این روزها نقش جعبه جادویی به عهده پلتفرم‌‌‌های آنلاین پخش فیلم و سریال است. سال‌هاست که وی‌‌‌او‌‌‌دی‌‌‌ها بخش بزرگی از سهم سرگرمی‌‌‌های روزمره افراد را به خودشان اختصاص داده‌‌‌اند و در ایران این جریان چند سالی است که رواج یافته و به بلوغ رسیده است. در حقیقت مزیت این پلتفرم‌‌‌ها ایجاد سهولت در دسترسی به محتوای سرگرم‌‌‌کننده و بی‌‌‌نیازی از روش‌های قدیمی است.

 

 

هرچند در این سال‌ها کیفیت نه چندان مطلوب اینترنت گاهی باعث می‌شد که استفاده از این پلتفرم‌‌‌ها به سادگی امکان‌‌‌پذیر نباشد، اما شدیدتر شدن اختلالات اینترنتی شرایط را بیش از پیش سخت‌ کرده است. محدودیت‌های اینترنتی باعث شده تا دانلود و پخش فیلم‌‌‌ها به سختی انجام یا حتی گاه متوقف شود. از طرفی در حالی که عملا دسترسی به اینترنت بین‌الملل محدود شده و دسترسی‌‌‌های کاربران بر بستر شبکه ملی اطلاعات تعریف شده است، به نظر می‌رسد که حالا کاربران ایرانی خارج از کشور برای دسترسی به حساب‌‌‌های کاربری و محتوای سرویس‌‌‌های وی‌‌‌او‌‌‌دی ایرانی با مشکلات مختلفی مواجه هستند. پلتفرم‌‌‌هایی مانند فیلیمو، نماوا و فیلم‌‌‌نت در این سال‌ها دسترسی ایرانیان خارج از کشور را به فیلم‌‌‌ها و سریال‌‌‌های ایرانی تسهیل کرده بودند و حالا این کاربران با تغییرات جدیدی برای دسترسی به این سرویس‌‌‌ها مواجه هستند که فرآیند استفاده آنها را مشکل‌‌‌تر کرده‌‌‌اند.

 

حذف محتوای خارجی برای ایرانیان خارج از کشور  

کاربران ایرانی خارج از کشور که فیلم‌‌‌ها و سریال‌‌‌های مورد علاقه‌‌‌شان را از طریق وی‌‌‌او‌‌‌دی‌‌‌های ایرانی تماشا می‌کردند، حالا با مشکلاتی برای دسترسی به فیلم‌‌‌ها و سریال مواجه هستند. به عنوان مثال پلتفرم فیلیمو دیگر با آی‌‌‌پی خارجی در دسترس نیست و کاربرانی که قبلا به راحتی از این پلتفرم استفاده می‌کردند، حالا باید پلتفرم «تلویکا» را جایگزین آن کنند. روابط عمومی فیلیمو با تایید عدم‌دسترسی کاربران خارجی به فیلیمو، به خبرنگار «دنیای‌اقتصاد» گفت: «ایرانیان خارج از کشور دیگر امکان دسترسی به اپلیکیشن فیلیمو را ندارند. در حال حاضر هر فردی که با آی‌‌‌پی خارجی وارد فیلیمو شود، به سرویس تلویکا هدایت می‌شود.» فاطمه آذری، مسوول روابط عمومی فیلیمو، در ادامه افزود: «تلویکا یک سرویس وی‌‌‌او‌‌‌دی جدید برای کاربران خارج از کشور است. حالا کاربران خارج از کشور با ورود به سرویس تلویکا می‌توانند اشتراک فیلم‌‌‌ها و سریال‌‌‌ها را خریداری کرده و محتوای تصویری ایرانی را از طریق این سرویس تماشا کنند.» روابط عمومی فیلیمو در خصوص تفاوت موجود میان دو سرویس فیلیمو و تلویکا هم گفت: «فیلم‌‌‌ها و سریال‌‌‌های ایرانی موجود در فیلیمو تماما در تلویکا هم در دسترس هستند. تنها تفاوت موجود میان این دو سرویس عدم‌دسترسی کاربران ایرانی خارج از کشور به فیلم‌‌‌ها و سریال‌‌‌های خارجی است.»

