سکوهای منتخب دولت برای طرح حمایتی
رونمایی از سامانه و مرکز تماس ۱۶۴۹ برای پاسخگویی به مسائل پیرامون بسته حمایتی دولت برای کسب‌وکارهای آسیب‌دیده از قطعی اینترنت، بهانه‌ای بود که بار دیگر این طرح در مرکز توجه قرار گرفته و جزئیات تازه‌ای از چند و چون اجرای آن در اختیار رسانه‌ها قرار بگیرد. روز گذشته سازمان فناوری اطلاعات در مراسمی که با حضور نمایندگانی از وزارتخانه‌های ارتباطات، ارشاد، صمت، اقتصاد، بانک مرکزی و صاحبان پلتفرم‌های بومی برگزار شد، به معرفی این سامانه و بیان اهداف ایجاد آن پرداخت و همزمان آمارهای جدیدی از پیشرفت این طرح اعلام شد.
طبق آمارهای ارائه شده در این مراسم، تا این زمان ۲۴ کسبوکار اینترنتی و ۵ سکو(پلتفرم)، حائز شرایط میزبانی مقرر در آیین‌نامه حمایتی دولت قرار گرفته‌اند و گویا قرار است کسب‌وکارهایی که بر این بسترها فعالیت می‌کنند مشمول دریافت حمایت‌های دولتی شوند. ارائه آمارهایی از فعالیت مدت اخیر این پلتفرم‌های معرفی شده، از دیگر بخش‌های این مراسم بود. مدیران این پلتفرم‌های برگزیده با اعلام جزئیاتی از امکانات اضافه شده برای کمک به جبران زیان کسب‌وکارهای آسیب‌دیده، بر استقبال چشمگیر کاربران و رکوردشکنی در جذب کاربر و بازدید بر بستر این پلتفرم‌ها تاکید کردند.
سامانه‌ای برای ایجاد شفافیت عملکرد پلتفرم‌ها
مدتی است که کارگروه اقتصاد دیجیتال -در راس آن وزرای ارتباطات و اقتصاد- تلاش دارد تا با معرفی یک بسته حمایتی، دغدغه‌مندی دولت در برابر مشکلات کسب‌وکارهای اینترنتی را مورد تاکید قرار دهد. با این حال و با گذشت چندین هفته از رونمایی این بسته، تاثیر چندان محسوسی از اثرات آن پدیدار نشد و حتی ابهام در نحوه اجرای برخی بندها، باعث شد تکلیف صاحبان کسبوکارها برای چگونگی بهره‌مندی از حمایت‌های وعده داده شده مشخص نباشد. حالا و در جدیدترین اقدام، سازمان فناوری اطلاعات اعلام کرده است که قصد دارد با معرفی یک سامانه و مرکز تماس، شرایطی فراهم آورد تا پلتفرم‌ها بتوانند ظرفیت‌های خود را به شکلی شفاف و روشن ارائه دهند و مردم افق روشن‌تری از فعالیت‌ها را پیش روی خودشان داشته باشند. در مراسم روز گذشته، محمد خوانساری، رئیس سازمان فناوری اطلاعات ضمن رونمایی از سامانه و مرکز تماس ۱۶۴۹، آن را زمینه‌ساز ارائه بهتر خدمات به متقاضیان دریافت حمایت دولتی خواند و گفت: در این مدت تعداد مراجعات کاربران بسیار بوده است که تبدیل به دغدغه ما برای ارائه خدمات شد.
وی با اشاره به عملکرد رضایت‌بخش پلتفرم‌های داخلی تاکید کرد: «با آمادگی‌های ایجاد شده خوشبختانه مشکلی در زیرساخت‌های فنی نداشتیم.» و افزود: «با همکاری سکوها(پلتفرم‌ها) توانستیم به مردم از نظر پاسخگویی سکوها اطمینان‌خاطر دهیم. در این شرایط خود سکوها نیز برنامه‌های بسیار خوبی برای خدمات‌رسانی بهتر در نظر دارند؛ یکی از آنها می‌تواند بسته‌های تبلیغاتی خوشامدگویی باشد که سکوها باید آن را مورد توجه ویژه قرار داده و در این باره شفاف‌سازی کنند.» خوانساری ادامه داد: «ما در این سامانه این ظرفیت را ایجاد کردیم تا با معرفی پتانسیل سکوها خدمات باکیفیت‌تری ارائه داده و فضای اخذ بازخورد در جهت رفع چالش‌ها در قالب پنجره واحد حمایت از کسبوکارها ارائه شود. اینها ظرفیت‌هایی است که با تعامل همه مجموعه‌ها در این مدت کوتاه شکل گرفته و امید داریم تداوم یابد.» وی در پایان بر ظرفیت‌های مزیت‌بخش سکوها تاکید کرد و گفت: سکوها ظرفیت‌های خود را به شکلی شفاف و روشن برای مردم ارائه دهند تا مردم افق روشن‌تری از فعالیت‌هایشان داشته باشند. ما هم همه تلاش خود را برای تحقق این ظرفیت‌ها انجام می‌دهیم. باید برای توسعه فناوری‌های بومی خود حداکثر استفاده از فرصت‌ها را داشته باشیم.
