نحوه کار سامانه‌های هشدار سریع در زمان وقوع بلایای طبیعی/ پیام اشتباهی که بانی خیر شد
در دنیا و عموما کشورهای توسعه یافته، سیستم‌های پیشرفته بسیاری در زمینه‌های پایش و هشدار شرایط اضطرار طراحی و توسعه داده شده که برخی از آنها نظیر Meteoalarm با توجه به دیتاهای موجود، منطبق بر الگوی پیش‌بینی است و در پهنه اروپا به پیش‌بینی و تحلیل جریان‌های آب‌وهوایی بد می‌پردازد.
تمام اطلاعات مهم آب و هوایی را از سامانه رسمی ملی هواشناسی عمومی کشورهای اروپایی جمع‌آوری می‌کند، تا به تفسیری منسجم و تا حد امکان دقیق برسد و مردم را نسبت به وقوع احتمالی باران‌های شدید، سیل، رعد و برق، آتش‌سوزی جنگل‌ها، بهمن، سرمای شدید، بادهای شدید، أمواج گرمایی و… آگاه کند.
این قبیل سرویس‌ها تقریبا با توجه به متدهای سازمان‌های هواشناسی، در بخش‌های مختلف دنیا شناخته شده و کاربردی هستند اما کشورهای پیشرفته با علم بر اینکه پیش‌بینی دقیق بحران‌ها و بلایای طبیعی امکانپذیر نیست، به توسعه سامانه‌های هشدار «در زمان وقوع» نیز ورود کرده‌اند.
به عنوان مثال در اروپا استاندارد EU-Alert (TS 102 900 V1. 3.1) توسط «موسسه استانداردهای مخابرات اروپا» تعریف شده که به منزله «سرویس هشدار عمومی» اروپا است و از «پخش سلولی» به عنوان وسیله‌ای برای ارسال پیام‌های هشدار عمومی به عموم استفاده می‌کند.
انجمن اپراتورهای تلفن همراه یونان (EEKT) نیز که سازمانی غیرانتفاعی است، در این راستا با همکاری سه اپراتور تلفن همراه این کشور اقدامات مستقلانه‌ای را با هدف انتفاع عمومی، انجام داده است؛ اکنون نیز به دنبال ابزارها و راه‌حل‌های هشدار عمومی مؤثر، مدرن و آینده‌نگر است.
فارغ از این بعد جغرافیایی، استرالیا نیز که همواره به دنبال توسعه و بهسازی نسل‌های جدید سیستم‌های هشدار ملی بوده اکنون در حال استفاده از ظرفیت Everbridge است که بنا بر اطلاعات موجود در بلاگ آن، محافظت از 34 میلیون ساکن و بازدیدکننده سالانه این قاره را برعهده دارد و هشدارهای ضروری را در سطح ملی جمعیتی ارسال می‌کند.
این پلتفرم که پس از دو سال آزمایش در تمام ایالت‌ها و قلمروهای استرالیا، اکنون در اختیار دولت آن قرار دارد، توانسته با موفقیت سیستم هشدار جمعیت نسل بعدی را فعال کند تا پلیس، آتش‌نشانی و خدمات اضطراری را در زمان موعد قادر سازد تا مردم را درباره یک وضعیت اضطراری احتمالی یا واقعی آگاه کنند.
بر این أساس در صورت بروز یک موقعیت بحرانی مانند آتش‌سوزی، سیل، طوفان، گرمای شدید یا حمله تروریستی، خدمات اضطراری استرالیا پیام‌های متنی مبتنی بر موقعیت مکانی را به تلفن‌های همراه و پیام‌های صوتی را به خطوط ثابت در یک منطقه هدف‌گیری جغرافیایی دقیق ارسال می‌کند.
این پلتفرم ترکیبی از پخش سلولی، پیامک مبتنی بر مکان، فناوری‌های هشدار چند کاناله مبتنی بر آدرس و گروهی است و قابلیت‌های مدیریت رویدادهای حیاتی را در طیف گسترده‌ای از تهدیدات از جمله بلایای طبیعی، تروریسم، حملات سایبری و سایر رویدادهای امنیتی ارائه می‌کند.
اخیرا نیز در کشور ما یک پیام سراسری هشدار، باعث و بانی خیر شد تا مردم آگاه شوند مسئولان کشور ما نیز نسبت به مقوله بحران‌های احتمالی ناشی از بلایا و حوادث طبیعی غافل نیستند و درصدد توسعه سامانه‌های هشدار سریع به شکل بومی هستند.
