مدیر عامل گروه طیف: راه‌اندازی اینترنت طبقاتی هیچ توجیه و منطقی ندارد
صحبت از اینترنت طبقاتی یا به بیانی دیگر، وی پی ان قانونی دوباره مطرح شده و این بار صدای چنین موضوعی از سوی نمایندگان مجلس شنیده میشود. مدیرعامل گروه طیف در گفتگو با دیجیاتو تاکید دارد راه‌اندازی اینترنت طبقاتی شاید برای داشتن اینترنت کودکان توجیه داشته باشد اما تعریف سطح دسترسی مختلف برای اقشار بزرگسال جامعه هیچ منطق و توجیهی ندارد و اعتماد مردم را بیشتر خدشه‌دار می‌کند. «محمد کشوری» مدیرعامل گروه طیف، اولین و تنها کانون تفکر (اندیشکده) حوزه مخابرات در کشور با هدف تصمیم سازی در حوزه های کلان ارتباطات و فناوری اطلاعات (ICT) ، تاکید دارد که در هیچ جای جهان چنین سیستمی برای کل جمعیت کشور پیاده سازی نشده و راه اندازی اینترنت طبقاتی عملا با توسعه اینترنت ثابت و بسیاری از دیگر سیاست‌های کلان دیگر در حوزه آی‌تی، منافات دارد.
شما به طور کلی با موضوعی به اسم اینترنت طبقاتی موافق هستید؟
در وهله اول باید بدانیم که هنوز هیچ طرحی به نام اینترنت طبقاتی در جایی مطرح نشده و همه چیز در حد یک ایده باقی مانده است. ما طرح یا حتی پیش نویس طرحی به نام اینترنت طبقاتی را در روزهای اخیر در جایی مشاهده نکردیم و از همین رو موضوع اینترنت طبقاتی فعلا یک ایده است؛ ایده‌ای که البته با آن مخالف هستم؛ لااقل با بخش بزرگی از آن. اینکه اینترنت برای اقشار بزرگسال بخواهد متفاوت باشد و سطح بندی شود، یک موضوع اشتباه است که با مثال‌هایی اشتباه و احمقانه توجیه میشود. چرا باید سطح دسترسی یک پزشک با یک دانشجو و یا خبرنگار در دریافت اطلاعات اینترنتی متفاوت باشد؟ منطقی که پشت این تصمیم است اصلا درست نیست و تا جایی که می‌دانم تقریبا در هیچ نقطه‌ای از دنیا چنین موضوعی به طور عموم وجود ندارد.
دقیقا با چه بخشی از اینترنت طبقاتی موافقت دارید؟
ببینید وقتی بحث به اینترنت کودکان می‌کشد، من آن را یک استثنا می‌دانم. در مورد اینترنت کودکان باید این موضوع را امر بدی ندانیم و البته آن را یک موضوع دل به خواهی بدانیم. یعنی چه؟ یعنی اینکه چیزی به اسم اینترنت کودک یا سیم کارت کودک یا هر چه که می‌خواهد اسمش باشد وجود داشته باشد، خیلی هم موضوع خوبی است ولی طبیعتا نباید اجباری در آن باشد. یک پدر و مادر خودشان تصمیم می‌گیرند که چنین اینترنتی را برای فرزند خود در نظر بگیرند یا خیر. هیچ چیز و هیچ کس نمی‌تواند جلوی والدین را بگیرد که اینترنت کودک را برای فرزند خود تهیه کند یا نکند، این تصمیم شخصی خود آن هاست. اما اساسا به طور کلی موافق این هستم که ما چیزی به اسم اینترنت کودک داشته باشیم و آن را در اختیار خانواده‌ها بگذاریم. طبقه بندی اینترنت در این سطح را موضوعی منطقی و دغدغه مند می‌بینم و در دنیا هم تقریبا چنین اتفاقی افتاده است. بسیاری از شرکت‌های بزرگ مرورگر و برنامه‌های ویژه کودک دارند و بسیاری از پلتفرم‌ها، محدودیت سنی برای ثبت نام دارند. نه اینکه لزوما محتوای بد و ناجوری در آنها باشد، نه، بلکه به بار روانی و اثرات روانی آن فکر می‌کنند و مثلا ثبت نام در فلان پلتفرم را برای ۱۳ سال به بالا در نظر گرفتنه‌اند. یا پلتفرمی مثل یوتیوب خودش بخش کودکان دارد. اینکه کودکان و مسائل آنها را به خاطر حساسیت بیش از حد موضوع، یک استثنا بدانیم به نظر من موضوع بدی نیست.
اما به هر حال ابزارهایی وجود دارد که والدین با آن می‌توانند کودک خود را در فضای مجازی کنترل کنند.