اگرچه رئیس سازمان فناوری اطلاعات تاکید دارد که هدف کارگروه اقتصاد دیجیتال از تدوین آیین‌نامه حمایتی اخیر آن است که مردم بتوانند ظرفیت‌های از دست‌رفته کسبوکار خود پس از فیلتر شدن شبکه‌های اجتماعی خارجی(به خصوص اینستاگرام و واتس‌اپ) را در پلتفرم‌های داخلی بازیابی کنند، اما به نظر نمی‌رسد این مورد در کوتاه‌مدت ممکن باشد؛ زیرا هنوز ابهامات زیادی در چند و چون بندهای این طرح و کارآیی آنها در حل مشکل واقعی کسبوکارها وجود دارد. رئیس سازمان فناوری اطلاعات در این مراسم تاکید کرد که حمایت‌های مختلفی از جمله حمایت‌های مالی و تحقیقاتی، انجام شده که برخی تامین شده و برخی دیگر نیز در دست بررسی و اجراست. وی افزود: ابعاد مختلفی در این آیین‌نامه برای ارائه مزیت‌ها و خدمات از طریق مصوبات کارگروه اقتصاد دیجیتال برای باروری کسبوکارها لحاظ شده است. اظهارات رئیس سازمان فناوری اطلاعات درحالی مطرح شده است که هنوز مشخص نیست که این حمایت‌ها دقیقا از چه دسته کسب‌وکارهایی انجام شده و کسب‌وکارهای زیان‌دیده از محدودیت‌های اینترنتی اخیر تا چه اندازه با این طرح پوشش داده شده‌اند. البته وی در پاسخ به سوال خبرنگاران در این مورد تاکید کرد که این امری نیست که یک شبه محقق شود و نیازمند گذشت زمان و تلاش مداوم است.
از عملکرد پلتفرم‌های داخلی راضی هستیم
آیین‌نامه حمایتی تعریف شده برای حمایت از کسب‌وکارهای اینترنتی شامل ۱۴ ماده بود و در آن بندهای حمایتی مختلفی از جمله معافیت‌های مالیاتی، وام‌های کم‌بهره، تسهیلات لجستیکی و تبلیغاتی و… گنجانده شده، اما پیش‌شرط بهره‌مندی از تمامی این حمایت‌ها، انتقال کسبوکار از پلتفرم‌های خارجی به داخلی عنوان شده است. در همین راستا در جلسه اخیر نیز متولیان طرح تلاش کردند تا به شفاف‌سازی بیشتر ابعاد این طرح بپردازند و آمارهایی از پیشرفت‌های انجام شده بیان کنند. حامد منکرسی، معاونت سیاستگذاری اعتباربخشی سازمان فناوری در تشریح اهداف طرح حمایتی مذکور اظهار کرد که هدف ابتدایی این طرح ایجاد شرایط حداقلی برای کسبوکارها بوده است و برای انجام این طرح تلاش شده تا از پتانسیل‌های پلتفرم‌های داخلی بهره برده شود. پس از آن نیز قرار است با تعریف بسته‌های تبلیغی و تسهیلات لجستیکی و… به بهبود شرایط کسبوکارها کمک کنیم.
در زمان رونمایی از طرح مقرر شد تا به زودی، پلتفرم‌های داخلی برگزیده‌ای که قرار است میزبان کسب‌وکارهای داخلی باشند، معرفی شوند؛ حالا منکرسی با بیان اینکه از میان درخواست‌های ارسال شده، ۲۴ درخواست و ۵ پلتفرم حائز شرایط شناخته شده‌اند، به معرفی شماری از این پلتفرم‌ها پرداخت. طبق آنچه در این جلسه مطرح شد، روبیکا، ایتا و سروش‌پلاس از جمله شبکه‌های اجتماعی و پیام‌رسان‌های بومی پذیرفته شده در این طرح هستند و نام پلتفرم‌هایی مانند شیپور(پلتفرمی برای درج آنلاین آگهی) و کسبینو (شبکه اجتماعی مشاغل برای ارائه خدمات حرفه‌ای) نیز در این لیست به چشم می‌خورد.