16 آذر ماه جاری برخی مشترکان تلفن همراه پیامی مبنی بر «هشدار زلزله» روی گوشی‌های خود دریافت کردند که از آنان خواسته شده بود آرام باشند و پناهگاهی را در اطراف محل حضورشان پیدا کنند که البته در نهایت، مشخص شد این پیام نادرست بوده است.
همراه اول سریعا در پی ارسال این هشدار عمومی، ضمن عذرخواهی اطلاعیه‌ای داد مبنی بر اینکه «دریافت پیام هشدار زلزله توسط برخی مشترکان تلفن همراه بخاطر اشتباه در تست سرویس جدید بوده است. هیچگونه هک یا نفوذی در شبکه صورت نگرفته و این پیام به دلیل خطای یک تیم تحقیقاتی در ارسال پیام تست سرویس جدید هشدار بلایای طبیعی بوده است.»
این پیام چون با شکل و شمایلی متمایز از تمامی پیام‌ها و با صدایی متفاوت روی گوشی‌ها نقش بسته بود، واکنش‌هایی را در شبکه‌های اجتماعی به دنبال داشت اما فارغ از تمامی شوخی‌ها و انتقاداتی که نسبت به آن شد، 2 بازخورد مثبت نسبت به این اپراتور شکل گرفت.
اول از همه این بود که واکنش زودهنگام واحد ارتباطات همراه اول، مانع بروز بحران و نگرانی در جامعه شد که حسین امامی، مدرس دانشگاه و پژوهشگر ارتباطات دیجیتال در «کارگاه روابط عمومی شبکه‌ای؛ راهبردها و تکنیک‌ها» همزمان با گشایش هجدهمین سمپوزیوم بین‌المللی روابط عمومی به بیان مثالی از «بحران اخیر ارسال اشتباه هشدار زلزله برای کاربران اپراتور اول کشور اشاره کرد و با تاکید بر ضرورت مدیریت زمان و برخورداری از سرعت عمل در حین بحران، از مدیریت روابط عمومی همراه اول در ماجرای هشدار زلزله، تمجید کرد.
وی گفت: روابط عمومی این شرکت د ر این ماجرا به درستی از زمان استفاده کرد و با اقدامات بهنگام به بحران پیش آمده واکنش نشان داد.
از طرف دیگر تعداد کمی از مردم (مشترکانی که این هشدار را دریافت کرده بودند)، با قالب پیام‌های هشدار عمومی آشنا شدند تا در زمان وقوع حوادث احتمالی در آینده دچار نگرانی و سردرگمی نشوند.
البته انتظار می‌رود با توجه به اینکه «سامانه هشدار سریع» همراه اول که در سال 98 با وقوع سیل در گستره وسیعی از کشور به هشدار عمومی پرداخته و حافظ جان مردم شده بود، در روزی مشخص و با اعلانی قبلی به ارسال پیام تست برای مشترکان بپردازد تا همه نسبت به قالب پیام و صدای آلارم آگاه شوند.
با توجه به اینکه ممکن است برای عده‌ای این سوال ایجاد شود که یک اپراتور چطور می‌تواند در جریان وقوع بلاهای طبیعی باشد که قبل از آن بتواند اطلاع‌رسانی کند؟ آذری جهرمی، وزیر ارتباطات پیشین گفته بود که صدور هشدارها توسط ستاد مدیریت بحران کشور صورت می‌گیرد و ارسال آن به مشترکان برعهده اپراتور است.
این سرویس که در واقع نه پیامک است و نه نرم‌افزار، به CB شهرت دارد.
سرویس CB که به منظور پخش فراگیر پیام از طریق ارتباطات سلولی (Cell Broadcast) به کار گرفته میشود، در عمل روشی برای ارسال پیام‌ها به تعداد بسیاری از کاربران تلفن همراه در یک زمان و مکان مشخص است.
این سرویس همچنین به عنوان سرویس پیام کوتاه فراگیر (SMS-CB) نیز شناخته میشود که برخلاف سرویس پیام کوتاه که به شکل پوینت تو پوینت (P2P) است، از یک مبدا به چندین مقصد (One to many) محدود از منظر جغرافیایی است.
براساس اطلاعات موجود، آخرین نسل از سیستم‌های پیام کوتاه فراگیر (CBS) قادر به ارسال به بیش از 500 سلول در کمتر از 10 ثانیه است که میلیون‌ها مشترک را زیر پوشش دارند.
این سرویس به هیچ عنوان تحت تاثیر ترافیک شبکه اپراتورها نیست بنابراین در زمان بروز فاجعه و هنگامی که دیتا، پیامک و تماس صوتی دچار اختلال میشود، می‌تواند به راحتی اقدام به انتشار پیام کند.