 

اتفاقی مشابه برای کاربران پلتفرم آنلاین فیلم و سریال«نماوا» هم افتاده و این سرویس هم تغییراتی را برای دسترسی کاربران ایرانی خارج از کشور اعمال کرده است. در همین زمینه آیدا علی‌‌‌نیا،مسوول روابط عمومی پلتفرم نماوا به خبرنگار «دنیای‌اقتصاد» گفت: «کاربرانی که خارج از ایران قصد تهیه اشتراک از این پلتفرم را دارند، باید از طریق ایمیل حساب کاربری خود را ثبت کنند. در گذشته این فرآیند از طریق پیامک کاربران خارج از کشور امکان‌‌‌پذیر بود، اما به‌‌‌دلیل عدم‌امنیت کافی در این روش، حالا ثبت حساب‌‌‌های کاربری از طریق ایمیل انجام می‌شود.» او درباره این تغییرات جدید افزود: «حالا تمامی افراد از هر کشوری که در آن سکونت دارند می‌توانند از طریق ایمیل حساب کاربری خود را در پلتفرم نماوا ایجاد کنند. تنها تفاوت موجود در دسترسی کاربران داخل کشور و کاربران ایرانی خارج از کشور این است که امکان دسترسی به محتواهای خارجی برای کاربران ایرانی که در کشورهای دیگر سکونت دارند میسر نیست.»با این اوصاف به نظر می‌رسد که اجرای شبکه ملی اطلاعات علاوه بر آنکه دسترسی کاربران داخل کشور به سرویس‌‌‌های خارجی و بین‌المللی را با اختلال مواجه کرده، بلکه دسترسی کاربران خارجی به سرویس‌‌‌های داخلی را هم مشکل کرده است. این در حالی است که گویا سرویس‌‌‌های ایرانی برای ارائه محتوای خارجی شامل حق کپی‌‌‌رایت با مشکلات جدی مواجه هستند و به همین دلیل در فرآیند تغییرات جدید ناچار به حذف فیلم‌‌‌ها و سریال‌‌‌های خارجی از سرویس‌‌‌های ارائه‌‌‌شده برای ایرانیان خارج از کشور شده‌‌‌اند.

 

نظارت بیشتر یا حمایت از محتوای داخلی

در حالی که کاربران داخلی برای دسترسی آزاد به اینترنت بین‌الملل با محدودیت‌ها و فیلترینگ گسترده‌‌‌ روبه‌‌‌رو هستند و از طرف دیگر کاربران ایرانی خارج از کشور هم محدودیت‌هایی برای دسترسی به محتواهای داخلی دارند، گویا قرار است فرآیند نظارت بر سرویس‌‌‌های پخش آنلاین فیلم و سریال بیشتر شود. به تازگی تفاهم‌‌‌نامه‌‌‌‌‌‌ای میان وزارت ارتباطات و سازمان صداوسیما منعقد شده است که نشان می‌دهد که احتمالا نظارت ساترا بر شبکه‌‌‌های نمایش خانگی افزایش پیدا می‌کند. چندی پیش تفاهم‌نامه همکاری میان وزارت ارتباطات و سازمان صداوسیما برای تحقق اهداف عملیاتی شبکه ملی اطلاعات در حوزه صوت و تصویر فراگیر و در راستای رونق اقتصاد محتوا امضا شد. به این ترتیب در شانزدهمین جلسه کمیته اقتصاد محتوای شبکه ملی اطلاعات، اعضای این کمیته – از جمله سازمان تنظیم مقررات رسانه‌‌‌های صوت و تصویر فراگیر (ساترا)- بر ضرورت تقسیم کار و همگرایی میان وزارت ارتباطات و سازمان صداوسیما برای اجرای بندهای مرتبط با صوت و تصویر فراگیر در سند طرح کلان و معماری شبکه ملی اطلاعات تاکید کردند. محمد صادق افراسیابی سرپرست معاونت کاربران و تنظیم‌‌‌گری اجتماعی ساترا در این جلسه ضمن بیان دستاوردهای گذشته کمیته اقتصاد محتوا گفت: «جلسات کمیته اقتصاد محتوا با هدف تحقق اهداف محتوایی تعیین شده در سند شبکه ملی اطلاعات در حال برگزاری است که این جلسات منجر به نهایی‌‌‌سازی تفاهم وزارت ارتباطات و بنیاد ملی بازی‌‌‌های رایانه‌‌‌ای برای افزایش سهم ۳۰‌درصدی رشد بازی‌‌‌های بومی در کشور شد و اکنون نوبت به بررسی وضعیت شبکه نمایش خانگی و سایر مصادیق صوت و تصاویر فراگیر رسیده است تا با تفاهمی که وزارت ارتباطات و ساترا انجام خواهند داد، شاخص مصوب در سند شبکه ملی اطلاعات محقق شود.»

