فراز و نشیب‌های ورود به عرصه اینترنت ماهواره‌ای
اینترنت ماهواره‌ای بیشتر در مواردی به‌کار می‌رود که دسترسی معمولی به اینترنت (کابلی، فیبرنوری، دایال-آپ و بی‌سیم) امکان‌پذیر نیست یا از کیفیت پایینی برخوردار است.
در تعریف این نوع از اینترنت باید گفت امواج از طریق ماهواره ارسال میشود و کاربر برای دریافت آن باید از تجهیزات مخصوص آن یعنی دیش و دریافت کننده امواج استفاده کند. اگر این نوع از اینترنت فراگیر شود احتمال تولید تجهیزات آن با قیمت کمتر هم ممکن خواهد بود یا حتی سیم کارت‌هایی مانند آنچه در تلفن ماهواره‌ای استفاده میشود تولید میشود اما هنوز برای رسیدن به این مراحل زود است.
منظومه‌های ماهواره‌ای می‌توانند با توجه به ویژگی‌های ذاتی خود همچون پایداری، انعطاف‌پذیری، تأخیر کم و تأمین ظرفیت قابل ملاحظه و ارزان‌قیمت، کمک شایانی در کاهش شکاف دیجیتال در کشور و سیگنال‌رسانی به مناطق محروم و دورافتاده داشته و به عنوان بخش مهمی در لایه زیرساخت و خدمات پایه معماری شبکه ملی اطلاعات نقش‌آفرین است. در این راستا شرکت فضایی اسپیس‌ایکس پروژه اینترنت ماهواره‌ای "استارلینک" را در سال ۲۰۱۵ با هدف فراهم کردن پوشش گسترده اینترنت آغاز کرد.
این پروژه ایده اصلی ایلان ماسک، میلیاردر علاقه‌مند به فضاست. هدف آن فراهم کردن پوشش گسترده اینترنت با پرتاب هزاران ماهواره کوچک به مدار نزدیک زمین است؛ این پروژه می‌تواند انقلابی در دسترسی به اینترنت پرسرعت در سراسر جهان ایجاد کند و با اتمام آن بسیاری از افراد جهان می توانند با کمترین تأخیر و به راحتی به اینترنت دسترسی پیدا کنند.
شرکت فضایی اسپیس‌ایکس در آن زمان اعلام کرده بود که قصد دارد با ارسال هزاران ماهواره به مدار زمین، اینترنت را در سراسر دنیا در دسترس قرار دهد. آنطور که در گزارشها منتشر شده بود، دسترسی به اینترنت استارلینک از طریق دیش‌های ماهواره‌ای که انتظار می‌رود بین ۲۰۰ تا ۳۰۰ دلار هزینه داشته باشد در دسترس افراد عادی قرار خواهد گرفت. نصب آنها به دانش فنی خاصی احتیاج ندارد و دیش به طور خودکار جهت خود را براساس مجموعه‌ای از موتورهای نصب شده در زیر دیش تنظیم می‌کند.
مرکز ملی فضای مجازی هم در اسفندماه ۱۳۹۹، رویکرد خود را درباره منظومه‌های ماهواره‌ای اینطور مطرح کرده بود که اپراتورهای ماهواره‌ای ملزم به فعالیت طبق معاهدات بین‌المللی در حوزه فضایی و اصول و مقررات سازمان ملل و اتحادیه‌های تخصصی مربوطه هستند و باید قوانین و مقررات ملی کشورها را برای حفظ استقلال و حاکمیت دولت‌ها در حوزه ارتباطات و صیانت از گذرگاه‌های رسمی تبادل اطلاعات را به منظور جلوگیری از هرج و مرج و مقابله با جرایم سایبری رعایت کنند.
در دولت گذشته هم درباره اینترنت ماهواره‌ای گفته شده بود باید بپذیریم اینترنت ماهواره‌ای پدیده‌ای است که تمام کشورهای دنیا با آن مواجه می‌شوند و هدف اصلی منظومه‌های ماهواره‌ای این است که بستر استفاده از اینترنت اشیا را در سراسر دنیا را فراهم کنند زیرا بسیاری از مناطق دورافتاده و یا مزارع در دنیا، نه از طریق شبکه موبایل نه شبکه ثابت قابلیت پوشش‌دهی ندارند و اینترنت ماهواره‌ای برای کمک به چنین مشکلاتی راه‌اندازی شده و عصر جدیدی است.
همچنین گفته شده بود ما نباید از اینترنت ماهواره‌ای بترسیم، بلکه باید خودمان را آماده کنیم تا این فناوری هم فراگیر شود و برای آن اعتماد به نفس داشته باشیم و بدانیم اینترنت ماهواره‌ای قطعاً برای ما تهدید نیست و ما از فرصت‌هایی که ایجاد شده، استفاده می‌کنیم.
اما پس از اینکه اسپیس‌ایکس اعلام کرد اینترنت ماهواره‌ای به‌زودی سراسری میشود، بازار کلاهبرداری‌ها در شبکه‌های اجتماعی داغ شد. این در حالی است که به گفته کارشناسان حوزه فناوری اطلاعات برای استفاده از سرویس اینترنت ماهواره‌ای چند شرط وجود دارد، ابتدا باید تجهیزات اتصال به استارلینک را خریداری شود. اگر کشور ما اجازه نداشته باشد از این تجهیزات استفاده کند، واردات این تجهیزات قاچاق حساب میشود که هم ممکن است جرمی برای خرید و فروش و استفاده آن در داخل ایران در نظر گرفته شود و هم تعرفه‌اش از ۵۰۰ دلار اولیه بالاتر می‌رود.