همزمان با ابراز رضایت رئیس سازمان فناوری اطلاعات از عملکرد پلتفرم‌های داخلی در پر کردن جای خالی پلتفرم‌های خارجی فیلتر شده، شماری از مدیران این شبکه‌های اجتماعی داخلی که در جلسه حضور داشتند نیز با بیان آمارهایی از عملکرد پلتفرم خود -در غیاب رقبا- ابراز خشنودی کردند. نماینده روبیکا در این جلسه، با بیان اینکه تعداد کاربران ثبت‌نامی این پلتفرم به عدد ۷۰ میلیون کاربر رسیده است اعلام کرد که اکنون ۴۵۸ میلیون کانال و گروه در روبیکا فعال هستند. وی با اشاره به ظرفیت‌های ایجاد شده برای درآمدزایی کاربران از محتوای به اشتراک‌گذاشته شده با دیگران افزود: روزانه ۵۰۰ تا ۶۰۰ میلیون تومان به تولیدکنندگان این نوع محتوا پرداخت می‌کنیم. نماینده روبیکا با بیان اینکه در تلاش هستند تا با طراحی لندینگ پیج‌های اختصاصی برای فروشگاه‌های اینترنتی به جذب بیشتر کاربر توسط آنها کمک کنند اظهار کرد که اکنون ۱۶هزار فروشگاه اینترنتی در پلتفرم ما فعال هستند.
نماینده ایتا(از جمله پیام‌رسان‌های داخلی) نیز با بیان اینکه اکنون تعداد بازدید از کانال‌های عمومی در این پلتفرم از مرز یک میلیارد بازدید عبور کرده است، بر عملکرد درخشان تیم خود در جلب نظر کاربران ایرانی تاکید کرد. نماینده ایتا با بیان اینکه هر روز جمعیتی معادل ظرفیت استادیوم آزادی به جمع کاربران ایتا اضافه میشود، گفت: اکنون تعداد کاربران روزانه ما از مرز ۹ میلیون و تعداد کاربران ماهانه ما از مرز ۱۵ میلیون عبور کرده است. وی همچنین مدعی شد که مجموع دیتای جدیدی که هر روز بر این پلتفرم قرار داده میشود معادل ۱۷ ترابایت است. عباس مرادی، نماینده سروش پلاس که از دیگر فعالان بخش پلتفرم‌های داخلی حاضر در جلسه بود نیز آمارهای مشابهی را مطرح کرد و بر دستاوردهای تیم خود در مدت اخیر تاکید کرد.
با وجود اظهارات مکرر سیاستگذاران و پلتفرم‌داران درباره استقبال قابل‌توجه کاربران ایرانی از شبکه‌های اجتماعی بومی، آنچه در سطح اجتماع مشاهده میشود اندکی متفاوت است. محدودیت‌هایی مانند عدم امکان دسترسی به این پلتفرم‌ها از خارج کشور، امنیت اطلاعاتی ضعیف و رعایت نشدن حریم خصوصی کاربران، پالایش سلیقه‌ای محتوای به اشتراک‌گذاشته شده توسط کاربران و نبود آزادی بیان باعث شده تا کاربران رضایت چندانی از استفاده این پلتفرم‌ها نداشته باشند. با این همه اظهارنظرهای بسیاری از فعالان این حوزه نشان می‌دهد که آنها همچنان استفاده از اینستاگرام فیلترشده را -که حالا بارگذاری هر پست در آن چندین دقیقه طول می‌کشد- به مهاجرت به پلتفرم‌های داخلی ترجیح می‌دهند. اگرچه طراحان بسته حمایتی دولت مدعی آن هستند که این بسته به گونه‌ای طراحی شده است که می‌تواند نگرانی کسبوکارها از زیان اقتصادی ناشی از محدودیت‌های اینترنتی اخیر را رفع کند، اما فعالان این حوزه نظر دیگری دارند؛ آنها معتقدند طراحی این بسته و تعریف پارامترهای حمایتی در آن با دغدغه‌های واقعی کسبوکارها فاصله زیادی دارد. آنها تاکید دارند که نیاز واقعی کسب‌وکارهای آنلاین، دسترسی داشتن به اینترنت بین‌المللی و ارتباطات باکیفیتی است که در آن حق انتخاب از کاربر سلب نشده باشد و تمامی پلتفرم‌ها بتوانند در یک فضای رقابتی سالم فعالیت کنند.