 

مهدی حاتمیان مدیرکل دفتر بررسی‌‌‌های اقتصادی وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات هم در این جلسه گفت: «بیشترین مصرف ترافیک اینترنت کشور مربوط به پیام‌‌‌رسان‌‌‌ها، شبکه‌‌‌های اجتماعی، رسانه‌‌‌های کاربرمحور و شبکه نمایش خانگی است. عزم وزارت ارتباطات بر این است که در این دولت به سمت اجرای کامل سند شبکه ملی اطلاعات گام بردارد و از رونق اقتصاد محتوای بومی متناسب با شاخص‌‌‌های تعیین شده در طرح کلان و معماری شبکه ملی اطلاعات حمایت کند.»

 

ظاهرا این همکاری‌‌‌های جدید در سایه تفاهم‌‌‌های اولیه در شروع به کار دولت سیزدهم شکل می‌‌‌گیرند. در همین راستا علیرضا بهادری، مدیرکل فناوری و سامانه‌‌‌های نوین ساترا در این جلسه گفت: «در ابتدای دولت سیزدهم تفاهمی میان وزارت ارتباطات و ساترا در برخی حوزه‌‌‌ها شکل گرفت که این تفاهم می‌تواند مبنای شروع مسیر توسعه و گسترش همکاری‌‌‌ها باشد.» در ادامه این جلسه، روحانی‌‌‌نژاد، معاون سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی وزارت ارتباطات درباره اهداف عملیاتی همکاری ساترا و وزارت ارتباطات گفت: «هر چند اهداف عملیاتی همکاری میان وزارت ارتباطات و سازمان صداوسیما در سند شبکه ملی اطلاعات مشخص شده است، اما برای کاربردی بودن تفاهم میان وزارت ارتباطات و ساترا، این آمادگی وجود دارد تا از ظرفیت کمیسیون تنظیم مقررات ارتباطات رادیویی برای تبدیل آیین‌‌‌نامه‌‌‌های ابلاغی از سوی ساترا به قوانین لازم‌‌‌الاجرا استفاده کنیم.»

 

برآیند مباحث مطرح شده در این جلسه به خوبی نشان می‌دهد که عزم دولت و دستگاه‌های ذی‌ربط بر ترغیب کاربران به محتوای داخلی است. در تایید این موضوع نوید همایونی مدیرکل پایش ساترا هم با اشاره به پشتوانه قانونی آیین‌‌‌نامه‌‌‌های ساترا گفت: «معتقدیم در حوزه اقتصاد محتوا، سیاستگذاری باید طوری باشد که میل کاربران به سمت مصرف ترافیک داخلی پیش برود و کاربر ترافیک داخلی را آگاهانه انتخاب کند.» این در حالی است که سرویس‌‌‌های پخش آنلاین فیلم و سریال مدت‌‌‌هاست که با نظارت‌‌‌های شدید ساترا بر محتوای تولید شده در داخل هم مواجه هستند و این موضوع بارها محل اختلافات جدی میان آنها بوده است.

 

در جلسه کمیته اقتصاد محتوای شبکه ملی اطلاعات مقرر شد جزئیات سند همکاری وزارت ارتباطات و سازمان تنظیم مقررات رسانه‌‌‌های صوت و تصویر فراگیر برای حمایت از پرورش زیست‌‌‌بوم صوت‌‌‌ و تصویر فراگیر، تقویت نظارت هوشمند، حمایت از حقوق کاربران و تلاش برای افزایش سهم محتوای بومی حوزه کودکان و نوجوانان توسط کارگروهی مشترک باحضور نمایندگان ساترا، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و وزارت ارتباطات تدوین شود. با تمام اینها به‌‌‌نظر می‌رسد که وزارت ارتباطات و سازمان صداوسیما تصمیم گرفته‌‌‌اند تا برای اجرای کامل سند شبکه ملی اطلاعات، همزمان با ترویج و حمایت از محتوای داخلی، نظارت بیشتری هم بر محتوای نمایش خانگی داشته باشند.