دسترسی به VPN سخت شد، برنامه‌نویسی سخت‌تر
تحریم از خارج و فیلترینگ از داخل؛ این خلاصه اوضاع پیچیده‌ای است که برنامه‌نویس‌ها در آن کار می‌کنند.
دسترسی پیدا کردن به VPN تبدیل به کار دشوارِ روزمره کاربران اینترنت شده است. در هفته‌های گذشته، VPNها یا یکی‌یکی از دسترس خارج شده‌اند و وصل نمی‌شوند یا فعال می‌شوند اما کار نمی‌کنند. اگر هم کار کنند سرعتشان بسیار پایین است. دانلود و آپلود کردن با VPN روشن زمان زیادی می‌برد و وب‌سایت و سرویس‌های داخلی هم وقتی VPN روشن باشد از دسترس خارج می‌شوند.
در شرایطی که تقریباً هیچ‌یک از VPNهای رایگان قابل استفاده نیستند، بسیاری از افراد به خرید VPN روی آورده‌اند که عده قابل توجهی از آن‌ها هم هزینه بی‌حاصل می‌کنند؛ چون یا سرشان کلاه می‌رود و VPN تقلبی می‌خرند یا برای ابزاری هزینه می‌کنند که سرورهایش بسته شده و وصل نمی‌شود.
در شرایطی که اغلب پلتفرم‌های بین‌المللی پرطرفدار، از شبکه‌های اجتماعی و پیام‌رسان‌ها گرفته تا بعضی سرویس‌های گوگل و حتی بازی‌ها، فیلتر هستند عملا VPN و فیلترشکن به پرکاربردترین عضو گوشی‌ها، موبایل‌ها، کامپیوترهای شخصی و لپ‌تاپ‌ها تبدیل شده است. عضو پرکاربردی که البته به صرف هزینه، زمان و تلاش زیادی نیاز دارد تا بتوان از آن استفاده کرد.
هرچند تقلیل دادن کاربرد VPNها به ابزاری برای دور زدن فیلترینگ غلط است، اما عموم مردم آن‌ها را با همین کاربردشان می‌شناسند. بااین‌حال، VPN یا همان Virtual Private Network کاربردهای مختلفی دارد که استفاده از آن برای کاربران حرفه‌ای و غیرحرفه‌ای اینترنت ضروری است. جلوگیری از ردیابی شدن توسط ISPها، که تمام اطلاعات کاربران را دراختیار دارند، یکی از کاربردهای VPN برای جلوگیری از دزدی و افشای اطلاعات و به خطر افتادن امنیت اطلاعات آن‌ها است.
حفظ حریم خصوصی، محافظت دربرابر هکرها، تأمین امنیت وای‌فای عمومی، دانلود به صورت ناشناس و… دیگر کاربردهای مهم VPN است که برای تمامی کاربران می‌تواند مفید باشد. در میان تمام این مزایا تغییر موقعیت جغرافیایی کاربر، به‌ویژه در کشورهایی مثل ایران که از سوی شرکت‌های خارجی تحریم هستند، یکی از مهم‌ترین کاربردهای VPN است.
دسترسی به VPN؛ یک نیاز حیاتی
با شدت گرفتن موج فیلترینگ در کشور و از دسترس خارج شدن برخی پلتفرم‌ها با IP ایران این مزیت استفاده از VPN حیاتی‌تر هم شده است. علاوه بر کاربران عادی اینترنت که برای رفع نیازهای مهمی مثل برقراری ارتباط، به‌اشتراک‌گذاری محتوا، کسب اخبار و اطلاعات، خرید آنلاین و… به پلتفرم‌های فیلترشده و به تبع آن ابزار تغییر IP نیاز دارند، برخی مشاغل نیز نیازمند VPN هستند. نیازی حیاتی و مبرم که برطرف نشدن آن می‌تواند کار آن‌ها را مختل یا دست‌کم با مشکلاتی، مانند کاهش سرعت و کیفیت مواجه کند.