کاملا درست است اما مساله اینجاست که بسیاری از والدین ما توانایی کار کردن با این نرم افزارها را ندارند. خیلی بهتر است که یک اینترنت و فضای امن برای کودکان وجود داشته باشد و به راحتی در دسترس والدین قرار بگیرند تا اگر میخواهند کودک خود را به آن متصل کنند. همین الان هم سیم‌کارت‌های کودکان و چندین پروژه در این زمینه افتتاح شده اما هنوز یک چیز کامل و درخور توجه وجود ندارد.
تبعات منفی اینترنت طبقاتی از نظر شما چیست؟
اگر یک بستر را به طور کلی ببندند بسیار بهتر است تا آن را سطح بندی کنند و برای قشری آزاد بگذارند و برای قشری نه. چرا که این دسته بندی‌ها فقط به تحقیر یک سری اقشار منجر خواهد شد و یک نارضایتی جمعی را با خود به همراه خواهد داشت که اصلا برای جامعه مناسب نیست. همانطور که گفته شد، توجیهی هم برای این دسته بندی وجود ندارد. شاید در برخی استثناها بتوان چیزی را در نظر گرفت، مثلا باز بودن سایت‌های هرزه نگاری برای یک محقق مسائل جنسی، از آن دسته استثناها است که باید درباره آن تصمیم گرفت ولی عموم مردم با این پلتفرم‌های فیلتر شده سر و کار دارند. اصلا اگر بیشتر پلتفرم‌هایی که هم‌اکنون فیلتر شدند یعنی جایی مثل یوتیوب و اینستاگرام و تلگرام رفع فیلتر شود، تقریبا استفاده از فیلترشکن در ممکلت به صفر می‌رسد. این پلتفرم‌ها و سایت‌هایی که از نظر آحاد جامعه قبیح نیست، بیشتر استفاده مردم از اینترنت را شامل میشود. فیلتر کردن سایت‌های خبری سیاسی هم معنایی ندارد، وقتی که این سایت‌ها از طریق شبکه‌های تلویزیونی خود به راحتی در دسترس هستند، بستن‌شان چه فایده‌ای دارد؟ بعد از آن مهم‌تر، باز بودنشان برای مثلا خبرنگاران و بسته بودنشان برای پزشکان چه فایده‌ای دارد؟
اساسا اجرا شدن اینترنت طبقاتی از منظر فنی چه چالش‌هایی دارد؟
جدا از اینکه بیشتر اپراتورهای ارائه دهنده اینترنت با چنین طرحی موافق نیستند، اجرا کردن اینترنت طبقاتی تضاد زیادی با موضوع توسعه اینترنت در کشور دارد. امکان ارائه چنین اینترنت طبقه بندی شده‌ای در اینترنت ثابت یک سری پیچیدگی دارد، مثلا پدر پزشک خانواده یک نوع اینترنت ثابت می‌گیرد و بعد برای بقیه اعضای خانواده قرار است پروفایل دیگری تعریف شود؟ پیاده سازی اینترنت طبقه بندی در اینترنت ثابت پیچیدگی‌های عجیب و غریبی خواهد داشت که واقعا پاسخ درستی برای آنها وجود ندارد و ارائه آن روی سیم کارت هم تضاد بزرگی با توسعه اینترنت ثابت دارد. اینکه یک دانشجو یا پزشک یا خبرنگار با سیم کارت خود می‌تواند به یک سطح از اینترنت خاص دسترسی داشته باشد، عملا اقدامی بر علیه توسعه اینترنت ثابت است. دسترسی به بسترهای متعددی نظیر یوتیوب در همه جای دنیا با اینترنت ثابت بیشتر انجام میشود اما استفاده از اینترنت سیار برای دسترسی به این پلتفرم‌ها، کاری می‌کند که این همه توسعه فیبر نوری و سیاست‌های وزارت ارتباطات در دولت کنونی به جایی نرسد.
