مذاکره برای حل یک مناقشه!
فرکانس‌های امواج رادیویی یک منبع مهم کمیاب است که در همه کشورهای جهان در اختیار دولت‌ها قرار دارد و مدیریت آن ماهیتی حاکمیتی دارد، اما بر اساس مقررات داخلی کشورها، به بهره‌بردارانی نظیر اپراتورهای تلفن همراه هم واگذار شده است.
در ایران نیز مدیریت جداول فرکانسی بر اساس قانون برعهده وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات است و منابع مالی حاصل از آن به حساب خزانه‌داری کل کشور واریز میشود.
همه کشورها برای بهره‌برداری از فرکانس و نیازمندی شبکه‌های ارتباطی، تابع استانداردها و مقررات بین‌المللی اتحادیه بین‌المللی مخابرات (ITU) هستند؛ عدم تمکین از این استانداردها می‌تواند تداخلات فرکانسی در برخی مناطق به‌ویژه در مناطق مرزی را به همراه داشته باشد.
توسعه شبکه‌های پهن‌باند دغدغه همه کشورهاست و نقش برجسته‌ای در بالابردن درآمد سرانه کشورها دارد؛ به‌طوری که بانک جهانی سهم یک و نیم تا دو درصدی را برای آن در نظر می‌گیرد. بنابراین همه کشورها به‌دنبال گسترش زیرساخت‌های پهن باند خود هستند. یکی از راه‌های کم‌هزینه برای توسعه پهن‌باند استفاده از شبکه سیار است، زیرا توسعه شبکه همراه نسبت به شبکه ثابت هزینه کمتری دارد، با این تفاوت که در توسعه پهن‌باند در شبکه سیار نیاز به منابع فرکانسی است که در دنیا محدودیت دارد.
از سوی دیگر فرکانس هرچه پایین تر باشد، طول موج آن بزرگ تر و مقاومت آن در برابر خطا بیشتر است؛ با استفاده از فرکانس پایین اپراتورها می توانند با کمترین سرمایه گذاری پوشش بیشتر و بهتری را ایجاد کنند و شبکه‌های پهن باند با هزینه کمتری دست مصرف کننده نهایی قرار می گیرد، درحالی که هرچه به سمت فرکانس بالاتر بروند، تعداد دکل‌های بیشتری لازم است و هزینه پوشش بالاتر می‌رود؛ ضمن اینکه با اضافه شدن دکل، فیبر نوری بیشتری نیز برای اتصال به دکل‌ها لازم است.
درایران، سازمان صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران یکی از بهره‌برداران فضای فرکانسی است. این سازمان به‌دلیل برخورداری انحصاری از حق پخش همگانی برنامه‌های رادیویی و تلویزیونی در ایران بازه فرکانسی ۴۷۰ مگاهرتز تا ۸۶۲ مگاهرتز را در اختیار دارد و تا سال‌ها باندهای ۷۰۰ و ۸۰۰ مگاهرتز در این بازه را به عنوان فراگیرترین باندهای فرکانسی موجود در کشور، برای پوشش حداکثری برنامه‌های تلویزیونی صداوسیما در سراسر شهرها و روستاها به‌صورت آنالوگ، در اختیار داشت. با هدف جلوگیری از ایجاد تداخل در برنامه‌های تلویزیونی در آن زمان حق بهره‌برداری از این باندهای فرکانسی، به طور اختصاصی در اختیار این سازمان قرار گرفت.
فرکانس ۷۰۰ و ۸۰۰ چه ویژگی‌هایی دارد؟
باندهای فرکانسی ۷۰۰ و ۸۰۰، شعاع وسیع‌تری را پوشش می‌دهند، بنابراین هر اپراتور کاربری که بتواند خدمات ارتباطی خود را بر این بسترها عرضه کند، به تجهیزات کمتری نیاز خواهد داشت؛ سرمایه‌گذاری مورد نیاز برای حداکثرسازی پوشش شبکه را به‌شدت کاهش می‌دهد؛ از نظر فنی، قابلیت نفوذ بیشتری دارد، مثلا مشکل آنتن‌دهی در داخل بیشتر خانه‌ها یا در جاده‌های بین‌شهری حل میشود، با سرعت بیشتری می‌توان خدمات بهتری را به کاربران ارایه کرد و هزینه تمام‌شده خدمات برای اپراتورها و مردم کمتر میشود.
از سوی دیگر با استفاده از این فرکانس‌ها، ترافیک و اختلال کنونی ناشی از تراکم در فرکانس‌های کنونی کمتر میشود، مثل افزایش دو لاین تازه به یک اتوبان و بسیاری از روستاهای ایران به‌سادگی و با هزینه کمتری به اینترنت و خدمات ارتباطی دسترسی پیدا می‌کنند.
طبق گفته کارشناسان درحالی که در همه جای دنیا شبکه‌های تلویزیونی این بخش از فرکانس را آزاد و در اختیار رگولاتوری قرار داده‌اند تا اپراتورها با هزینه کمتر توسعه پهن باند را انجام دهند اما اکنون این طیف از فرکانس ارزشمند در اختیاز صدا و سیماست که از آن استفاده‌ای هم نمی‌شود. همچنین در دولت گذشته توسط وزیر وقت ارتباطات و فناوری اطلاعات گفته شده بود که با صدا و سیما در زمینه باندهای فرکانسی اختلاف وجود دارد.