برنامه‌نویسی یکی از شغل‌هایی است که به دسترسی به VPN نیاز ضروری دارد. برنامه‌نویس‌ها که سال‌ها است با موضوع تحریم از سمت برخی شرکت‌های بین‌المللی روبه‌رو هستند، همواره با استفاده از VPN کارهایشان را انجام می‌دادند. مجتبی، کارشناس دواپس (DevOps) است و در همین زمینه به فیلترینگ دوجانبه برای حرفه خود اشاره کرده و به زومیت می‌گوید:
مشکل این است که شرکت‌های خارجی ما را بسته‌اند و ما هم پیش از این، تنها راهمان استفاده از VPN بود که با تغییر موقعیت جغرافیایی نشان دهیم در ایران نیستیم تا بتوانیم به سرویس‌هایشان دسترسی پیدا کنیم. حالا امکان اتصال به VPN محدود شده و بنابراین، ما از دو طرف فیلتر هستیم.
احسان هم که در همین حوزه کار می‌کند، از پیچیده‌تر شدن شرایط کار خود گفته و وضعیت خود و همکارانش را چنین توصیف می‌کند:
در بخش دواپس چون به نوعی کار زیرساختی انجام میشود درگیر با تکنولوژی‌های بسیاری هستیم که پیش از این، بخشی از آن‌ها به خاطر وجود تحریم، از سمت کشورهای خارجی فیلتر بودند. ما سعی می‌کردیم ازطریق VPN یا سرویس‌های داخلی، مانند شکن، آن‌ها را دور بزنیم؛ اما این روزها با توجه به محدودیت‌های اعمال‌شده برای اینترنت کشور موضوع پیچیده‌تر شده است.
بردیا که توسعه‌دهنده (developer) مجموعه زومیت است، به مجموع مشکلاتی اشاره می‌کند که فعالان حوزه فناوری، آی‌تی و حتی گیمینگ در نبود دسترسی به VPN با آن‌ها مواجه می‌شوند. از شغل خودش شروع می‌کند و می‌گوید: «من به‌عنوان یک برنامه‌نویس برای کار فنی به VPN نیاز دارم. برای مثال، برای کارم نیاز به آپدیت کردن پکیج‌های نرم‌افزاری دارم و برای این کار باید به سرورهای مایکروسافت وصل شوم. وقتی سرورهای مایکروسافت را می‌بندند نمی‌توانم دانلودم را انجام دهم.»
او همچنین به مشکل گیمرها اشاره می‌کند که اگر به VPN دسترسی نداشته باشند، نمی‌توانند کنسولشان را کانکت کنند یا همکارانش در حوزه دواپس که در چنین شرایطی نمی‌توانند با سایت داکرهاب کار کنند. رضا به همین موضوع عدم امکان استفاده از داکرهاب اشاره کرده و می‌گوید شرایط طوری شده که قید استفاده از بعضی ابزارها را زده است: «فیلترینگ روی بسیاری از ابزارهایی که داریم، مثل داکر، طوری تأثیر گذاشته که اصلاً حوصله کار کردن با آن‌ها را نداریم.»
او به مشکل دیگری هم اشاره می‌کند و می‌گوید: «من برای اینکه وارد code editor شوم باید لایسنسم رو verify کنم که چون بدون VPN امکان آن وجود ندارد، مجبور شدم کلا code editor را عوض کنم.»
مشکلات به سرویس‌های خارجی محدود نیست
رضا که یک توسعه‌دهنده است مشکلاتی را که در این شرایط با آن‌ها روبه‌رو است به دو دسته تقسیم کرده و می‌گوید: «از یک سو، یک سری خدمات خارجی احتیاج داریم که در شرایط فعلی نمی‌توانیم به آن‌ها دسترسی داشته باشیم و از سوی دیگر، ارتباطات داخلی هم مختل شده است؛ اتصال به سرورهای داخل ایران ازطریق پروتکل‌های موجود انجام نمی‌شود.»