زمانی که این تجهیزات وارد شد، برای استفاده از سرویس و دریافت کیفیت مطلوب اینترنت ماهواره‌ای، آنتن باید همزمان به سه ماهواره وصل شده باشد. این ماهواره‌ها هنوز در فضای ایران و اطراف کشور به اندازه‌ای نیست که آنتن‌ها به هر جهت بچرخد تا به سرویس وصل شود. یک سایت برای ثبت‌نام این سرویس وجود دارد که به وب‌سرویس‌های مکان‌محور گوگل وصل است و اسم هر کشور و شهرهای ایران هم در این لیست وجود دارد.
خیلی‌ها به این لیست استناد کردند که کل ایران را پوشش داده، اما این صحیح نیست؛ اگر هم بعضی نقاط ایران را پوشش دهد، دستگاه باید در جهت‌های مختلف باید به سه ماهواره وصل شود، بنابراین اینطور نیست که با دسترسی به تجهیزات به‌راحتی به اینترنت وصل شوید.
نکته مهمی که وجود دارد این است که سرویس متعلق به یک شرکت آمریکایی است و شاید همان زمان که کاربر بخواهد آبونمان بخرد، به دلیل تحریم‌ها به کاربر ایرانی سرویس ندهد. اگر هم سرویس بدهد، طبق یک سری معاهده‌های بین‌المللی که ایران جزو آنهاست، وقتی قرار است خدمات ماهواره‌ای در کشوری ارائه شود، باید از ایران مجوز بگیرد و به اینگونه نیست که در مقابل دولت ایران بایستند و ماهواره‌هایشان را برای مردم ایران ارائه دهند.
بنابراین اینترنت ماهواره‌ای در ایران، اولا از نظر قیمتی برای کاربر خانگی نمی‌صرفد، دوم اینکه تجهیزات آن به‌صورت قاچاق وارد میشود و دسترسی به آن سخت است، اگر هم وارد شود باید دید آیا آن شرکت آمریکایی خودش به ایران سرویس می‌دهد یا نه زیرا لوکیشن این دستگاه‌ها قابل شناسایی و ردیابی است و اینطور نیست که به اسم یک کاربر ترکیه‌ای خرید شود و بتوان در ایران از آن استفاده کرد، باید دید آن شرکت چقدر محدودیت ایجاد می‌کند. مهم‌تر از همه اینکه کشور ما به این سرویس مجوز نخواهد داد، آن هم در شرایطی که طرح صیانتی تصویب می شود که جلوی آزادی کامل اینترنت را گرفت.
براساس این گزارش یکی از توافقات کشورهای عضو اتحادیه بین المللی مخابرات این است که اگر هر شرکتی بخواهد در هر کشوری خدمات مخابراتی ارائه دهد، باید از رگولاتوری آن کشور مجوز دریافت کند، حتی اگر کشوری که با ما مشکل تحریم هم ندارد، مثلا ترکیه که اینترنت ماهواره‌ای دارد، بخواهد در ایران خدمت‌رسانی کند، باید از سیستم قانون گذاری و رگولاتوری ایران مجوز بگیرد. بنابراین هر کشوری که بخواهد به یک شرکت مخابراتی مجوز دهد، آن شرکت مخابراتی ملزم است بایدها و نبایدها، محدودیت‌ها، فیلترینگ‌هایی که آن کشور اعمال کرده را رعایت کند.
از سوی دیگر، اگر در ایران با شرکت‌های اینترنت ماهواره‌ای به توافق برسیم که رگولاتوری ما را هم بپذیرند، باز هم به این دلیل که استارلینک یک شرکت آمریکایی است، شاید به‌دلیل تحریم‌ها به ایران سرویس ندهد. ممکن است شرکت‌های اینترنت ماهواره‌ای چینی، روسی یا از کشورهای دیگر به ایران سرویس دهند، اما آنها کیفیت و پوشش‌دهی استارلینک را ندارند؛ بیشترین پوشش را در حال حاضر استارلینک دارد که آمریکایی است و احتمالا همانطور که به اپل و گوگل و خیلی از شرکت‌های دیگر اجازه ارائه خدمات تجاری‌اشان را به ایران نداده، به استارلینک هم اجازه نمی‌دهد.
پیش از این هم در اردیبهشت سال جاری شرکت اسپیس ایکس ایلان ماسک اعلام کرد خدمات ماهواره ای استارلینک در ۳۲ کشور قابل دسترس است. استارلینک اسکرین شاتی را در توییتر به اشتراک گذاشت که نقشه موجود بودن این سرویس را نشان می‌داد و بر اساس آن، این خدمات در اکثر نقاط اروپا و آمریکای شمالی و همچنین بخشهایی از آمریکای جنوبی، استرالیا و نیوزیلند قابل دسترس است. سایر نقاط دنیا از جمله کل آفریقا به عنوان "بزودی عرضه خواهد شد"، مشخص شده‌اند.
بر اساس گزارش وب سایت ورج، اسپیس ایکس ابتدا در ۲۵ کشور موجود بود و اکنون شمار کشورهایی که خدمات اینترنت ماهواره‌ای استارلینک برای آنها قابل دسترس است، به ۳۲ کشور افزایش پیدا کرده است.