فکر می‌کنید راه اندازی اینترنت طبقاتی منجر به ایجاد بازارهای سیاه و زیرزمینی هم خواهد شد؟
صد در صد. مگر زمانی که گفته می‌شد اینترنت خانگی فقط با سرعت ۱۲۸ کیلوبیت داده میشود، مردم راه دور زدن پیدا نمی‌کردند تا اینترنت پرسرعت‌تر بگیرند؟ از فامیل یا دوستی، کارت دانشجویی می‌گرفتند و عملا قانون را دور می‌زدند. راه اندازی چنین طرحی هم دقیقا باعث رونق گرفتن چنین بازار مکاره‌ای میشود و قانون را لوث می‌کند. چرا باید قوانینی در نظر گرفت که به راحتی قابل دور زدن هستند و نهایتا هم باعث بی ارزش شدن قانون خواهند شد؟
بحث اینترنت طبقاتی سالهاست که مطرح میشود اما هیچ‌گاه به طور جدی عملیاتی نشده؛ فکر می‌کنید دلیل این کار چیست؟
هزینه اجتماعی که اینترنت طبقاتی با خود به همراه دارد از بزرگترین دلایلی است که باعث شده صحبت درباره آن در حد حرف باقی بماند و هیچ گاه عملیاتی نشود. حتما یک جایی در یک گوشه‌ای، یک سندی درباره چنین چیزی نوشته شده است اما تا امروز هیچ‌گاه به طور جدی چیزی مطرح نشده است و صرفا زمزمه‌هایی مبنی بر راه اندازی وی پی ان قانونی به میان آمده است. وجود چنین سیستمی در شبکه اینترنت کشور نه در داخل کشور اعتباری ایجاد می‌کند و نه در خارج کشور وجهه خوبی دارد. تصور کنید در هیچ یک از کشورهای اسلامی هم چنین چیزی وجود ندارد و حتی مسافرین کشورهای مسلمان به یک سری پلتفرم خاص در منطقه ما دسترسی ندارند.
آیا امروزه باید اجرایی شدن آن را جدی گرفت؟
واقعا نمی‌توان در این مورد نظری داد و پیش بینی کرد که تصمیم‌گیران فضای مجازی میخواهند چه اقدامی را انجام دهند.
صحبت از وی پی ان قانونی کردید، آیا بحث وی پی ان قانونی و اینترنت طبقاتی را باید یک موضوع واحد دانست؟
هر دوی این موارد دو روی یک سکه هستند. بحث وی پی ان قانونی حتی در پیش نویس‌های اولیه طرح موسوم به طرح صیانت از فضای مجازی هم آمده بود اما در پیش نویس های آینده آن دیگر خبری از آن نبود. وی پی ان قانونی هم دقیقا همان اینترنت طبقاتی است که در ذهن بعضی افراد تعریف شده است. یک نام کاربری و پسورد برای اقشاری خاص که بتوانند با اتصال به این وی پی ان، وارد یک سطح خاص از اینترنت بشوند. هیچ فرقی نمی‌کند که در مورد کدام موضوع حرف می‌زنیم، هر دوی این موارد سیاست‌هایی اشتباه هستند که نمی‌توان برای آنها توجیه درستی پیدا کرد.
به نظر می‌رسد تصمیم گیران درباره اینترنت و فضای مجازی، سیاست‌هایی نظیر سیاست کشور چین را سرلوحه و الگوی خود قرار دادند، این موضوع را درست می‌دانید؟
چه چیزی از کشور ما با کشور چین شبیه است که بخواهیم فضای مجازی‌مان را شبیه به یکدیگر بکنیم؟ این تعبیر کاملا غلط است؛ چین قدرت اقتصادی بزرگی دارد و با یک و نیم میلیارد جمعیت، پلتفرم‌هایی راه اندازی کرده که توجیه اقتصادی دارند. نیاز دنیا به چین و تولیدات آن، آنقدری بالا است که می‌تواند یک شرکت تجاری را مجاب کند تا در بستری مثل ویچت با هم در ارتباط باشند اما کدام یک از ویژگی‌های چین در کشور ما وجود دارد؟ فیلترینگ گسترده در چین همراه با توسعه برنامه‌هایی بوده که کاملا پاسخگوی نیاز مردم باشد؛ فارغ از اینکه اساسا این سیاست درست است یا غلط، به طور کلی باید بدانیم که پیاده سازی فضای مجازی در چین نمی‌تواند در ایران هم شکل بگیرد.
برخی معتقد هستند که راه اندازی چیزی به اسم اینترنت طبقاتی یا وی پی ان قانونی می‌تواند به مرور باعث شود که یک سری راهگشایی‌ها در اینترنت باز بشود. مثل زمانی که اینترنت ۱۲۸ کیلوبیت عرضه شد و در نهایت در حال حاضر همه جور سرعتی به دست کاربران می‌رسد. با این نظریه چقدر موافق هستید؟
این مساله که می‌فرماید از دیدگاه یک سیاستمدار است و شاید یک تاکتیک نرم به حساب بیاید. سیاستمدار شاید بگوید که من وی پی ان قانونی را پیش می‌برم تا در آینده به آزادی‌های بیشتری برسم. این از بعد سیاسی است و درست و غلط آن به بازی سیاست برمی‌گردد. در هر حال از منظر کارشناسی به هیچ وجه نمی‌توان چیزی به اسم اینترنت طبقاتی را تایید کرد و آن را یک موضوع درست برای کشور دانست. اجرایی شدن آن تبعات ناگواری خواهد داشت و تقسیم بندی کردن مردم راهی نیست که بتوان با آن به مدیریت فضای مجازی رسید.