مشکل دسترسی به سرورها و تجهیزات داخلی در توضیحی که احسان ارائه می‌دهد روشن‌تر میشود. او با اشاره به این که وب‌سایت مجموعه‌ها در داخل شرکت‌ها نیست و در دیتاسنترها نگه‌داری می‌شوند به چالش اتصال به این دیتاسنترها اشاره کرده و ماجرا را این طور توضیح می‌دهد:
برای وصل شدن به دیتاسنترها باید به آن‌ها VPN بزنیم؛ یعنی یک راه امن این است که مثلاً از تانل‌هایی مثل L2TP، SSTP، Open VPN و… به‌عنوان روش‌های اتصال بین شبکه‌ها استفاده کنیم. وقتی این پروتکل‌ها بسته میشود ما برای اتصال حتی به دیتاسنتر و تجهیزات داخل کشور هم به‌شدت با مشکل مواجه می‌شویم.
فارغ از عدم دسترسی به VPN برای اتصال به دیتاسنتر، مشکل محدود شدن دسترسی به سرورهای داخلی هم چالشی است که بردیا به‌عنوان توسعه‌دهنده مجموعه زومیت به آن اشاره کرده و آن را این طور شرح می‌دهد: «از دو روز پیش دسترسی ما به سرورهای داخلی هم در حال محدود شدن است؛ این سرورها هر از گاهی قطع می‌شوند و ما دیگر نمی‌توانیم به آن‌ها وصل شویم.» او در ادامه به طنز از تنها راهکاری که رد این شرایط باقی مانده می‌گوید: «چیزی به اسم اینترنت عملا وجود ندارد. وضعیت طوری شده که لازم است برای بالا آوردن سایت زومیت، به کاربر کیس بدهیم که به برق بزند و دسترسی لوکال داشته باشد!»
نمونه‌های داخلی کفاف نیازها را نمی‌دهند
علی توسعه‌دهنده دیگری است که درباره مشکلاتی که این روزها با آن دست به گریبان است با زومیت گفت‌وگو کرده و نبود نمونه‌های داخلی مناسب برای سرویس‌های خارجی فیلترشده را یکی از معضلات این حوزه می‌داند:
بعضی از سرویس‌هایی که فیلتر شده‌اند یا نمونه داخلی ندارند یا اگر دارند قابل استفاده نیست. مثلاً من چند وقت پیش داشتم SMTP server (پروتکل ارسال ایمیل) را تست می‌کردم و سرورهایی که برای داخل بود اصلاً کار نمی‌کرد؛ این البته یک سرویس خیلی ساده است که نمونه مشابه داخلی ندارد.
بردیا هم در صحبت‌هایش به چنین چالشی اشاره کرده و می‌گوید: «نمونه داخلی بعضی سرویس‌ها که داریم خیلی مناسب نیستند. مثلاً مشابه سرویس میزبان وب AWS در ایران ابرآروان است که الان به دلیل افزایش مشتری در روزهای اخیر و قدیمی بودن تجهیزات، سرعت ابرک و کانتینرهایش بسیار پایین آمده، پینگش بالا است و دائما هم قطع و وصل میشود.»
سرویس AWS در صحبت‌های رضا نیز تکرار میشود و او از تلاش مجموعه‌اش برای پیاده‌سازی نمونه‌ای مشابه این سرویس خبر می‌دهد: «سرویس میزبان وب AWS فکر نمی‌کنم در دنیا مشابه مناسبی داشته باشد ولی ما این روزها، چون امکان استفاده از آن را نداریم، داریم سعی می‌کنیم مشابهش را پیاده‌سازی کنیم که البته کار خیلی سختی است.»
احسان توسعه‌دهنده دیگری است که با زومیت درباره چالش‌های شغلش در این روزها صحبت می‌کند. او از موضوع استفاده از VPN گذر می‌کند و می‌گوید «ما بالاخره و با هر سختی با استفاده از VPN به یک سری از سرویس‌ها وصل می‌شویم.» اما به چالش‌های دیگری اشاره می‌کند که باعث پیچیده شدن کارش میشود: با روشن کردن VPN برای استفاده از سرویس‌ها، مشکل پایین آمدن سرعت سایت‌های داخلی خودمان پیش می‌آید و این موضوع باعث میشود دائما در حال روشن و خاموش کردن VPN باشیم.»
