مراقبت کنند.
ارائه اینترنت مخصوص کودکان یک گونه تخصصی کردن استفاده از اینترنت است که حالا با اینترنت کودک شروع شده، همه پلتفرم‌های مطرح دنیا اکانت کودک و ابزار کنترل والدین روی پلتفرم خود راه‌اندازی می‌کنند تا پدر و مادرها روی محتوایی که در اختیار کودکان‌شان قرار می‌گیرد نظارت داشته باشند؛ همین حالا هم ابزارهای مختلفی برای کنترل والدین روی محتوای مورد استفاده از سمت کودکان وجود دارد؛ اما متاسفانه پدر و مادرهای ایرانی از آن بی‌اطلاع هستند.
در این باره وزیر ارتباطات با اشاره به سواد فضای مجازی و ابزارهای مقابله با تهدیدات شبکه‌های اجتماعی می‌گوید که این فناوری در کنار همه مزایایی که دارد ممکن است چالش‌هایی برای بشریت مخصوصا برای نسل نوجوان و جوان ایجاد کند؛ هم در سیاست گذاری و هم اجرا در دوره ای غفلت کرده‌ایم؛ در دنیا قواعدی برای استفاده کودکان از این فضا وضع شده و به آن پایبند هستند اما در اینجا، یک نقطه آسیب در این نسل است و درخواستم توجه جدی به این نکته است.
وی معتقد است که جهت گیری فناوری به سمتی است که کودک در معرض محتوای نامناسب قرار می‌گیرد و خود کنترلی و مهارت های لازم باید به بچه ها آموزش داده شود؛ باید ابزار فراهم شود، هیچ کجا خانواده‌ها و کودکان را بی پناه در فضای مجازی رها نکرده اند.
وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات در این راستا بیان کرده که یکی از اقدامات خوب در این زمینه ابزار اینترنت کودک و نوجوان است که در اختیار خانواده قرار می‌گیرد؛ یک اینترنت ایمن، مفید و سالم را برای گروه‌های مختلف سنی تعریف می‌کنیم. ابزار آماده شده این امکان را فراهم می کند که خانواده بتواند لیست سفیدی برای فرزندش تهیه کند. این امکان به شکل سیستماتیک فراهم می شود که خانواده‌ها در صورت تمایل بتوانند از آن استفاده کنند که به زودی رونمایی خواهد شد و در اختیار مردم قرار می‌گیرد.
از جمله بخش‌های لیست سفید این است که خانواده‌ها می توانند دسترسی های مورد نیاز خود را که در این لیست وجود ندارد را اعلام کنند تا مورد بررسی قرار گیرد.
بر این اساس مهدی سالم-سخنگوی سابق وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات- یکی از بخش‌های اینترنت کودک و نوجوان را پاک بودن آن دانسته و گفته بود رده بندی‌های مختلفی برای آن مشخص شده و دسترسی و انتخابش توسط والدین انجام می شود.
از سوی وزارت ارتباطات همچنین اعلام شد که تمام فعالیت‌ها در حوزه اینترنت کودک و نوجوان در اختیار والدین بوده و هیچ اجباری از سوی سرویس دهنده‌ها و اپراتورها وجود ندارد، بنابراین اگر پدر یا مادری بخواهد اینترنت پاک در اختیار فرزندش قرار بگیرد، می تواند سیم کارت کودک و نوجوان را خریداری کرده و بسته مورد نظر را فعال کند.
طبق اعلام، فعال‌سازی اینترنت کودک و نوجوان بر روی مودم‌های ثابت خانگی و کامپیوتر های خانگی وجود دارد و کسانی که می خواهند می توانند از این اینترنت برروی کامپیوتر هم استفاده کنند.
با استفاده از نرم افزار مشخص شده برای این منظور، وی پی ان‌ها بسته و جلوی دسترسی به سایت‌های نامناسب گرفته می شود. نسخه اندرویدی اینترنت کودک و نوجوان نیز آماده شده و قرار بود در تیرماه سال جاری رونمایی شود که البته هنوز خبر رسمی از این اتفاق منتشر نشده است.