به گفته آذری جهرمی، درآمد بخش ICT کشور ۱۰۰ درصد ریالی بوده اما ۷۰ درصد هزینه تلکام ارزی است. زمانی که ۷۰ درصد هزینه ارزی باشد و ارز ۳ برابر شده باشد، چه بلایی سر اقتصاد بخش می آید؟ بنابراین یا باید تعرفه را بالا برد یا باید کنترل هزینه انجام شود. اگر نتوان به هر شیوه‌ای از باند ۷۰۰ و ۸۰۰ استفاده کرد، افزایش تعرفه های مردم اتفاقی که در نهایت می افتد.
اما در سال ۱۳۹۹ هم اعلام شد فرکانس‌های لازم در اختیار صدا و سیما قرار دارد و با ارسال نامه‌ای از سوی وزارت ارتباطات، به رئیس جمهوری گزارشی از پیگیری شش ساله برای آزادسازی این فرکانس‌ها ارائه شد که به صورت فوری این موضوع در دستور کار ستاد ملی مقابله با کرونا قرار بگیرد تا بتوان فرکانس ۷۰۰ و ۸۰۰ را با همکاری صدا و سیما آزاد کرد و به شبکه تلفن همراه اختصاص و سرعت را هم افزایش داد. اما در تاریخ ۲۴ فروردین ۱۳۹۹ رضا علیدادی به عنوان معاون توسعه و فناوری صدا و سیما به اظهارات وزیر ارتباطات پاسخ داد.
وی طرح موضوع فرکانس‌های صداوسیما را با عنوان علت کم بودن سرعت اینترنت کشور نشانه عدم صداقت و سیاسی کاری دانسته بود و گفت که با واگذاری فرکانس های سازمان به تلفن همراه، دسترسی اینترنت کاربران افزایش چندانی نخواهد یافت و سال‌ها طول کشید تا تجهیزات لازم برای بهره برداری از آن خریداری و راه‌اندازی شود و هزینه زیادی هم خواهد داشت.
علیدادی معتقد بود طرح چنین موضوعی از یک سو فقط برای ماهیگیری از آب گل آلود و پرهیز از پاسخ گویی به عدم انجام مسئولیت‌ها و تاختن به یکی از نهادهای فعال در زمینه مدیریت افکار عمومی کشور از یک سوی دیگر است.
در این پاسخ تأکید شده بود صدا و سیما برای ادامه کار خود و بالا بردن کیفیت شبکه‌ها به این فضا و بیش از آن نیازمند است و به واقع درخواست وزارت ارتباطات به معنی حذف بخشی از خدماتی است که به صورت رایگان در اختیار مردم قرار داده می شود.
در همان روز نسترن محسنی به عنوان معاون رگولاتوری به اظهارات رضا علیدادی واکنش داد و گفت ما در شش سال اخیر پهن باند موبایل را به بیش از ۷۰ میلیون و پهن باند ثابت را از چهار میلیون به بیش از ۱۱ میلیون رسانده ایم. حتما باید به توسعه پهن باند ثابت توجه بیشتری شود و اگر اشتباهی که در روند خصوصی سازی مخابرات رخ داد، نبود حتما رشد توسعه پهن باند ثابت چشمگیرتر از آنچه که تاکنون رخ داده است، بود.
در نهایت اکنون خبررسیده که در دولت سیزدهم مذاکراتی در این باره در جریان است؛ عیسی زارع پور- وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات- در حاشیه افتتاح پروژه های بخش ارتباطات و فناوری اطلاعات گفته است که در زمینه تهیه فرکانس ۷۰۰ و ۸۰۰ برای صدا و سیما، مذاکراتی شروع شده است و امیدواریم با همکاری آنان به تفاهم مشترکی دست یابیم.
همه اینها در حالی است که در شرایطی که نیاز به حفظ شغل یا ایجاد شغل‌های تازه، اولویت اول جامعه ایران بوده، زیرساخت‌های ارتباطی، ارزان‌ترین و مطمئن‌ترین راه ایجاد و توسعه شغل‌های تازه است. افزایش هر ۱۰ درصد ضریب نفوذ تلفن همراه، ۱.۵درصد به بهره‌وری نیروی کار می‌انجامد. هر میلیون دلار سرمایه‌گذاری در حوزه باند پهن بی‌سیم حدود ۲۰ شغل و در حوزه بی‌سیم غیر باند پهن، ۱۴.۵ شغل و به طور عمومی نیز ایجاد هر شغل در حوزه ۶.۵، ICT شغل در سایر حوزه‌ها ایجاد می‌کند.
از سوی دیگر ایران کشوری پهناور با ۱۶ کشور همسایه آبی و خاکی است؛ فرصت‌های اشتراک منابع از جمله فرکانس و پهنای باند، می‌تواند پیوندهای منطقه‌ای و گفت‌وگو با همسایگان را تقویت کند، این فرصت در آستانه تبدیل به یک تهدید بزرگ است؛ در حال حاضر اکثر همسایگان ایران، باندهای فرکانسی ۷۰۰ و ۸۰۰ مگاهرتز خود را به موبایل پهن باند اختصاص داده‌اند.
واگذاری باندهای یاد شده برای استفاده خدمات موبایل باعث افزایش ۹ برابری بهره‌وری اقتصادی و ۴۰ برابری اشتغال‌زایی حاصل از این باندها در مقایسه با استفاده آنها برای پخش صدا و تصویر خواهد شد که به‌شدت مورد نیاز کشور است و تعلل در آن باعث هدررفت منابع خواهد شد. افزوده شدن ۱۰ درصد به ضریب نفوذ تلفن همراه، بین ۰.۶ تا ۲.۱ درصد به تولید ناخالص ملی و سه درصد به ایجاد شغل منجر میشود.