راندمان کاری به نصف رسیده است
بردیا هم جایی در توضیحاتش به این موضوع اشاره می‌کند که باعث بلاک شدن آن‌ها از سوی سرویس‌های خارجی میشود. او در این مورد می‌گوید:
موضوع نیاز به قطع و وصل کردن VPN باعث میشود IP ما دائما تغییر کند و به خاطر این تغییر، سرویس ما را بلاک می‌کند. بنابراین، عملا ۵۰ درصد از زمان کاریمان را در حال دور زدن این مشکلات هستیم.
کاهش ۵۰ درصدی راندمان کاری عددی است که احسان، به‌عنوان یک دواپس‌کار هم به آن اشاره می‌کند. او در مورد شرایط کاری این روزهایش این طور توضیح می‌دهد: «مجموع این شرایط باعث شده ما در روز زمان زیادی از ساعت کارمان را صرف تست کردن VPNها کنیم تا بتوانیم کارهایمان را انجام دهیم. اغراق نیست اگر بگویم راندمان کارمان در این روزها ۵۰ درصد پایین آمده است.»
علی هم کاهش سرعت را یکی از آسیب‌های وضعیت نامطلوب اینترنت و VPNها دانسته و ادامه می‌دهد:
در بعضی از کارهایی که ما داریم سرعت اینترنت بسیار مهم است. از یک طرف سرعت اینترنت را کم کرده‌اند و از طرف دیگر، استفاده از VPN سرعت را پایین می‌آورد و بنابراین، سرعت کار ما به‌شدت کم شده است.
بازار سیاه سرور در ایران
مشکلات افراد شاغل در حوزه برنامه‌نویسی و آی‌تی به همین موارد هم محدود نمی‌شود، بردیا به موردی اشاره می‌کند که در اخبار و گزارشها کمتر به آن پرداخته شده است. او می‌گوید:
این روزها یک بازار سیاه سرور در کشور راه افتاده است. اگر دنبال خرید سرور بروید، می‌بینید که سرورهای ایران و اروپا کم شده و قیمت‌ها بالا رفته است. شرکت‌ها هم از این وضعیت سوءاستفاده می‌کنند. مثلاً دیشب می‌خواستم سرور بخرم و دیدم که یکی از شرکت‌ها، در ساعت ملی شدن اینترنت، برای این که کاربران ازطریق سرور ایران این شرکت به سرورهای خارجی وصل نشوند، سرورهای ایران را برداشته است.
رضا هم به چالش دسترسی به اطلاعات و مقالات اشاره کرده و درباره عدم امکان استفاده از سایت‌های علمی و سرویس‌های آن بدون استفاده از VPN چنین توضیح می‌دهد: «کار ما طوری است که بدون سرچ کردن تقریباً هیچ کاری نمی‌توانیم انجام دهیم و با اینکه سرچ گوگل مشکلی ندارد اما ۹۰ درصد سایت‌های مقالات علمی یا خودشان فیلتر هستند یا سرویس‌هایی که ارائه می‌دهند فیلتر شده و بدون VPN نمی‌توان از آن‌ها استفاده کرد.»
هرچند موضوع ایجاد اختلال در VPNها و فیلترشکن‌ها و عدم دسترسی به آن‌ها با هدف سخت‌تر کردن دسترسی به پلتفرم‌ها، وب‌سایت‌ها و محتواهای فیلترشده انجام میشود اما نتیجه‌ای که از ایجاد چنین محدودیتی جدی‌تر از این‌ها است. فارغ از این که آمار ۹۳ درصدی استفاده کاربران اینترنت از VPN نشان می‌دهد ایجاد این اختلالات منجر به عدم استفاده از این ابزارها نمی‌شود، از دسترس خارج کردن VPNها فعالیت برخی مشاغل را مختل یا دشوار می‌کند. موضوعی که تا امروز با کاهش راندمان کاری و افزایش کلافگی حین انجام کار هم به شاغلان آسیب زده و هم نهایتا با پیچیده کردن شرایط کار به مجموعه‌ها، شرکت‌ها و کسب‌وکارها ضرر زده است.